Pelgrims tussen kranen en apps: hoe Vision 2030 de bedevaart heruitvindt
Een reis die al eeuwen meegaat
Voor veel Vlaamse moslims is de bedevaart een levensdoel. Wie ooit de Hajj of Umrah deed, vertelt vaak dat het de meest intense spirituele ervaring van hun leven is. Stilte en gebed, tranen en verbondenheid, dagenlang in een zee van miljoenen gelovigen uit alle windstreken.
Maar wie vandaag Mekka of Medina bezoekt, ziet een ander beeld dan pakweg twintig jaar geleden. Naast de Kaäba, het hart van de islam, torenen bouwkranen en hotels zo hoog als wolkenkrabbers. Billboards met de slogan Vision 2030 sieren de straten en waar pelgrims vroeger op de bonnefooi hun weg vonden, loodst nu een app hen door het hele traject.
Ik onderzocht met een enquête en verschillende interviews onder 125 Vlaamse moslims hoe deze veranderingen hun beleving beïnvloeden. Hun verhalen tonen een bedevaart die trouw blijft aan haar spirituele kern, maar tegelijk steeds meer gekleurd wordt door modernisering, toerisme en politiek.
De heilige motivatie
Vraag een willekeurige pelgrim waarom hij of zij naar Mekka trekt en het antwoord is duidelijk: om dichter bij God te komen. Ook in mijn onderzoek noemde de overgrote meerderheid spiritualiteit als belangrijkste drijfveer.
Toch verandert er onderweg iets. Meer dan de helft gaf aan dat hun beeld van Saudi-Arabië na de reis verbreed was. Waar ze het land vooraf enkel als religieuze bestemming zagen, ervaarden velen het achteraf ook als modern, cultureel en toeristisch.
Bijna twee derde wil zelfs terugkeren voor niet-religieuze redenen, zoals andere steden bezoeken, historische sites te verkennen of simpelweg te genieten van de moderniteit die Vision 2030 zo zichtbaar maakt.
Bouwkranen boven de Kaäba
Wie vandaag Mekka bezoekt, ziet hoe de skyline gedomineerd wordt door torenkranen, luxehotels en shoppingcentra. Vision 2030 zet volop in op infrastructuur. Nieuwe metrolijnen, uitgebreid crowd management en blinkende hotels moeten de miljoenen bezoekers beter opvangen.
Veel Vlaamse pelgrims zagen daar voordelen in. De reis werd comfortabeler, veiliger en overzichtelijker. Maar niet iedereen voelde zich er goed bij. Sommigen misten de eenvoud van vroeger en noemden de bedevaart “minder traditioneel” en “meer geregisseerd”.
De bedevaart in je broekzak
Een van de grootste veranderingen is onzichtbaar, maar voelbaar: digitalisering. De Nusuk-app regelt alles zoals visa, hotels en zelfs toegang tot bepaalde gebedsplaatsen.
Voor velen bracht dit efficiëntie. Toch zorgde het systeem voor stress. Vooral de beperking rond het Rawdah-bezoek in Medina, dat via de app maar één keer per jaar geboekt kan worden, liet pelgrims met spanning achter. Voor sommigen voelde het alsof hun spirituele ervaring afhankelijk werd van een algoritme en een goede internetverbinding.
De digitalisering gaat bovendien samen met een bredere mediacultuur. Sociale media zoals TikTok en Instagram beïnvloeden de verwachtingen van pelgrims nog voor ze vertrekken. Daar wordt de bedevaart vaak in beelden gegoten van luxueuze hotels, glanzende moskeeën en serene woestijnlandschappen.
Eenmaal ter plaatse merkten velen dat de werkelijkheid genuanceerder was. Dat contrast tussen online verbeelding en fysieke realiteit maakte de ervaring intenser, maar soms ook verwarrender. Het was namelijk zo dat verschillende respondenten buiten de heilige zones ze armoede en vervallen wijken opmerkten.
Tussen Gucci en gebed
Waar religie de boventoon zou moeten voeren, dook consumptie op als nieuw element. Rond de Grote Moskee van Mekka vind je winkelcentra en luxemerken. Voor sommige Vlaamse moslims was dit een welkom comfort, voor anderen voelde het ongepast.
22% van de deelnemers gaf aan dat de commerciële setting hun spirituele ervaring verstoorde. Een kwart vond de bedevaart minder authentiek door de aanwezigheid van luxe en consumptie.
Vision 2030 wil Saudi-Arabië duidelijk profileren als toeristische bestemming. Maar waar de overheid moderniteit en diversificatie nastreeft, botsen pelgrims vaak op de vraag: kan een religieuze ervaring samengaan met luxe en consumptie?
Luxe naast ongelijkheid
Dat spanningsveld wordt nog versterkt door de contrasten die pelgrims onderweg waarnemen. Terwijl de heilige plaatsen blinken in marmer en glas, troffen ze in omliggende wijken armoede en verwaarlozing.
Ook de aanwezigheid van migrantenarbeid liet indruk na. Het dagelijks functioneren van Mekka en Medina draait grotendeels op arbeiders uit Zuid- en Zuidoost-Azië, deze precaire omstandigheden bleven velen niet onopgemerkt.
Voor sommige Vlaamse moslims was dit een harde realiteit. Een pelgrimstocht die bedoeld is om spiritueel te verheffen, bleek onlosmakelijk verbonden met economische ongelijkheid en sociale contrasten.
Politiek reist mee
Voor sommige Vlaamse moslims was er nog een andere laag: politiek. De rol van Saudi-Arabië in de regio en in het bijzonder de houding tegenover Palestina, kwam meermaals naar voren.
Een spirituele reis kan dus niet altijd losgekoppeld worden van geopolitieke realiteit. Voor sommige Vlaamse moslims werd de bedevaart daardoor ook een morele oefening: hoe ga je om met een staat die de heilige plaatsen beheert, maar tegelijk politieke keuzes maakt die internationaal controversieel zijn?
Een nieuwe realiteit
Vision 2030 verandert niet alleen de manier waarop de bedevaart georganiseerd wordt, maar ook hoe pelgrims erover denken en spreken. Het land wordt heruitgevonden als meer dan enkel de plek van Mekka en Medina. Het wordt ook gepresenteerd als een modern toeristisch centrum en dat beeld sijpelt door in de ervaringen van Vlaamse moslims.
Toch blijft religie de kern. Niemand stelde de spirituele waarde van de reis fundamenteel ter discussie. Wat wel veranderde is de context, naast gebed en devotie is er nu luxe, consumptie, digitalisering en politiek.
Een spiegel van de wereld
De bedevaart anno 2025 is dus dubbelzinnig. Ze blijft heilig en spiritueel, maar is tegelijk een spiegel van bredere maatschappelijke ontwikkelingen: globalisering, economische diversificatie, sociale ongelijkheid en geopolitieke spanningen.
Zoals één deelnemer het samenvatte:
“Ga op Hajj en Umrah voor Allah, maar vergeet niet dat het vandaag ook een spiegel is van onze wereld: modern, commercieel en soms pijnlijk oneerlijk.”
Bibliografie
Abuhjeeleh, M. (2019). Rethinking Tourism in Saudi Arabia: Royal Vision 2030 Perspective. African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure, 8 (5). https://doaj.org/article/7f1bd7e629fc453eaaaf1d29c7d38280
Abulof, U. (2021). The Abraham Accords and Middle East normalization: A conceptual framework. Middle East Policy, 28(4), 99–110. https://doi.org/10.1111/mepo.12536
Alammash, S. A., Guo, S., & Vinnikova, A. (2021). Saudi Arabia and the heart of Islam in Vision 2030: Impact on International relations. Arab Journal for Scientific Publishing.
Ali, A., & Salameh, A. A. (2021). Role of travel and tourism sector in the attainment of Vision 2030 in Saudi Arabia: An analytical study. Problems and Perspectives in Management, 19(2), 276–290. https://doi.org/10.21511/ppm.19(2).2021.23
Ali, S. (2021). The gilded cage: South Asian migrants and the new political economy of the Gulf. Yale University Press.
Almuhrzi, H. M., & Alsawafi, A. M. (2017). Muslim perspectives on spiritual and religious travel beyond Hajj: Toward understanding motivations for Umrah travel in Oman. Tourism Management Perspectives, 24, 235–242. https://doi.org/10.1016/j.tmp.2017.07.016
Alshaibi, M. A. (2024). Exploring service quality among US Hajj pilgrims in compliance with Vision 2030 objectives. Graduate Thesis and Dissertation 2023-2024.
Alshamrani, Z. (2023, December 19). The United Kingdom Muslims’ perspectives toward tourism in Saudi Arabia after Hajj or Umrah. https://hdl.handle.net/20.500.14154/70469
Babar, Z. (2011). The cost of belonging: Citizenship construction in the State of Qatar. Middle East Journal, 65(3), 403–420.
Bashir, H. (2024). Elucidating the role of contributors enriching spiritual and religious inspirations for the Muslims to perform Holy Umrah pilgrimage to Mecca. International Journal of Innovation and Business Strategy, 19, 36–47. https://www.researchgate.net/publication/385776774_Elucidating_the_role…
Battour, M., Ismail, M. N., Battor, M., & Awais, M. (2014). Islamic tourism: an empirical examination of travel motivation and satisfaction in Malaysia. Current Issues in Tourism, 20(1), 50–67. https://doi.org/10.1080/13683500.2014.965665
Budayri, M. K. (2023). Increasing Saudi non-oil revenue through Umrah tourism: Prospects and challenges. International Journal of Engineering Research & Technology, 12(11).
Drennan, J. (2024, March 9). Contractors draw a line under plans for Saudi megacity. The Times. https://www.thetimes.co.uk/article/contractors-draw-a-line-under-plans-…
Executief van de Moslims van België. (2023). Lijst van de moskeeën. Executief Van De Moslims Van België. https://embnet.be/nl/directory?d%255Borigin%255D=1000&d%255Bdistance%25…
Fattah, Z., & Nereim, V. (2024, April 5). Saudis scale back ambition for $1.5 trillion desert project Neom. Bloomberg. https://www.bloomberg.com/news/articles/2024-04-05/saudis-scale-back-am…
Government Kingdom of Saudi Arabia. (2017). Vision 2030 Kingdom of Saudi Arabia. https://www.vision2030.gov.sa/
Gowan, P. (2022). Oil, dollars and power: The making of US imperialism. Verso.
Graburn, N., & Gravari-Barbas, M. (2016). New Directions in Tourism Analysis: Tourism Imaginaries at the Disciplinary Crossroads: Place, practice, media. Routledge.
Jamal, M. A. (2015). The “Tiering” of Citizenship and Residency and the “Hierarchization” of Migrant Communities: The United Arab Emirates in Historical Context. International Migration Review, 49(3), 601–632. https://doi.org/10.1111/imre.12132
Kathiravelu, L. (2016). Migrant Dubai: Low wage workers and the construction of a global city. Palgrave Macmillan.
Khan, S. I. (2020). Saudi Vision 2030: New Avenue of Tourism in Saudi Arabia. Studies in Indian Place Names, 40(75), 232–238. https://archives.tpnsindia.org/index.php/sipn/article/view/9309
Mandaville, P. (2007). Global political Islam. Routledge.
Ministry of Hajj and Umrah. (2025). Nusuk: The official platform for Umrah and Hajj. https://www.nusuk.sa/
Ministry of Health of the Kingdom of Saudi Arabia. (2025). Health requirements and recommendations for travelersto Saudi Arabia for Umrah and visit. In Ministry of Health of the Kingdom of Saudi Arabia. https://www.moh.gov.sa/en/HealthAwareness/Pilgrims_Health/Documents/Hea…
Moskeeën in Vlaanderen. (2007, January 27). https://embnet.be/Mosqu%E9es/R%E9gionFlamande/Moskee%EBninVlaanderen/ta…
Muslim, A., Harun, A., Ismael, D., & Othman, B. (2019). Social media experience, attitude and behavioral intention towards umrah package among generation X and Y. Management Science Letters, 1–12. https://doi.org/10.5267/j.msl.2019.8.020
Overzicht erkende lokale geloofsgemeenschappen. (n.d.). Vlaanderen.be. https://www.vlaanderen.be/lokaal-bestuur/erediensten-en-kerken/overzich…
Roels, K., Vuylsteke, A., Van Gijseghem, D., & Maertens, E. (2017). Maak kennis met de moslimconsument: Verkenning kansen voor de Vlaamse agrovoeding. In Vlaanderen. https://publicaties.vlaanderen.be/view-file/25353
Salazar, N. B. (2012). Tourism Imaginaries: A Conceptual Approach. Annals of Tourism Research, 39(2), 863–882. https://doi.org/10.1016/j.annals.2011.10.004
Saudi Arabia Visa. (2025, February 12). Hajj 2025: Children’s safety first and foremost, limited access. https://www.visasaudi.sa.com/en/article/hajj-2025-ban-on-access-for-chi…
Saudi Visa. (2025, February 17). Saudi Arabia implements new restrictions for Hajj 2025 pilgrims. https://saudivisa.com/news/saudi-arabia-announces-new-hajj-2025-rules-b…
Schiller, N. G., & Salazar, N. B. (2013). Regimes of mobility across the globe. Journal of Ethnic and Migration Studies, 39(2), 183–200. https://doi.org/10.1080/1369183x.2013.723253
Urry, J., & Larsen, J. (2011). The Tourist Gaze 3.0. https://doi.org/10.4135/9781446251904
Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing. (2019). Moslimconsumenten willen geïnspireerd worden in de keuken. In Vlaams Centrum Voor Agro- En Visserijmarketing. https://www.vlaanderen.be/vlam/de/node/5869#:~:text=Een%20kwart%20van%2….
Wu, C. H., & Mursid, A. (2020). Loyalty Motivations for religious tourism: Indonesian Muslim travelers Umrah participating in Umrah pilgrimage to Mecca, Saudi Arabia. Tourism Review, 75(2), 466–478. https://doi.org/10.1108/tr-11-2018-0155
