De Toren van Babel spreekt: waarom leerlingen met migratieachtergrond (niet) graag lezen.
Op 1 september 2024 las meer dan de helft van de leerling uit het eerste jaar B-stroom op niveau midden tweede leerjaar, of lager. Dit was de situatie op de Toren van Babel, een school voor anderstalige nieuwkomers in Gent. ‘De Toren’, toepasselijk vernoemd naar het Bijbelse verhaal, biedt bovenop OKAN ook taalbad aan, een eerste graad A- en B-stroom voor leerlingen die het Nederlands al een beetje beheersen. Via een vragenlijst en interviews werd de leesmotivatie van drie eerstejaarsklassen in beeld gebracht, met het oog op adviezen vormen voor het leesbeleid van de school, afgestemd op het unieke profiel van de leerlingen.
Leesmotivatie
De eerste stap van het onderzoek was nagaan welke vormen van leesmotivatie al aanwezig waren bij de leerlingen. Motivatie kan breed opgedeeld worden in twee vormen: autonome en gecontroleerde. Autonome motivatie houdt in dat iemand iets doet uit persoonlijke overtuiging of voor het plezier. Gecontroleerde motivatie komt voor uit een externe of interne druk. Hierbij onderneemt iemand een actie bijvoorbeeld uit angst voor een straf, of omdat ze zich verplicht voelen. De meeste leerlingen bleken een combinatie van beide soorten motivatie te vertonen. Opvallend was dat goed presteren op school een van de grootste redenen was voor de leerlingen om te lezen. Dit komt terug zowel in de antwoorden op de vragenlijst als in de interviews.
Wanneer hier dieper op ingegaan wordt tijdens de interviews, komt de interne druk die leerlingen bij gecontroleerde motivatie voelen heel sterk naar boven. De leerlingen ervaren veel stress rond lezen op deze manier.
"Zonder punten kan je meer oefenen. En je, je gaat niet zo boos worden, of die gaat niet in de rapport kunnen komen. Je gaat meer, je gaat geen stress krijgen."
Gelukkig vertonen de leerlingen ook kenmerken van autonome motivatie en zien ze lezen als een zinvolle activiteit. Opvallend is wel dat het hier voornamelijk gaat over persoonlijke waarden die de leerlingen hebben, zoals het belangrijk vinden om Nederlands te leren, en minder over plezier ervaren.
"Ik wou vertellen op school, de kinderen moet lezen omdat de lezen is voor hun goed voor hun Nederlands en ze kunnen Nederlands beter worden. Als je heel veel leest. Dat is goed voor jou en voor jou Nederlands ook."
De ABC’s van lezen
Uit eerder onderzoek komt voort dat leerlingen met meer autonome motivatie beter presteren op vlak van lezen, waardoor het dus belangrijk is om de leerlingen zo veel mogelijk op deze manier aan te sporen. In het onderzoek werden de leerlingen in interviews bevraagd rond de ABC’s van lezen. Dat zijn drie pijlers om leesmotivatie te verhogen. De eerste pijler is Autonomie. Dit heeft te maken met het krijgen van keuzevrijheid tijdens het lezen. De leerlingen bevestigen tijdens de interviews dat dit heel belangrijk is voor hen en dat ze liever lezen als ze meer inspraak hebben.
"Soms ik vind het wel leuk dat ik heb dat gekozen en ik wil dat lezen dat ik wil. Als de mevrouw heeft gekozen voor mij of ze heeft dat meegenomen naar mij. En ik weet het niet waarom heeft dat genemen, dan ga ik pakken en gewoon in mijn bureau leggen en niks van lezen."
Een tweede factor in leesmotivatie is verBondenheid. Dit heeft te maken met hoe goed een leerling zich kan identificeren met het leesmateriaal en heeft een nauwe samenhang met het diversiteitsbeleid van de school. In de interviews zien we dat de leerlingen dit momenteel missen op school. Ze geven aan dat de boeken die aangeboden worden onvoldoende aansluiten bij hun leefwereld. Het aspect van verBondenheid is in een school met enkel eerste generatie immigranten natuurlijk extra relevant, aangezien de typisch Vlaamse of Nederlandstalige literatuur die de school aanbiedt niet strookt met de beleving van de leerlingen.
"Ik wil iets anders lezen."
"Gewoon de onderwerpen.
(…)
Verhalen die echt niet bij mij passen."
"Maar ik heb de boekjes van soms als ik weet, de school die ik werk dat de kinderen die komen van Afghanistan, van Italië, alles, dan kan ik denken, ik wil wel een boekje, boekjes van de in de bib zetten, van deze landen."
Niet enkel de onderwerpen zijn onvoldoende relevant, ook de taal waarin gelezen wordt, speelt een rol. Verschillende leerlingen geven aan dat ze graag een aanbod in hun moedertaal in de schoolbibliotheek zouden zien.
"Maar als jullie hebben een boekjes die van mijn land, dan kan ik een boekje lezen. Als ik vind het leuk, dan kan ik, ik trek een ander boekje van Nederlands."
"Dat is mijn van mijn eigen land taal, van mijn moedertaal lezen, ja, omdat van mijn land is."
Vervolgens speelt ook Competentie een grote rol. Wanneer leerlingen succeservaringen hebben, gaan ze gemotiveerder zijn om te lezen. Uit de interviews blijkt dat de leerlingen vaak botsen op leesmateriaal dat te moeilijk is voor hun leesniveau.
"Soms ik word boos omdat ik snap niet een woord."
"Soms ik heb wel stress van binnen dat ik traag lezen en iedereen wacht mij, dus ik moet snel snel lezen."
Rol van de school
Nu blijft de prangende vraag: wat kan de school doen om de autonome leesmotivatie van leerlingen te verhogen? De interviews wijzen uit dat de leerlingen op de Toren de ABC’s van lezen onderstrepen. Ze verlangen naar voldoende keuzevrijheid, succeservaringen en leesmateriaal dat de diversiteit op school voldoende weerspiegelt.
"In de bib, ik vind dat leuk om… We mogen kiezen, welke boek we wil (autonomie)."
"Ik wil dat boeken veranderen. Ik wil van jongens van eigen land, zo 2-3 boeken brengen, want die kunnen naar de bibliotheek komen om te pakken, ja (verbondenheid)."
"Dat is, ik vind het echt te moeilijk (competentie)."
Momenteel is de vakgroep van de schoolbibliotheek het aanbod aan het uitbreiden en diversifiëren en worden er allerlei projecten opgestart om de leerlingen meer te betrekken in het leesbeleid van de school. Op deze manier hoopt de school de leerlingen bekwame en enthousiaste lezers te maken.
Bibliografie
Agirdag, O. (2020). Onderwijs in een gekleurde samenleving.
Agirdag, O., & De Leersnyder, J. (2024). Against the odds: predictors of academic success and
excellence in majority-minority schools. School Effectiveness And School Improvement, 35(3), 273–
297. https://doi.org/10.1080/09243453.2024.2385938
Baysu, G., Agirdag, O., & De Leersnyder, J. (2022). The Association Between Perceived Discriminatory
Climate in School and Student Performance in Math and Reading: A Cross-National Analysis Using
PISA 2018. Journal Of Youth And Adolescence, 52(3), 619–636. https://doi.org/10.1007/s10964-022-
01712-3
Baysu, G., Hillekens, J., Phalet, K., & Deaux, K. (2020). How Diversity Approaches Affect Ethnic
Minority and Majority Adolescents: Teacher–Student Relationship Trajectories and School Outcomes.
Child Development, 92(1), 367–387. https://doi.org/10.1111/cdev.13417
Bibi, N., Yusof, M. A. M., Thai, Y. N., & Darmi, R. H. (2023). Insights Into L1 and L2 Vocabulary Size
Association: A Perspective From Elementary Pashto-English Sequential Bilinguals. International
Journal Of Linguistics, 15(6), 78. https://doi.org/10.5296/ijl.v15i6.21435
Bright, I. O., Emmanuel, O. U., & Tuboulayfa, T. P. (2015). Effect of Interaction on Adolecents Reading
Motivation. International Journal Of Multidisciplinary And Current Research, 3. http://ijmcr.com/wp-
content/uploads/2015/05/Paper18495-502.pdf
Celeste, L., Baysu, G., Phalet, K., Meeussen, L., & Kende, J. (2019). Can School Diversity Policies
Reduce Belonging and Achievement Gaps Between Minority and Majority Youth? Multiculturalism,
Colorblindness, and Assimilationism Assessed. Personality And Social Psychology Bulletin, 45(11),
1603–1618. https://doi.org/10.1177/0146167219838577
Claes, E. (2020). Vragenlijsten [Methodologische module binnen de opleiding tot educatieve master,
KU Leuven]. Geraadpleegd op 12 december
2024, van https://ultra.edu.kuleuven.cloud/ultra/courses/_72914_1/outline/edit/do…
72_1?courseId=_72914_1&view=content&state=view
Davis, M. H., Tonks, S. M., Hock, M., Wang, W., & Rodriguez, A. (2018). A review of reading
motivation scales. Reading Psychology, 39(2), 121–187.
https://doi.org/10.1080/02702711.2017.1400482
De Cock, M. (2020). Interviews [Methodologische module binnen de opleiding tot educatieve master,
KU Leuven]. Geraadpleegd op 7 januari
2025, van https://ultra.edu.kuleuven.cloud/ultra/courses/_72914_1/outline/edit/do…
49_1?courseId=_72914_1&view=content&state=view
De Leersnyder, J., Gündemir, S., & Ağirdağ, O. (2022). Diversity approaches matter in international
classrooms: How a multicultural approach buffers against cultural misunderstandings and
encourages inclusion and psychological safety. Studies in Higher Education, 47(9), 1903- 1920.
https://doi.org/10.1080/03075079.2021.1983534
De Meyer, I., Berlamont, L., Hoedt, L., Janssens, R., Lermytte, A., Warlop, N., van Braak, J. (2023).
Vlaams rapport PISA2022. Gent: Universiteit Gent.Groep 11, p.22
De Naeghel, J., Valcke, M., De Meyer, I., Warlop, N., Van Braak, J., & Van Keer, H. (2014). The role of
teacher behavior in adolescents’ intrinsic reading motivation. Reading And Writing, 27(9), 1547–
1565. https://doi.org/10.1007/s11145-014-9506-3
De Naeghel, J., Van Keer, H., Vansteenkiste, M., & Rosseel, Y. (2012). The relation between
elementary students’ recreational and academic reading motivation, reading frequency,
engagement, and comprehension: A self-determination theory perspective. Journal Of Educational
Psychology, 104(4), 1006–1021. https://doi.org/10.1037/a0027800
De Ramírez, R. D., & Shapiro, E. S. (2007). Cross‐language relationship between Spanish and English
oral reading fluency among Spanish‐speaking English language learners in bilingual education
classrooms. Psychology in The Schools, 44(8), 795–806. https://doi.org/10.1002/pits.20266
De Smedt, F., Rogiers, A., Heirweg, S., Merchie, E., & Van Keer, H. (2020). Assessing and Mapping
Reading and Writing Motivation in Third to Eight Graders: A Self-Determination Theory Perspective.
Frontiers in Psychology, 11. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01678
Dixon, L. Q., & Wu, S. (2014). Home language and literacy practices among immigrant second-
language learners. Language Teaching, 47(4), 414–449. https://doi.org/10.1017/s0261444814000160
El Zaatari, W., & Maalouf, I. (2022). How the Bronfenbrenner Bio-ecological System Theory Explains
the Development of Students’ Sense of Belonging to School? SAGE Open, 12(4).
https://doi.org/10.1177/21582440221134089
Elen, J., & Thys, A. (2020). Leren in maatschappelijk betrokken onderwijs: basisinzichten voor leraren
nu en in de toekomst.
Engler, L., & Westphal, A. (2024). Teacher autonomy support counters declining trend in intrinsic
reading motivation across secondary school. European Journal Of Psychology Of Education, 39(4),
4047–4065. https://doi.org/10.1007/s10212-024-00842-5
Gobyn, S., Merchie, E., De Bruyne, E., De Smedt, F., Schiepers, M. S., Vanbuel, M., Versteden, P., Van
Den Branden, K., Phesquière, P., & Van Keer, H. (2019). Sleutels voor effectief begrijpend lezen.
Inspiratie voor een eigentijdse didactiek in het basisonderwijs. Vlaamse Onderwijsraad.
https://biblio.ugent.be/publication/8632072/file/8632077.pdf
Goodenow, C. (1993). Classroom belonging among early adolescent students: relationships to
motivation achievement. The Journal of Early Adolescence, 13(1), 21–43.
https://doi.org/10.1177/0272431693013001002
Grabe, W., & Yamashita, J. (2022). L1 and L2 Reading Relationships. In Reading in a Second Language:
Moving from Theory to Practice (pp. 168–194). chapter, Cambridge: Cambridge University Press.
Kaya, S., Eryilmaz, N., & Yuksel, D. (2022). The effects of motivational and metacognitive variables on
immigrant and non-immigrant students’ reading achievement. International Journal Of Educational
Research, 112, 101944. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2022.101944
Konings, R., De Leersnyder, J., & Agirdag, O. (2024). Mapping Domain-Specific School Diversity
Models and Their Implications: When and Why All Students Can Belong and Achieve [Katholieke
Universiteit Leuven]. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.11497.61287
Korpershoek, H., Harms, T., De Boer, H., Van Kuijk, M., & Doolaard, S. (2016). A Meta-Analysis of the
Effects of Classroom Management Strategies and Classroom Management Programs on Students’Groep 11, p.23
Academic, Behavioral, Emotional, and Motivational Outcomes. Review Of Educational Research,
86(3), 643–680. https://doi.org/10.3102/0034654315626799
Locher, F. M., Becker, S., Schiefer, I., & Pfost, M. (2020). Mechanisms mediating the relation between
reading self-concept and reading comprehension. European Journal Of Psychology Of Education,
36(1), 1–20. https://doi.org/10.1007/s10212-020-00463-8
Monserez, V. (2024). AVI-verdeling [Dataset; Excel]. https://onderwijsstadgent-
my.sharepoint.com/:x:/r/personal/valerie_monserez_onderwijs_gent_be/_layouts/15/Doc.aspx?sou
rcedoc=%7BFA36E5FA-7B9E-473E-AA6A-57A7D036A0D9%7D&file=AVI-
verdeling.xlsx&action=default&mobileredirect=true
Pasquarella, A., Chen, X., Gottardo, A., & Geva, E. (2014). Cross-language transfer of word reading
accuracy and word reading fluency in Spanish-English and Chinese-English bilinguals: Script-universal
and script-specific processes. Journal Of Educational Psychology, 107(1), 96–110.
https://doi.org/10.1037/a0036966
Pitcher, S. M., Albright, L. K., DeLaney, C. J., Walker, N. T., Seunarinesingh, K., Mogge, S., Headley, K.
N., Ridgeway, V. G., Peck, S., Hunt, R., & Dunston, P. J. (2007). Assessing Adolescents’ Motivation to
Read. Journal Of Adolescent & Adult Literacy, 50(5), 378–396. https://doi.org/10.1598/jaal.50.5.5
Roberts, T. A. (2008). Home Storybook Reading in Primary or Second Language With Preschool
Children: Evidence of Equal Effectiveness for Second‐Language Vocabulary Acquisition. Reading
Research Quarterly, 43(2), 103–130. https://doi.org/10.1598/rrq.43.2.1
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2020). Intrinsic and extrinsic motivation from a self-determination theory
perspective: Definitions, theory, practices, and future directions. Contemporary Educational
Psychology, 61, 101860. https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2020.101860
Ryan, R. M., 1, Deci, E. L., 3, Institute for Positive Psychology and Education, Australian Catholic
University, North Sydney, NSW, Australia, Department of Education, Ewha Womans University, Seoul,
Republic of Korea, & Department of Psychology, University of Rochester, Rochester, NY, USA. (2022).
Self-Determination Theory [Encyclopedia]. Springer Nature Switzerland AG.
https://selfdeterminationtheory.org/wp-
content/uploads/2023/01/2022_RyanDeci_SDT_Encyclopedia.pdf
Self-Determination Theory: Basic Psychological Needs in Motivation, Development, and Wellness.
(2017). In Guilford Press eBooks. https://doi.org/10.1521/978.14625/28806
Sutter, C. C., & Campbell, L. O. (2022). The role of academic self-determined reading motivation,
reading self-concept, home reading environment, and student reading behavior in reading
achievement among American Indian and Hispanic students. Contemporary Educational Psychology,
70, 102093. https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2022.102093
Tan, Y., Fan, Z., Wei, X., & Yang, T. (2022). School Belonging and Reading Literacy: A Multilevel
Moderated Mediation Model. Frontiers in Psychology, 13.
https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.816128
Toste, J. R., Didion, L., Peng, P., Filderman, M. J., & McClelland, A. M. (2020). A Meta-Analytic Review
of the Relations Between Motivation and Reading Achievement for K–12 Students. Review Of
Educational Research, 90(3), 420–456. https://doi.org/10.3102/0034654320919352Groep 11, p.24
Van Der Wildt, A., Van Avermaet, P., & Van Houtte, M. (2015). Multilingual school population:
ensuring school belonging by tolerating multilingualism. International Journal Of Bilingual Education
And Bilingualism, 20(7), 868–882. https://doi.org/10.1080/13670050.2015.1125846
Verschaffel, L., De Jaeger, K., Depaepe, F., De Smedt, B., Elen, J., Goossens, L., Torbeyns, J., & Van
Dooren, W. (2020). Module 5: Leren. In Leren in maatschappelijk betrokken onderwijs (2de editie, pp.
189–192). Universitaire Pers Leuven.
Wehmeyer, M. L., Shogren, K. A., Toste, J. R., & Mahal, S. (2016). Self-Determined Learning to
Motivate Struggling Learners in Reading and Writing. Intervention in School And Clinic, 52(5), 295–
