ONDERSCHATTEN WE DE ZEEKREEFT?
KREEFTEN: MEER DAN EEN DELICATESSE
België is een van de grootste kreeftenconsumenten ter wereld. De meeste ervan werden onderworpen aan een pijnlijke dood na een oncomfortabel traject. Na overbevissing in de jaren vijftig werd de Europese kreeft (Homarus gammarus) in restaurants grotendeels vervangen door de geïmporteerde Amerikaanse kreeft (Homarus americanus). Hun reis is lang en zwaar: gevangen, vervoerd in vrieskou, in overvolle tanks geplaatst en van vangst tot slacht aan honger overgelaten. Deze omstandigheden hebben hen een onterechte reputatie van kannibalisme gegeven, wat in het wild bijna nooit voorkomt.
Kreeften zijn extreem gevoelig voor hun omgeving en kunnen temperatuurverschillen van slechts 0,15°C waarnemen. Toch accepteren we nog steeds dat ze levend worden gekookt. Ze blijven tot drie minuten bij bewustzijn in kokend water en vertonen duidelijke pijn- en stresssignalen. Dit lijden is meetbaar via fysiologische veranderingen, zoals hartslag en hormoonniveaus. Kreeften voldoen ruimschoots aan de criteria om als voelende dieren beschouwd te worden. Sommige landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, Zwitserland, Nieuw-Zeeland, Noorwegen en Oostenrijk, hebben kreeften al opgenomen in hun dierenwelzijnswetten en het levend koken verboden. Ondanks al deze feiten gebeurt er in België momenteel niets om hun welzijn te beschermen. We blijven achterlopen op de wetenschap.
PUBLIEKE OPINIE
We ondervroegen 334 mensen om te begrijpen hoe het publiek kreeften ziet. De meesten hadden wel eens kreeft gegeten, maar bijna altijd als een zeldzame luxe, en niet als een regulier gerecht. Bijna niemand had er ooit zelf één gedood, 95% at kreeften alleen als iemand anders ze had voorbereid. Desondanks blijft levend koken de meest voorkomende methode. Koeling of slacht met een mes worden ook toegepast, maar diervriendelijkere methoden, zoals elektrische verdoving, werden nauwelijks gebruikt.
Veel mensen kiezen bij het doden van kreeften voor een methode die zij als “humaan” ervaren. Omdat niet iedereen op de hoogte is van de wetenschappelijke inzichten over diervriendelijke technieken, vooral bij tienpotigen, is het soms lastig te weten welke methode effectief het minste lijden veroorzaakt. Onderzoek laat echter zien dat traditionele methoden zoals levend koken of stomen leiden tot intense stress en pijn.
Interessant is hoe het publiek kreeften ziet: ze worden geplaatst qua pijngevoeligheid, tussen vissen en mosselen, maar scoren relatief laag wanneer het aankomt op geschatte intelligentie. Kreeften zijn wel degelijk voelende wezens, maar omdat ze geen expressief uiterlijk hebben en vaak als minder slim worden gezien, krijgt hun lijden minder aandacht. De meeste respondenten geloven nochtans wel dat kreeften kunnen lijden. Mensen zijn vooral voorstander van maatregelen die pijn en stress beperken, zoals verdoving, humane slacht en bescherming tijdens transport.
Het zien van kreeften in een restaurantaquarium — een homarium — roept bij veel mensen sterke emoties op. Ze zien de levende dieren rondzwemmen vooraleer ze geslacht zullen worden. Voor de meerderheid van de respondenten wekt dit medelijden, verdriet of ongemak op. Reacties als “zielig” en “ocharme” kwamen vaak voor. Sommigen vonden het ouderwets of wreed; enkelen zeiden dat ze de kreeften het liefst zouden vrijlaten. Anderen koppelden het tafereel aan bredere kwesties, zoals consumentenonverschilligheid of de objectivering van voelende wezens, en vergeleken een homarium met 'death row'. Een kleine groep reageerde eerder neutraal of zag het aquarium als teken van versheid en kwaliteit. Wat opvalt, is deze tweedeling: voor sommigen is het een normaal onderdeel van het eten van zeevruchten, voor anderen een confronterende blik op dierenleed. Het homarium laat de directe link zien tussen consumptie en het individu erachter. Het wakkert besef aan van de noodzaak tot bewustwording over dierenwelzijn.
MAAK KENNIS MET ORION
Samen met een detectiehondentrainer trainden we een Europese zeekreeft, genaamd Orion. Het doel was om zo deze soort beter te leren begrijpen. Wat hij ons liet zien, was verrassend. Eerst leerde hij een platform te beklimmen om bij zijn eten te komen. Al snel creëerde hij zelf een grindhelling en verplaatste een buis in zijn aquarium naar een beter
gelegen positie. Orion toonde ons zijn probleemoplossend vermogen en doelgericht handelen. Daarnaast deden we een geurtraining: Orion moest een stukje rubber aanwijzen voor een voedselbeloning. Aanvankelijk zat het rubber samen met voedsel in een gazen pot en duidde hij systematisch de juiste pot aan. Zonder voedsel erbij, nam zijn interesse af. Mogelijk had langere training de associatie versterkt. We zagen ook dat hij voedsel vaak minder motiverend vond dan de objecten zelf. Hij was vaak meer geïnteresseerd in losse objecten, zoals het rubber speeltje dat hij sleepte of begroef, vergelijkbaar met exploratief gedrag bij honden.
Orion vertoonde anticipatie en routineherkenning: hij positioneerde zich op de buis met uitgestoken antennes voordat de training begon. Bij moeilijke opdrachten pauzeerde hij soms, alsof hij nadacht, en liet objectpermanentie zien, het besef dat iets blijft bestaan, ook al is het uit het zicht. Zijn gedrag toonde dat kreeften niet alleen kunnen leren via operante conditionering, maar ook doelgericht hun omgeving kunnen aanpassen om taken te vergemakkelijken.
BESCHERM HUN WELZIJN
Orion is duidelijk geen gevoelloos “zee-insect.” Wie zijn intelligentie erkent, kan niet anders dan pleiten voor maatregelen die kreeften beschermen. Onderzoek toont aan dat ze kunnen leren en onthouden, maar ook dat ze problemen kunnen oplossen en pijn ervaren. Toch worden ze nog steeds langdurig opgeslagen en ongepast behandeld.
Bij geen enkel ander dier zouden we dit accepteren. Het idee om een konijn levend te koken is ondenkbaar. Desalniettemin gebeurt dit met kreeften dagelijks in restaurants en keukens doorheen heel Europa. Dit is een blinde vlek in onze wetgeving én in ons moreel kompas.
Wij pleiten voor een verplichting tot verdoving vóór de slacht en betere regels voor vangst, transport en opslag, en eventuele beperkingen op de verkoop van levende kreeften. Kreefthandelaars, restaurant- en winkelpersoneel kunnen leren op een humane en diervriendelijke manier met deze dieren omgaan. Overvolle tanks zonder schuilplaatsen, felle verlichting, extreme temperaturen en lange periodes zonder voedsel mogen niet langer de norm zijn.
Cruciaal is dat kreeften eindelijk erkend worden als voelende wezens in Europese en nationale wetgeving. Hun welzijn erkennen betekent hun lijden stoppen, want geen enkel levend wezen verdient het om levend gekookt te worden.
Bibliografie
Aaltola, E. (2019). The Meat Paradox, Omnivore’s Akrasia, and Animal Ethics. Animals, 9 (12), 1125. In. Animalia.bio. (2015). Homarus gammarus. https://animalia.bio/homarus-gammarus Appel, M., & Elwood, R. W. (2009). Motivational trade-offs and potential pain experience in hermit crabs. Applied Animal Behaviour Science, 119(1-2), 120-124. Aspaas, S., Grefsrud, E. S., Fernö, A., Jensen, K. H., Trengereid, H., & Agnalt, A.-L. (2016). An enriched environment promotes shelter-seeking behaviour and survival of hatchery-produced juvenile European lobster (Homarus gammarus). PLoS One, 11(8), e0159807. Baker, M. R., Alverson, R., Christiansen, R., Criddle, K., Eilertsen, D., Foy, R. J.,…Harris, B. P. (2023). Mechanisms and models for industry engagement in collaborative research in commercial fisheries. Frontiers in Marine Science, 10, 1077944. Barr, S., & Elwood, R. W. (2011). No evidence of morphine analgesia to noxious shock in the shore crab, Carcinus maenas. Behavioural Processes, 86(3), 340-344. Barr, S., & Elwood, R. W. (2024). Trade-Offs between Avoidance of Noxious Electric Shock and Avoidance of Bright Light in Shore Crabs Are Consistent with Predictions of Pain. Animals, 14(5), 770. Barr, S., Laming, P. R., Dick, J. T. A., & Elwood, R. W. (2008). Nociception or pain in a decapod crustacean? Animal Behaviour, 75(3), 745-751. Bastian, B., Loughnan, S., Haslam, N., & Radke, H. R. M. (2012). Don’t mind meat? The denial of mind to animals used for human consumption. Personality and Social Psychology Bulletin, 38(2), 247-256. Beard, T. W., & McGregor, D. (1991). Storage and care of live lobsters. Ministry of Agriculture, Fisheries and Food, Directorate of Fisheries Research. Beebe, S. C., Howell, T. J., & Bennett, P. C. (2016). Using scent detection dogs in conservation settings: a review of scientific literature regarding their selection. Frontiers in veterinary science, 3, 96. Bigelow, H. J. (1848). Ether and chloroform: a compendium of their history, surgical use, dangers, and discovery. Dav. Clapp. Birch, J., Burn, C., Schnell, A., Browning, H., & Crump, A. (2021). Review of the evidence of sentience in cephalopod molluscs and decapod crustaceans. Bradshaw, R. H. (1998). Consciousness in non-human animals: adopting the precautionary principle. Journal of Consciousness Studies, 5(1), 108-114. Braithwaite, V. (2010). Do fish feel pain? OUP Oxford. Browning, H., Burn, C., Schnell, A. K., Crump, A., & Birch, J. (2025). Animal welfare risks from commercial practices involving cephalopod molluscs and decapod crustaceans. Animal Welfare, 34, e24. Bräuer, J., Hanus, D., Pika, S., Gray, R., & Uomini, N. (2020). Old and new approaches to animal cognition: there is not “one cognition”. Journal of Intelligence, 8(3), 28. Carder, G. (2017). A preliminary investigation into the welfare of lobsters in the UK. Animal Sentience, 2(16), 19. Carnovale, F., Xiao, J., Shi, B., Arney, D., Descovich, K., & Phillips, C. J. C. (2022). Gender and age effects on public attitudes to, and knowledge of, animal welfare in China. Animals, 12(11), 1367. Conte, F., Voslarova, E., Vecerek, V., Elwood, R. W., Coluccio, P., Pugliese, M., & Passantino, A. (2021). Humane slaughter of edible decapod crustaceans. Animals, 11(4), 1089. Crossin, G. T., Al-Ayoub, S. A., Jury, S. H., Howell, W. H., & Watson Iii, W. H. (1998). Behavioral thermoregulation in the American lobster Homarus americanus. Journal of Experimental Biology, 201(3), 365-374. de Souza Valente, C. (2025). Rethinking sentience: invertebrates as worthy of moral consideration. Journal of Agricultural and Environmental Ethics, 38(1), 3. Deliens, T., Mullie, P., & Clarys, P. (2022). Plant-based dietary patterns in Flemish adults: A 10-year trend analysis. European Journal of Nutrition, 61(1), 561-565. 77 / 123 Onderschatten we de zeekreeft Bronnenlijst Derby, C. D., & Atema, J. (1982). The function of chemo-and mechanoreceptors in lobster (Homarus americanus) feeding behaviour. Journal of Experimental Biology, 98(1), 317-327. Dürnberger, C. (2020). Ethik für die Landwirtschaft: Das philosophische Bauernjahr [Ethiek voor de landbouw: Het filosofische boerenjaar]. Kdp. D’Agaro, E., Sabbioni, V., Messina, M., Tibaldi, E., Bongiorno, T., Tulli, F.,…Stecchini, M. (2014). Effect of confinement and starvation on stress parameters in the American lobster (Homarus americanus). Italian Journal of Animal Science, 13(4), 3530. Effective Altruism Fund. (2024). May 2022 to March 2024: Animal Welfare Fund Grants. E. A. Fund. https://funds.effectivealtruism.org/payouts/2022-2024-animal-welfare-fu… Elwood, R. W. (2025). A History of Pain Studies and Changing Attitudes to the Welfare of Crustaceans. Animals, 15(3), 445. GAIA. (2020). Les homards ressentent la douleur – Ce que GAIA demande: L’étourdissement obligatoire. G. G. A. i. t. I. o. Animals. https://www.gaia.be/sites/default/files/media/article/091020_lobsterrep… GAIA. (2021). The Constitutional Court upholds the ban on slaughter without stunning in Flanders and Wallonia https://press.gaia.be/the-constitutional-court-upholds-the-ban-on-slaug… without-stunning-in-flanders-and-wallonia Garm, A., & Watling, L. (2013). The crustacean integument: setae, setules, and other ornamentation. Functional morphology and diversity, 1, 167-198. Grandin, T. (1980). The effect of stress on livestock and meat quality prior to and during slaughter. Howard, S. R., & Barron, A. B. (2024). Understanding the limits to animal cognition. Current Biology, 34(7), R294-R300. Jurrius, L. H., & Rozemeijer, M. J. C. (2022). The role of the European lobster (Homarus gammarus) in the ecosystem. In: Wageningen University & Research Report. Jury, S. H., & Watson 3rd, W. H. (2000). Thermosensitivity of the lobster, Homarus americanus, as determined by cardiac assay. The Biological Bulletin, 199(3), 257-264. Jézéquel, Y., Coston-Guarini, J., Chauvaud, L., & Bonnel, J. (2020). Acoustic behaviour of male European lobsters (Homarus gammarus) during agonistic encounters. Journal of Experimental Biology, 223(4), jeb211276. Karnofsky, E. B., Atema, J., & Elgin, R. H. (1989). Field observations of social behavior, shelter use, and foraging in the lobster, Homarus americanus. The Biological Bulletin, 176(3), 239-246. Kasiouras, E., Hubbard, P. C., Gräns, A., & Sneddon, L. U. (2024). Putative Nociceptive Responses in a Decapod Crustacean: The Shore Crab (Carcinus maenas). Biology, 13(11), 851. Knörr, A., Zhou, X., Bearth, A., & Siegrist, M. (2025). Anthropomorphism–a double edged sword: influences on acceptance of livestock keeping. Agriculture and Human Values, 42(1), 441 460. Kohler, W. (2018). The mentality of apes. Routledge. Mather, J. A. (2023). Ethics and invertebrates: The problem is us. In (Vol. 13, pp. 2827): MDPI. Mitchell, J. (2018). What it takes to get Maine lobster on tables around the world. Maine Public. https://www.mainepublic.org/maine/2018-03-10/what-it-takes-to-get-maine… tables-around-the-world Prodöhl, P. A., Jørstad, K. E., Triantafyllidis, A., Katsares, V., & Triantaphyllidis, C. (2006). European lobster-Homarus gammarus. Genetic Impact of Aquaculture Activities on Native Populations. Final Scientific Report, 91-98. Puymbroeck, T. v. (2025). 101 Nutteloze ‘Vis’jedatjes. Thomas van Puymbroeck. Research and Markets. (2025). Lobster Market Size and Share Analysis, Growth Trends and Forecast Report 2025-2033: Premium and Luxury Seafood Demand, Culinary Trends and Innovations, Growing Consumption & Health Awareness. GlobeNewswire. https://www.globenewswire.com/news-release/2025/03/19/3045667/28124/en/… Market-Size-and-Share-Analysis-Growth-Trends-and-Forecast-Report-2025-2033-Premium and-Luxury-Seafood-Demand-Culinary-Trends-and-Innovations-Growing-Consumption Health-Awar.html Robinson, N. (2025 ). What Switzerland’s new welfare labels mean for food producers. Food Navigator Europe. https://www.foodnavigator.com/Article/2025/07/04/switzerlands-new animal-welfare-labels-explained/ 78 / 123 Onderschatten we de zeekreeft Bronnenlijst Romano, N., & Zeng, C. (2017). Cannibalism of decapod crustaceans and implications for their aquaculture: a review of its prevalence, influencing factors, and mitigating methods. Reviews in Fisheries Science & Aquaculture, 25(1), 42-69. Sheehy, M. R. J., Bannister, R. C. A., Wickins, J. F., & Shelton, P. M. J. (1999). New perspectives on the growth and longevity of the European lobster (Homarus gammarus). Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 56(10), 1904-1915. Singer, P. (2023). Animal liberation now. Random House. Skinner, B. F. (2019). The behavior of organisms: An experimental analysis. BF Skinner Foundation. Smith, W. G. (2008). Does gender influence online survey participation? A record-linkage analysis of university faculty online survey response behavior. Online submission. Spitzer, S. (2020). Biases in health expectancies due to educational differences in survey participation of older Europeans: It’s worth weighting for. The European journal of health economics, 21(4), 573. Statistiek Vlaanderen. (2025). Population by educational attainment level. Statistiek Vlaanderen (Flanders Statistics), derived from the Belgian Labour Force Survey / Eurostat. https://www.vlaanderen.be/en/statistics-flanders/education-and-training… educational-attainment-level Svåsand, T., Crosetti, D., García-Vázquez, E., & Verspoor, E. (2007). Genetic impact of aduaculture activities on native populations. Genimpact final scientific report (EU contract n. RICA-CT 2005-022802). Swafford, L. I., & Allan, D. (1968). Pain relief in the pediatric patient. Medical Clinics of North America, 52(1), 131-136. Tomina, Y., & Takahata, M. (2010). A behavioral analysis of force-controlled operant tasks in American lobster. Physiology & behavior, 101(1), 108-116. van de Vis, J. W., Gerritzen, M. A., Flik, G., & Goudswaard, P. C. (2015). Welzijn en bedwelmen van krabben en kreeften: een literatuurstudie. White, A. (2025). How many people are going plant-based in 2025? Here's what the data says. VegOut. https://vegoutmag.com/news/nat-how-many-people-are-going-plant-based-in 2025-heres-what-the-data-says/ Wuertz, S., Bierbach, D., & Bögner, M. (2023). Welfare of decapod crustaceans with special emphasis on stress physiology. Aquaculture Research, 2023(1), 1307684.
