Een Vlaanderen dat vele talen spreekt

Een Vlaanderen dat vele talen spreekt

Onze bachelorproef toont dat thuistalen geen obstakel zijn, maar een krachtbron. Met enkele ingrepen kunnen scholen kennis omzetten in echte taalrijkdom.

Talen als grondstof

Wij onderzochten hoe CLIL vandaag in Vlaanderen vorm krijgt. In zeven lessen, drie scholen en 149 schoolwebsites zagen we wat werkt, waar het wringt en hoe meertaligheid onze grootste rijkdom kan worden.

Wat wij onderzochten

In een aardrijkskundeles in Ekeren schrijven eerstejaars fonetisch Engelse zinnen. Hun leraar moedigt aan: “Fouten maken mag, het is de enige manier waarop je leert.”

Wij observeerden zeven CLIL-lessen in drie secundaire scholen, Brugge, Ekeren en Zottegem, en voerden een website-analyse uit van 149 scholen met een CLIL-aanbod. We spraken met een CLIL-leerkracht, gebruikten een kijkwijzer en bundelden onze bevindingen in een adviesdocument met tien aanbevelingen. Ons doel: zicht krijgen op de praktijk en scholen helpen CLIL te versterken.

Wat goed gaat in CLIL-lessen

We zagen dat de doeltaal (meestal Engels) consequent wordt gebruikt. Leerkrachten besteden aandacht aan vaktaal en ondersteunen met visuele en auditieve middelen. Differentiatie op taalniveau komt vaak voor.

Fouten worden niet afgestraft maar benut. In de geobserveerde lessen kregen leerlingen taalsteun en schrijfmodellen. In een aardrijkskundeles schreven ze fonetisch, maar konden ze toch conclusies trekken in correct Engels. Zulke ingrepen verlagen de drempel om te spreken én versterken de vakkennis.

Waar kansen onbenut blijven

Toch blijven er hiaten. Leerlingen werken vaak individueel, terwijl samenwerking net taalstimulerend kan zijn. Taal- en inhoudsdoelen worden zelden expliciet aan elkaar gekoppeld.

Ook reflectie komt weinig aan bod. In één les noteerden we: “De leerlingen verlaten het lokaal zonder terugblik op wat ze geleerd hebben.” Dergelijke afrondingen helpen nochtans om kennis te verankeren en trots te voelen op vooruitgang.

Drempels voor leerkrachten

CLIL-leerkrachten botsen op hoge eisen. Ze moeten een C1-niveau behalen in de doeltaal wat de drempel verhoogt.

Een geïnterviewde leerkracht vertelde: “Het examen is pittig. Je moet niet alleen vlot spreken, maar ook precies schrijven. Dat schrikt collega’s af, terwijl ze inhoudelijk sterk zijn.”

Sommige leerkrachten volgen taalstages via Erasmus+, maar structurele ondersteuning ontbreekt vaak. De motivatie is groot, het kader beperkt.

Een blik achter de schermen

Op een school met tien jaar CLIL-ervaring zagen we hoe het systeem op volle toeren draait. Negen leerkrachten verzorgen er de CLIL-lessen.

In de eerste graad wordt aardrijkskunde in het Engels gegeven. Ongeveer 85 procent van de leerlingen volgt minstens één CLIL-vak.

Een coördinator vertelde ons: “We willen vermijden dat CLIL een privilege blijft voor sterke aso-leerlingen. Elke jongere heeft baat bij meertalig onderwijs.”

Wat scholen online (niet) vertellen

Onze analyse van 149 websites toonde dat CLIL vaak onzichtbaar blijft. Informatie is moeilijk te vinden of beperkt tot één zin. Ouders en leerlingen die een keuze willen maken, vinden zelden concrete voorbeelden of uitleg.

Wie inzet op CLIL, moet dat ook communiceren. Een duidelijke CLIL-pagina met uitleg, foto’s en getuigenissen wekt vertrouwen en herkenning.

Onze aanbevelingen

Op basis van onze bevindingen en de literatuur formuleerden we tien aanbevelingen voor scholen, lerarenopleidingen en beleid. Hier geven we een greep uit dat aanbod:

• CLIL-proeflessen aanbieden aan leerlingen van het vijfde en zesde leerjaar.

• Interactieve woordenlijsten laten aanvullen door leerlingen, met ruimte voor de thuistaal.

• Thuistalen zichtbaar maken als meerwaarde binnen een sterk talenbeleid.

• CLIL verankeren in de lerarenopleiding en samenwerking tussen leerkrachten versterken.

• Schoolwebsites transparanter maken met duidelijke CLIL-pagina’s.

Deze aanbevelingen vragen visie, samenwerking en beleidsaandacht op micro-, meso- en macroniveau, van de klaspraktijk tot het onderwijsbeleid. STEM is er wél in geslaagd om gekend en gewaardeerd te zijn. CLIL verdient hetzelfde.

Onze bredere visie: talen als grondstof

Vlaanderen heeft geen olie of goud. Onze rijkdom is kennis. Toch gaan we slordig om met een grondstof die wél overal aanwezig is: de thuistalen van leerlingen.

In de klas ligt de focus bijna uitsluitend op het Nederlands, waarin alle leerlingen leren lezen, schrijven en rekenen. Maar vanuit die stevige basis kan de thuistaal gevoed worden. Wat leerlingen in het Nederlands leren, kunnen ze meenemen naar hun thuistaal, en omgekeerd. Kennis wordt zo een hefboom.

Vandaag starten kinderen pas met Frans in het vijfde leerjaar en Engels in het eerste middelbaar. Veel te laat. Ze spreken vaak al Engels via muziek, games en sociale media, maar krijgen geen begeleidi in grammatica of uitspraak. Zo blijven ze taalarm, terwijl talen net bewust maken van structuren en verbanden.

Thuistalen arm houden betekent kansen missen. Wie de thuistaal erkent, reikt leerlingen de hand naar inclusie. Dat kan schooluitval verminderen en zelfvertrouwen versterken. Het is een nobel project: een investering in vooruitgangsgeloof.

Wij geloven dat de nieuwe generatie kinderen de wereld verder zal vormgeven. Als zij meertalig en taalbewust zijn, krijgen ze meer kansen én een breder bewustzijn.

Stel dat we dit echt doen: thuistalen erkennen, verbinden met het Nederlands en linken leggen tussen Roemeens en Frans, of tussen Turks en Engels. Over tien jaar hebben we een Vlaanderen waar jongeren niet drie, maar tientallen talen spreken.

Durven we in Vlaanderen talen écht als rijkdom te zien?