Eens iets anders dan oorlog: vriendjespolitiek in de Russische achteruitkijkspiegel
Wat als sommige bestuurders simpelweg boven de wet staan? Uit mijn onderzoek blijkt dat mensen die connecties hebben met Russische ministeries 50% minder kans hebben om een verkeersboete te krijgen dan de ‘gewone’ burger. Maar dat is niet zonder gevolgen: juist bij die groep ligt het ongevallencijfer ruim 30% hoger dan bij de rest van de bevolking. Met andere woorden: de prijs van vriendjespolitiek wordt betaald door de verkeersveiligheid van alle weggebruikers.
We herkennen het fenomeen: “Ik ken iemand die iemand kent, ik regel dat wel”. Zo onschuldig lijkt het soms, maar nepotisme, oftewel voorkeursbehandeling op basis van familie of connecties, kan ook een duistere kant hebben. Wat begon als een datagedreven zoektocht samen met mijn promotor Tom Eeckhout, eindigde in een confronterend resultaat: ongelijkheid in verkeershandhaving leidt niet enkel tot minder rechtvaardigheid, maar ook tot meer gevaar. Een onzichtbaar sociaal fenomeen werd kwantitatief tastbaar gemaakt.
Van dataruis tot goud
De kracht van deze studie zit niet in een sappig verhaal over “Rusland is corrupt”. Dat verrast al lang niemand meer. De waarde ligt in hoe dit zorgvuldig wordt aangetoond met weerbarstige data. Ik vertrok niet van één magische databank, wel van twee slordig gedigitaliseerde administratieve bronnen die ik aan elkaar koppelde:
- een grote verkeersdatabank van ruim twintig miljoen observaties (overtredingen, boetes, ongevallen, registraties)
- en het pensioenbestand met vijftig miljoen observaties en werkgeversinformatie.
De data waren verre van netjes: onvolledig, inconsistent en vol schrijffouten. Maar juist dat maakte het boeiend. Van slordige tabellen naar scherpe conclusies, dat is waar het in mijn onderzoek om draaide.
Het idee was er en de data ook, maar of ik effectief iets ging kunnen aantonen was een sprong in het duister. Met veel opschoning en bewerkingen bracht ik structuur in de chaos en kon ik patronen zichtbaar maken die voor het blote oog verborgen bleven.
Om die verbanden te kunnen leggen, baseerde ik me op de aanpak van politicoloog David Szakonyi (2019), die een methode ontwikkelde om familierelaties af te leiden uit administratieve data. Waar hij die techniek gebruikte om nepotisme in de arbeidsmarkt te meten, paste ik ze toe op een nieuw terrein: het verkeer. Daar onderzocht ik hoe politieke connecties ook achter het stuur hun invloed laten gelden.
Na maanden puzzelen ontstond een bruikbare dataset van vijf miljoen voertuig-persooncombinaties waarin ik meer dan tienduizend ambtenaren en bijna drieduizend familieleden ervan met hun auto en rijgedrag kon analyseren.
De data dateren van 1999 tot 2004, een momentopname uit een ander tijdperk, maar de boodschap blijft wel overeind. Privileges trekken mensen niet enkel voor, ze vangen ook hun val op. Die onaantastbaarheid is precies wat haar zo gevaarlijk maakt.
Ijsjes en verdrinkingen in de zee
In grote datasets duiken altijd schijnverbanden op. Wanneer er veel ijsjes worden verkocht aan zee, stijgt het aantal verdrinkingen er. Betekent dat dat ijsjes gevaarlijk zijn? Natuurlijk niet, de temperatuur is de verborgen factor.
Statistiek draait precies om dat onderscheid: niet wat lijkt te kloppen, maar wat echt overeind blijft nadat je alles hebt uitgesloten. Misschien kregen ambtenaren minder boetes omdat ze ouder waren of in rustigere regio’s reden. Een politieagent op straat ziet immers niet op het eerste gezicht waar iemand werkt of wie zijn familie is.
Daarom keek ik ook naar signalen die wel zichtbaar zijn: statussymbolen zoals een luxeauto of een opvallende nummerplaat. Ik controleerde dus voor leeftijd, geslacht, regio en statussymbolen.
Zelfs na al die correcties bleef het patroon overeind: minder boetes, meer ongevallen. Die combinatie is geen toeval, maar de statistische vingerafdruk van corruptie. Boetes kunnen verdwijnen in een doofpot, maar ongevallen niet. Ze laten sporen na in ambulanceverslagen, verzekeringsdossiers en ziekenhuisdata. Figuur 1 toont de ruwe verschillen, vóór controle op verborgen factoren.
(Figuur 1: wie komt er mee weg in het verkeer? Ambtenaren en hun familieleden vergeleken met de verticale middenlijn: de 'gewone' bestuurder.)
De lagere boetecijfers wekten aanvankelijk de indruk dat bestuurders met politieke connecties veiliger reden, maar de hogere ongevalscijfers bewezen het tegendeel. Je kan cijfers wegmoffelen, maar niet de realiteit op straat.
Dat is de kracht van statistiek met een hoofdletter: niet iets bewijzen wat je al vermoedde, maar aantonen wat je niet meer kunt wegredeneren.
Wat lijkt op een onschuldig voordeel voor enkelen, wordt zo een collectief nadeel voor de rest. Zodra regels niet langer voor iedereen gelden, wordt de weg een plek waar macht letterlijk het stuur overneemt.
Geen onschuldig voordeel
Wat begon als een oefening in data-analyse, eindigde dus inderdaad als een les in menselijkheid. Cijfers tonen niet enkel wie macht heeft, maar ook wie de gevolgen ervan draagt. Deze thesis is pas een begin. Samen met mijn promotor bouwen we verder op dit werk, om het nog scherper te ontleden en te vertalen naar een wetenschappelijke publicatie.
De weg mag dan Russisch zijn, de les is universeel: macht verdwijnt niet in cijfers, ze laat er juist haar sporen achter.
Bibliografie
Aliyev, H. (2013). Post-communist informal networking: Blat in the South Caucasus. Demokratizatsiya: The Journal of Post-Soviet Democratization, 21(1), 89–114. https://demokratizatsiya.pub/archives/21_1_RW41W8336734714X.pdf
Angelis, T. J., & Harrison, J. H. (2003). History and importance of the rule of law [White paper]. World Justice Project. https://worldjusticeproject.org/our-work/publications/working-papers/history-and-importance-rule-law
Bank of Finland Institute for Economies in Transition. (2017, March 17). Russia’s car ownership remains well below EU average. BOFIT Weekly Review, 2017(11). https://www.bofit.fi/en/monitoring/weekly/2017/vw201711_2/
Bruckheim, M., & Patel, S. (2022, October 13). Male vs. female driving statistics. Bruckheim & Patel. https://www.brucklaw.com/male-vs-female-driving-statistics/
Byulegenova, B., Prasolov, V., Sheryazdanova, G., Bratanovsky, S., & Sabirova, L. (2024).
Nepotism in post-Soviet states: The quantitative assessment on socio-demographic factors and the Corruption Perceptions Index. Journal of Ethnic and Cultural Studies, 11(1), 96–118. https://doi.org/10.29333/ejecs/1814
DeAngelo, G., & Hansen, B. (2014).
Life and death in the fast lane: Police enforcement and traffic fatalities. American Economic Journal: Economic Policy, 6(2), 231–257. https://doi.org/10.1257/pol.6.2.231
Eeckhout, T. (2017). Do vanity plates pay off? A study of privilege and impunity in Russian traffic enforcement (Master’s thesis). Ghent University. https://libstore.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/351/271/RUG01-002351271_2017_0001_AC.pdf
Eeckhout, T., Natkhov, T., Polishchuk, L., Schoors, K. J. L., & Hoefman, K. (2021). Statistical footprints of corruption: ‘Vanity Fair’ of automobile license plates in Russia. SSRN. https://doi.org/10.2139/ssrn.3973625
Emirates Auction. (2008, February 16). License plate “1” sold for 14.5 million US $. https://www.emiratesauction.com/media-center/news/148/license-plate-“1”-sold-for-14.5-million-us-$
Enikolopov, R., Petrova, M., & Sonin, K. (2018). Social media and corruption. American Economic Journal: Applied Economics, 10(1), 150–174. https://doi.org/10.1257/app.20160089
Evans, A. B. (2018). Protests in Russia: The Example of the Blue Buckets Society. Demokratizatsiya: The Journal of Post-Soviet Democratization, 26(1), 3-24. Retrieved fromhttps://www.researchgate.net/publication/324692659_Protests_in_Russia_The_example_of_the_blue_buckets_society
Franchetti, M. (2008, June 29). Traffic incident gives insight into Russia's corrupt legal system. The Times. https://www.thetimes.com/comment/register/article/traffic-incident-gives-insight-into-russias-corrupt-legal-system-mtmk3t2xqfz
Gosnomerus.com. (2024). License plate listing: Е84 КХ 90. Retrieved February 26, 2025, from https://gosnomerus.com/plate/search?number=ekx®ion=®ion_id=&city_id=&price_min=850000&price_max=950000&category_list%5B0%5D=3
Gosnomerus.com. (n.d.). Buying a license plate in Russia. Retrieved February 26, 2025, from https://gosnomerus.com/page/buying.html
Healy, P. M., Ramanna, K., & Shaffer, M. (2012). Rospil.info (Harvard Business School Case No. 112-033). Harvard Business School Publishing. https://hbsp.harvard.edu/product/112033-PDF-ENG
Heinze, G., & Schemper, M. (2002). A solution to the problem of separation in logistic regression. Statistics in Medicine, 21(16), 2409–2419. https://doi.org/10.1002/sim.1047
Holmström, B. (1979). Moral Hazard and Observability. The Bell Journal of Economics, 10(1), 74–91. https://doi.org/10.2307/3003320
Kansas State University. (2012, June 21). Racial and gender profiling can affect outcome of traffic stops. ScienceDaily. https://www.sciencedaily.com/releases/2012/06/120621130716.htm
Kazun, A. (2024, May 20). Men behind the wheel: Three times more violations and accidents than women. HSE University. https://www.hse.ru/news/science/956617071.html
Khatri, N., Tsang, E. W. K., & Begley, T. M. (2006).
Cronyism: A cross-cultural analysis. Journal of International Business Studies, 37(1), 61–75. https://doi.org/10.1057/palgrave.jibs.8400171
KoAP RF. (2001). Kodeks Rossiyskoy Federatsii ob administrativnykh pravonarusheniyakh [Code of Administrative Offences of the Russian Federation], Federal Law No. 195-FZ, adopted December 30, 2001, effective July 1, 2002. Retrieved from https://www.wipo.int/wipolex/en/legislation/details/12772
KoAP RSFSR. (1984). Kodeks ob administrativnykh pravonarusheniyakh RSFSR [Code of Administrative Offences of the RSFSR], as amended to June 15, 1998. Retrieved from https://natlex.ilo.org/dyn/natlex2/r/natlex/fe/details?p3_isn=51265
Kravtsova, Y. (2013, March 31). Traffic law enforcement disparity destabilizes society. The Moscow Times. https://www.themoscowtimes.com/2013/03/31/traffic-law-enforcement-disparity-destabilizes-society-a22814
Ledeneva, A. V. (2009). From Russia with blat: Can informal networks help modernize Russia? Social Research: An International Quarterly, 76(1), 257–288. https://doi.org/10.1353/sor.2009.0052
Levitt, S. D., & Porter, J. (2001).
How dangerous are drinking drivers? Journal of Political Economy, 109(6), 1198–1237. https://doi.org/10.1086/323281
Malik, N. A., & Qureshi, T. A. (2020). A study of economic, cultural, and political causes of police corruption in Pakistan. Policing: A Journal of Policy and Practice, 15(2), 1446–1462. https://doi.org/10.1093/police/paaa016
Ragauskas, R., & Valeškaitė, I. (2020). Nepotism, political competition and overemployment. Political Research Exchange, 2(1), 1781542. https://doi.org/10.1080/2474736X.2020.1781542
ROSA.gr. (2025, January 13). Χανιά: Οργή για το χαμό του 22χρονου στο δυστύχημα με την Porsche. [Chania: Outrage over the death of the 22-year-old in the Porsche accident]. https://www.rosa.gr/koinonia/chania-orgi-gia-to-chamo-tou-22chronou-sto-dystychima-me-tin-porsche/
Russia Beyond. (2018, March 22). Hidden messages of Russian license plates. https://www.rbth.com/lifestyle/327032-hidden-messages-of-russian-license
Schafer, J. A., & Mastrofski, S. D. (2005). Police leniency in traffic enforcement encounters: Exploratory findings from observations and interviews. Journal of Criminal Justice, 33(3), 225–238. https://doi.org/10.1016/j.jcrimjus.2005.02.003
Shcherbov, S., Botev, N., & Zaletova, N. (2023). Household size and composition in Russia: Regional and urban-rural differences and changes between 2002 and 2021. Population and Economics, 7(1), 1–22. https://doi.org/10.3897/popecon.7.e107735
Svensson, J. (2005). Eight questions about corruption. Journal of Economic Perspectives, 19(3), 19–42. https://doi.org/10.1257/089533005774357860
Szakonyi, D. (2019). Princelings in the private sector: The value of nepotism. Quarterly Journal of Political Science, 14(3), 349–381. https://doi.org/10.1561/100.00018087
Tétrault-Farber, G. (2016, May 30). Kremlin targets Russian elite's street racer kids in pre-vote crackdown. Yahoo News. https://sg.style.yahoo.com/kremlin-targets-russian-elites-street-racer-kids-pre-150117052.html
Treisman, D. (2000). The causes of corruption: A cross-national study. Journal of Public Economics, 76(3), 399–457. https://doi.org/10.1016/S0047-2727(99)00092-4
Wikipedia contributors. (n.d.). Russian jokes. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved January 29, 2025, from https://en.wikipedia.org/wiki/Russian_jokes
World Justice Project. (2024). Rule of Law Index: Absence of Corruption. Retrieved from https://worldjusticeproject.org/rule-of-law-index/global/2024/Absence%2…
World Justice Project. (2024). Washington, D.C.: World Justice Project. Retrieved from https://worldjusticeproject.org/rule-of-law-index/
Yu, J., De Klerk, S., & Hess, M. (2023). The influence of cronyism on entrepreneurial resource acquisition. Asia Pacific Journal of Management, 40(1), 121–150. https://doi.org/10.1007/s10490-021-09769-7
Zakopyrin, V. N., Fateev, A. V., Bolshakova, N. V., & Gubina, E. O. (2021). Administrative offences legislation in Russia and CIS countries: Problems and development trends. In E. G. Popkova (Ed.), European Proceedings of Social and Behavioural Sciences (Vol. 113, pp. 1190–1195). European Publisher. https://doi.org/10.15405/epsbs.2021.02.02.148
