Hoe vrijwaren we de integriteit van wetenschappelijk onderzoek?
Wetenschappelijk onderzoek is nooit neutraal. Denk aan alle keuzes die gemaakt moeten worden: Wat gaan we onderzoeken? Welke hypotheses moeten we opstellen? Hoe stellen we onze onderzoeksgroep samen? Welke onderzoeksmethode zullen we gebruiken? Welke statistische modellen? Hoe interpreteren we de beschikbare data? Welke conclusies trekken we? Hoe communiceren we de gevonden resultaten?
Geen enkele van deze keuzes is afdwingbaar op basis van wetenschappelijk criteria alleen. Dat wil zeggen dat er bij elk van die keuzes bepaalde waarden tegen elkaar afgewogen moeten worden. Bijvoorbeeld, economische waarden zoals efficiëntie en winstmaximalisatie, maar ook politieke en sociale waarden zoals volksgezondheid, maatschappelijke veiligheid, de bescherming van het milieu, en nog veel meer.
Op die manier kan wetenschap nooit neutraal zijn: waarde-geladen keuzes maken onvermijdelijk deel uit van wetenschappelijk onderzoek.
Frauduleuze studies
Dit kan echter tot zeer onwenselijke situaties leiden. Enkele voorbeelden zijn de frauduleuze, misleidende of niet-reproduceerbare studies die uitgevoerd werden door bedrijven uit de farmaceutische, tabaks-, voedings-, en energie-industrie om hun economische belangen te bevorderen. Dergelijke vormen van waardencorruptie beperken zich echter niet tot de private sector. Ook academische onderzoekers fabriceren, vervalsen of manipuleren hun gegevens soms op bedrieglijke wijze om hun carrière of financiële belangen te behartigen. En daarnaast zijn er ook voorbeelden van onderzoekers die, gefinancierd door bepaalde milieu-, politieke of consumentenbelangengroepen, hun onderzoek aanzienlijk gemanipuleerd hebben om zogenaamd “waardige” doelen te ondersteunen, zoals de bescherming van de volksgezondheid of het milieu.
Maar hoe kunnen we dan de integriteit, alsook het publieke geloof in de integriteit van wetenschappelijk onderzoek vrijwaren als blijkt dat economische, politieke, sociale en morele waarden er intrinsiek deel van uitmaken?
Ik stel een integratie van twee oplossingsstrategieën voor. Enerzijds de lijst met onderzoeksnormen van wetenschapsfilosofen David Resnik en Kevin Elliott. Anderzijds de institutionele hervormingen voorgesteld door juridisch analiste Wendy Wagner.
Onderzoeksnormen als oplossing?
Resnik en Elliott stellen een lijst op met algemene normen waar wetenschappelijk onderzoek zich aan moet houden. Bijvoorbeeld, eerlijkheid, zorgvuldigheid, transparantie, verantwoordelijkheid enz. Die normen vertalen ze vervolgens in concrete regels en procedures die de verschillende onderzoekscentra kunnen implementeren. Bijvoorbeeld procedures voor het kenbaar maken van belangenconflicten, voor de transparantie van financiering, voor het openbaar maken van de gebruikte statistische modellen, voor vrijheid van onderzoek en het weren van politieke inmenging, enzoverder.
Deze strategie biedt een waardevol juridisch kader aan waarin wetenschappelijk onderzoek beoordeeld kan worden naar de mate waarin het voldaan heeft aan de vooropgestelde normen. Maar deze strategie loopt in zekere zin ook achter de feiten aan. Ze dweilt met de waardenkraan open omdat er geen oplossing wordt aangeboden om de onvermijdelijke waarde-invloeden ook proactief gepast te beheren.
Institutionele hervormingen als oplossing?
Wendy Wagner focust wel op het proactief-preventieve door enkele institutionele hervormingen van de onderzoeksgemeenschap voor te stellen. Zo moet het publiek via stakeholdermeeting bijvoorbeeld meer inspraak krijgen, al vanaf de eerste fase van onderzoek. Het achterliggende idee is dat waarde-invloeden beter en meer gepast beheerd kunnen worden wanneer alle verschillende belangengroepen reeds bij de ontwerpfase van onderzoek hun bezorgdheden, vragen, belangen en perspectieven kunnen meegeven en bediscussiëren met de onderzoekers.
Ook deze strategie is bijzonder waardevol door het publiek nauwer te betrekken, maar helaas blijken ook deze hervormingen op zichzelf niet zaligmakend. Het is één ding om mensen institutioneel rond de onderhandelingstafel te krijgen, maar het is nog iets anders om ervoor te zorgen dat de verschillende belanghebbenden daar ook effectief kunnen praten. Anders gezegd, het publiek moet de middelen en technische kennis hebben om zijn belangen ook te kunnen verdedigen tegen het eventuele leger aan vermomde specialisten, die de industrie met haar uitgebreide materiële middelen zou kunnen aanstellen en uitzenden naar de verschillende stakeholderdiscussies om aldaar, jonglerend met hun conceptuele expertise – het publiek overstemmend, misschien zelfs intimiderend – de resultaten ongepast in de richting van de industrie te lobbyen. Denk bijvoorbeeld aan de laatste klimaatconferenties en het leger aan lobbyisten aldaar.
Maar als dit correct is, dan zijn het misschien net Resnik en Elliott die ons opnieuw te hulp schieten. Zij bieden ons namelijk een lijst met normen, procedures, regels en controlevragen aan, die net tijdens zulke publieke deliberaties ter hand genomen kunnen worden als agenda, of als template, of als checklist.
Integratie van beide oplossingsstrategieën
Anders gezegd, daar waar de normen van Resnik en Elliott vooral behulpzaam leken bij het bemiddelen tijdens conflicten van a posteriori arbitrage, helpt Wagner ons na te denken over welke institutionele structuur dergelijke conflicten ook proactief zou kunnen vermijden. Wagner zelf lijkt dan weer te weinig oog te hebben voor de ongelijke verdeling van middelen – waardoor de verschillende belangengroepen misschien niet naar behoren kunnen deelnemen aan de publieke deliberaties – maar dan zijn het net de controlevragen van Resnik en Elliott die ons conceptueel te hulp komen.
Deze integratie van beide strategieën kan gevat worden in een slogan: Wagner voor het structurele – Resnik en Elliott voor het inhoudelijke. Of anders gezegd, wanneer een wetenschappelijke onderzoeksinstelling zich afvraagt in welke mate het, gegeven haar bevoegdheden, verantwoordelijkheden en ondervonden problemen, mogelijk en wenselijk zou zijn om een deliberatieve werkwijze institutioneel te implementeren, dan kan ze enerzijds, bij die structurele hervormingen, Resnik en Elliotts normen in acht nemen voor de nodige procedurele en beleidsmatige controlemechanismes en aandachtspunten, maar anderzijds zowel bij de toekomstige publieke deliberaties als bij het wetenschappelijk toezicht ook hun lijst met controlevragen als conceptueel houvast (als agenda of checklist) ter hand nemen.
Op die manier kunnen de waarde-invloeden die onvermijdelijk ingebed zitten in wetenschappelijk onderzoek (al dan niet verborgen, al dan niet bewust) meer transparant gemaakt worden, opdat we ze vervolgens ook kritisch en meer gepast kunnen beoordelen. Ik hoop dat we op die manier de ongewenste situaties, alsook de ronduit problematische episodes zoals we die gekend hebben in de recente wetenschapsgeschiedenis, in de toekomst beter kunnen vermijden – en dat de integriteit, en het publieke geloof in de integriteit van wetenschap, beter gevrijwaard wordt en behouden blijft.
Bibliografie
Acosta, B. (2024). On value-laden patents: a call for moral limits. International Journal of Ethics and Systems 40(4), 829-844.
Ambrosj, J., Dierickx, K. & Desmond, H. (2024). Codes of conduct should help scientists navigate societal expectations. Humanities and Social Sciences Communications 11(1), nr.770. https://doi.org/10.1057/s41599-024-03261-5.
Barras, V. & Greub, G. (2014). History of Biological Warfare and Bioterrorism. Clinical Microbiology and Infection 20, 497-502.
Becker, J. & Gellman, B. (2007). Leaving No Tracks. The Washington Post, 27 juni. Zonder betaalmuur na te lezen via: https://www.pulitzer.org/winners/jo-becker-and-barton-gellman.
Boudry, M. (2021). Diagnosing pseudoscience – by getting rid of the demarcation problem. Journal for General Philosophy of Science 53, 83-101.
Bronen, R. & Cochran, P. (2021). Decolonize Climate Adaptation Research. Science 372, p.1245.
Buchanan, N. S. C. (2010). Negotiating nature: Expertise and environment in the Klamath River basin. Doctoral dissertation. Massachusetts Institute of Technology. https://dspace.mit.edu/handle/1721.1/63234.
Buelens, M. (2024). 74 miljoen Trumpstemmers weten waarom. Antwerpen: Manteau.
Cech, E., Settles, I. H., Cheruvelil, K. S., et al. (2021). The Social is Professional: The Effects of Team Climate on Professional Outcomes for LGBTQ Persons in Environmental Science. Journal of Women and Minorities in Science and Engineering 27, 25-48.
ChoGlueck, C. (2022). Still no pill for men? Double standards & demarcating values in biomedical research. Studies in History and Philosophy of Science 91, 66-76.
Colborn, T. (1996). Our Stolen Future: Are We Threatening Our Fertility, Intelligence, and Survival? A Scientific Detective Story. New York: Dutton.
Douglas, H. (2000). Inductive Risk and Values in Science. Philosophy of Science 67, 559-579.
Douglas, H. (2009). Science, Policy, and the Value-Free Ideal. University of Pittsburgh Press.
Douglas, H. (2013). The Value of Cognitive Values. Philosophy of Science 80, 796-806.
Douglas, H. (2018). From Tapestry to Loom: Broadening the Perspective on Values in Science. Philosophy, Theory, and Practice in Biology 10(8). https://doi.org/10.3998/ptpbio.16039257.0010.008.
Elliott, K. C. (2013). Douglas on Values: From Indirect Roles to Multiple Goals. Studies in History and Philosophy of Science 44, 375-383.
Elliott, K. C. (2016). Standardized Study Designs, Value Judgments, and Financial Conficts of Interest in Research. Perspectives on Science 24, 529-551.
Elliott, K. C. (2017) A Tapestry of Values: An Introduction to Values in Science. Oxford University Press.
Elliott, K. C. (2021). The Value-Ladenness of Transparency in Science: Lessons from Lyme Disease. Studies in History and Philosophy of Science 88, 1-9.
Elliott, K. C. (2022). Values in Science. Cambridge University Press.
Elliott, K. C. & Resnik, D. B. (2019). Making Open Science Work for Science and Society. Environmental Health Perspectives 127, nr.075002. https://doi.org/10.1289/EHP4808.
Fein, I. (2011). Reassessing the role of the National Research Council: Peer review, political tool, or science court? California Law Review 99(2), 465-555.
Fricker, M. (2007). Epistemic Injustice: Power and the Ethics of Knowing. Oxford University Press.
Haase, M. (2025). The Nexus of Knowledge, Action, and Values, and the Philosophical, Social, and Normative Foundations of Marketing. Journal for Macromarketing 45(1), 130-145.
Harvard, S. & Winsberg, E. B. (2024). ‘Managing values’ in health economics modelling: Philosophical and practical considerations. Social Science and Medicine 358, nr.117256. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2024.117256.
Hicks, D. J. (2014). A New Direction for Science and Values. Synthese191, 3271-3295.
Holman, B. & Bruner, J. (2017). Experimentation by industrial selection. Philosophy of Science 84, 1008-1019.
Holman, B. & Elliott, K. C. (2018). The Promise and Perils of Industry-Funded Science. Philosophy Compass 13(11), nr.e12544. https://doi.org/10.1111/phc3.12544.
Holman, B. & Wilholt, T. (2022). The New Demarcation Problem. Studies in History and Philosophy of Science 91, 211-220.
Intemann, K. (2015). Dinstinguishing Between Legitimate and Illegitimate Values in Climate Modeling. European Journal of Philosophy of Science 5, 217-232.
Jaspers, A. (2023). De stikstoffuik: politici in de ban van de ecolobby. Amsterdam: Uitgeverij Blauwburgwal.
John, S. (2015). Inductive Risk and the Contexts of Communication. Synthese 192(1), 79-96.
Kavanagh, E. (2007). The Risks and Advantages of Framing Science. Science 317, 1168-1170.
Kitcher, P. (2001). Science, truth, and democracy. Oxford University Press.
Kitcher, P. (2010). Science in a democratic society. Prometheus Books.
Koskinen, I. & Rolin, K. (2022). Distinguishing between legitimate and illegitimate roles for values in transdisciplinary research. Studies in History and Philosophy of Science 91, 191-198.
Kourany, J. (2010). Philosophy of Science After Feminism. Oxford University Press.
Kourany, J. (2020). The New Worries About Science. Canadian Journal of Philosophy, 1-19.
Kuhn, T. (1977). Objectivity, Value Judgement, and Theory Choice. In: T. Kuhn (ed.), The Essential Tension (pp. 320-329). University of Chicago Press.
Lewis, W. M., Jr. (2003). Klamath Basin Fishes: Argument Is No Substitute for Evidence. Fisheries 28(3), 20-25.
London, A. J. (2022). For the Common Good: Philosophical Foundations of Research Ethics. Oxford University Press.
Longino, H. E. (1990). Science as Social Knowledge: Values and Objectivity in Scientific Inquiry. Princeton University Press.
Longino, H. E. (2002). The Fate of Knowledge. Princeton University Press.
Markle, D. F. & Cooperman, M. S. (2003a). Relationships between Lost River and shortnose sucker biology and management of Upper Klamath Lake. In: Water allocation in the Klamath Reclamation Project, 2001: An assessment of natural resource, economic, social, and institutional issues with a focus on the Upper Klamath Basin (pp. 93-117). Oregon State University Extension Service. https://www.academia.edu/23375371/Lost_River_and_Shortnose_Sucker_Biology_and_Management_of_Upper_Klamath_Lake_5.
Markle, D. F. & Cooperman, M. S. (2003b). The Endangered Species Act and the National Research Council’s Interim Judgment in Klamath Basin. Fisheries 28(3), 10-19.
McGarity, T. O. & Wagner, W. E. (2008). Bending Science: How Special Interests Corrupt Public Health Research. Harvard University Press.
McGavery, D. J. & Marshall, B. (2005). Making Sense of Scientists and “Sound Science”: Truth and Consequences for Endangered Species in the Klamath Basin and Beyond. Ecology Law Quarterly 32(1), 73-111.
McMullin, E. (1983). Values in Science. In: P. Asquith & T. Nickles (eds.), PSA 1982 (pp. 3-28). East Lansing: Philosophy of Science Association.
Mervis, J. & Kaiser, J. (2018). NSF Issues Sexual Harassment Policy as NIH Promises Action. Science 361, 6409-6410.
National Research Council (1996). Understanding risk: Informing decisions in a democratic society. The National Academies of Science, Engineering, and Medicine Consensus Study Report.
National Research Council (2002). Scientific evaluation of biological opinions on endangered and threatened fishes in the Klamath River Basin: Interim report. National Academies Press. https://nap.nationalacademies.org/read/10296/chapter/1.
National Research Council (2004). Endangered and threatened fishes in the Klamath River basin: Causes of decline and strategies for recovery. Washington, D.C.: National Academie Press.
National Research Council (2009). Strengthening forensic science in the United States: A path forward. The National Academies of Science, Engineering, and Medicine Consensus Study Report.
Nisbet, M. & Mooney, C. (2007). Science and Society. Framing Science. Science 316, p.56.
Oreskes, N. & Conway, E. M. (2010). Merchants of Doubt: How a Handful of Scientists Obscured the Truth on Issues from Tobacco Smoke to Global Warming. New York: Bloomsbury.
Popa, E. (2024). Values in public health: an argument from trust. Synthese 203(6), nr.200. https://doi.org/10.1007/s11229-024-04650-8.
Pulkkinen, K., Undorf, S. & Bender, F. (2022). Values in climate modelling: testing the practical applicability of the Moral Imagination ideal. European Journal for Philosophy of Science 12(4), nr.68. https://doi.org/10.1007/s13194-022-00488-4.
Quinn, A. (2025). Community science and the value-free ideal. Synthese 205(3), nr.120. https://doi.org/10.1007/s11229-025-04955-2.
Reilly-Diakun, J. (2019). Addressing blurred lines: Institutional design solutions to transgressions across the science-policy boundary. Texas Environmental Law Journal 49(2), 199-230.
Resnik, D. B. (1996). Social Epistemology and the Ethics of Research. Studies in the History and Philosophy of Science 27(4), 566-586.
Resnik, D. B. & Elliott, K. C. (2015). Bisphenol A and Risk Management Ethics. Bioethics 29, 182-189.
Resnik, D. B. & Elliott, K. C. (2023). Science, Values, and the New Demarcation Problem. Journal for General Philosophy of Science 54, 259-286.
Rooney, P. (2017). The Borderlands between Epistemic and Non-Epistemic Values. In: K. Elliott & D. Steel (eds.), Current Controversies in Values and Science (pp. 31-45). New York: Routledge.
Service, R. F. (2003). ‘Combat Biology’ on the Klamath. Science 300(5616), 36-39.
Settles, I. H., Brassel, S. T., Montgomery, G. M., et al. (2018). Missing the Mark: A New Form of Honorary Authorship Motivated by Desires for Inclusion. Innovative Higher Education 43, 303-319.
Shamoo, A. & Resnik, D. B. (2015). Responsible Conduct of Research, 3rd ed. Oxford University Press.
Steel, D. (2010). Epistemic Values and the Argument from Inductive Risk. Philosophy of Science 77, 14-34.
Steel, D. (2015). Philosophy and the Precautionary Principle: Science, Evidence, and Environmental Policy. Cambridge University Press
Stengers, I. (2020). Réactiver le sens commun. Paris: Editions La Découverte.
Ritchie, S. (2020). Science Fictions: Exposing Fraud, Bias, Negligence and Hype in Science. New York: Metropolitan Books.
USFWS (1988). Endangered and threatened wildlife and plants; determination of endangered status for the shortnose sucker and Lost River sucker. Federal Register 53(137), 27130-27133. Gedigitaliseerd op: https://www.federalregister.gov/citation/53-FR-27130.
USFWS (2001). Biological/conference opinion regarding the effects of operation of the Bureau of Reclamation’s Klamath Project on the endangered Lost River sucker (Delistes luxatus), endangered shortnose sucker (Chasmistes brevirostris), threatened bald eagle (Haliaeetus leucophalus) and proposed critical habitat for the Lost River/shortnose suckers. Department of the Interior, Klamath Falls, Oregon. Gedigitaliseerd op: https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=uc1.31210018659159&seq=1.
Vandenberg, L. N & Prins, G. S. (2016). Clarity in the Face of Confusion: New Studies Tip the Scales on Bisphenol A (BPA). Andrology 4(4), 561-564.
Wagner, W. E. (2013). Science in Regulation: A Study of Agency Decisionmaking Approaches. University of Texas School of Law. https://www.acus.gov/sites/default/files/documents/Science%20in%20Regulation_Final%20Report_2_18_13_0.pdf.
Wagner, W. E. (2022). No one solution to the “new demarcation problem”?: A view from the trenches. Studies in History and Philosophy of Science 92, 177-185.
Ward, Z. (2021). On value-laden science. Studies in History and Philosophy of Science 85, 54-62.
Wilholt, T. (2009). Bias and values in scientific research. Studies in History and Philosophy of Science 40, 92-101.
Zahle, J. (2024). Bias and Debiasing Strategies in Qualitative Data Collection. Philosophy of Science. https:/doi.org/10.1017/psa.2024.70.
