Niet meer wegkijken: wat als porno geen keuze meer is?
Niet meer wegkijken: wat als porno geen keuze meer is?
Een gsm, een tik op het scherm, een internetverbinding. Meer is er niet nodig om een jongere toegang te geven tot een eindeloze stroom aan pornografische beelden. Vaak is het onschuldig, maar soms wordt het allesoverheersend. In mijn bachelorproef onderzocht ik hoe praktijkgerichte orthopedagogen jongeren van 12 tot 18 jaar kunnen begeleiden bij een online pornoverslaving. Een thema waarover je in het werkveld weinig hoort, maar dat in stilte groeit.
“We hebben het er niet over” is geen strategie
We spreken jongeren wel aan op vapen, gamegedrag of spijbelen. Maar wie praat er over porno? Niet ouders, niet leerkrachten, zelden hulpverleners. Het onderwerp blijft een taboe. En precies daar begint het probleem.
Want jongeren, zelfs kinderen komen almaar vroeger met pornografie in aanraking. Ze zoeken, klikken, kijken. Het komt allemaal onschuldig over, maar bij sommigen escaleert dat gebruik. Wat begon als nieuwsgierigheid, groeit uit tot dwangmatig gedrag. Maar zolang zij niet de eerste stap zetten en wij de signalen niet herkennen, blijven ze er alleen mee worstelen.
Hoe porno je brein herschrijft
Adolescenten zijn vatbaarder voor verslavingen, hun cognitieve controlemechanismen zijn nog niet volgroeid. Hun brein zoekt prikkels, maar heeft nog moeite met zelfcontrole. Porno stimuleert het beloningssysteem in hun hersenen intens: dopamine, genot, ontsnapping. Na verloop van tijd is het niet de fantasie die hen vasthoudt, maar de nood om negatieve gevoelens te dempen.
"Het is geen kwestie van meer willen, maar van niet kunnen stoppen."
Seksuele opvoeding? “Dat doen ze op school toch?”
Niet echt. In heel wat scholen komt porno amper aan bod in de lessen seksuele opvoeding. Toch is dat net de plek waar we jongeren kunnen leren wat realistisch, gezond en respectvol seksueel gedrag is. Zonder moraal, maar mét nuance.
Uit onderzoek blijkt dat jongeren die hierover
les krijgen, minder vatbaar zijn voor schadelijke overtuigingen over relaties, seks en gender. Maar dan moet die les er wél zijn. Vandaag hangt dat nog af van de goesting of gêne van de leerkracht. Dat is onvoldoende.
Een jongere met een verslaving, en nergens een deur open
Tijdens mijn onderzoek stootte ik op een harde realiteit: de sociale kaart in Vlaanderen kent geen jongerentrajecten voor pornoverslaving. Jongeren moeten zelf de juiste termen kennen én durven gebruiken om überhaupt hulp te vinden. “Seksverslaving” geeft wat resultaat. “Porno”? Niets.
Enkel Nova Vida Recovery geeft aan dat jongeren met een pornoverslaving bij hen terechtkunnen. Eén voorziening. Voor duizenden jongeren. Dat is het huidige Vlaamse antwoord op pornoverslaving. Wat ontbreekt, is een specifiek en laagdrempelig aanbod voor jongeren. In Nederland bestaat dat wél, één voorziening. Hier nog niet.
Zolang er geen duidelijk aanspreekpunt is, blijft de drempel hoog. En zolang we blijven doen alsof het probleem marginaal is, zal niemand het echt durven benoemen. Wat we nodig hebben, is een aanbod dat jongeren serieus neemt, hen aanspreekt in hun leefwereld, en vertrekt vanuit hun noden, niet die van het systeem.
Begeleiden zonder oordeel: dit kunnen orthopedagogen doen
Als praktijkgerichte orthopedagoog kun je het verschil maken. Niet door te fixen, maar door te luisteren.
- Bouw een vertrouwensband op. Zonder oordeel. Jongeren praten pas als ze zich veilig voelen.
- Leer signalen herkennen: vermoeidheid, terugtrekgedrag, obsessief schermgebruik.
- Bied psycho-educatie op maat: wat is gezond seksueel gedrag? Wat doet porno met je brein?
- Werk met ouders: help hen om niet te oordelen, maar te begrijpen.
- Zoek samen naar alternatieven: sport, creativiteit, sociale verbinding.
En bovenal: wees alert voor onderliggende problemen zoals trauma of depressie. Vaak is pornogebruik een symptoom, geen oorzaak.
Wat moet het werkveld nu doen?
1. Onderzoek stimuleren
Er is vandaag nauwelijks betrouwbare data over pornoverslaving bij jongeren. Zonder cijfers blijft het beleid blind varen. Stimuleer onderzoek naar prevalentie, risicofactoren en doeltreffende behandelingen. Focus daarbij expliciet op de leefwereld van jongeren, want de meeste studies zijn nu nog gebaseerd op volwassen mannen.
2. Zorg op maat ontwikkelen
Jongeren met een pornoverslaving passen niet binnen de klassieke verslavingszorg en vallen tussen de mazen van het net. Ontwikkel daarom specifieke, laagdrempelige trajecten gericht op pornoverslaving. Betrek ook ouders, werk multidisciplinair en zorg voor psycho-educatie op maat.
3. Leerkrachten en hulpverleners versterken
Het taboe leeft even hard in de klas als in de hulpverlening. Voorzie vormingen rond mediawijsheid, seksualiteit en gespreksvoering. Leer professionals signalen herkennen en het onderwerp veilig bespreekbaar maken. Iedereen die met jongeren werkt, moet weten hoe, en dat het nodig is.
4. Spreek jongeren digitaal aan
Jongeren zoeken online naar informatie, maar vinden vooral porno. Ontwikkel een toegankelijke app of platform met zelftests, info, verhalen en hulpverlening op maat. Gebruik sociale media zoals TikTok of Instagram om taboes te doorbreken. Niet belerend, maar eerlijk en herkenbaar, op hun tempo en in hun taal.
“Het is maar porno” is niet langer een excuus
Pornoverslaving bij jongeren is geen hype. Het is een zorgthema in opmars. En zolang we het negeren, kunnen we er niets aan doen.
Orthopedagogen, leerkrachten, hulpverleners: we hoeven geen experts te zijn in seksuele gezondheid. Maar we moeten wel durven kijken, luisteren en leren. Want achter het scherm zit geen probleem, maar een puber die alleen op zoek is naar grip.
Bibliografie
Adarsh, H., & Sahoo, S. (2023). Pornography and Its Impact on Adolescent/Teenage Sexuality. Journal Of Psychosexual Health, 5(1), 35– 39. Geraadpleegd op 26 April, van https://doi.org/10.1177/26318318231153984
Antons, S., Engel, J., Briken, P., Krüger, T. H., Brand, M., & Stark, R. (2022). Treatments and interventions for compulsive sexual behavior disorder with a focus on problematic pornography use: A preregistered systematic review. Journal Of Behavioral Addictions, 11(3), 643–666. Geraadpleegd op 26 April, van https://doi.org/10.1556/2006.2022.00061
Astuti, N. S. A. T., & Winarti, N. Y. (2022). A SCOPING REVIEW: THE IMPACT OF PORNOGRAPHY ADDICTION ON ADOLESCENTS. Muhammadiyah International Public Health And Medicine Proceeding, 2(1), 366–381. Geraadpleegd op 28 April, van https://doi.org/10.61811/miphmp.v1i2.265
Behandelcentrum Affect2U. (2024, 13 juni). Affect2U. Geraadpleegd op 9 Mei, van https://www.affect2u.be/nl/
Cardoso, J., Ramos, C., Brito, J., & Almeida, T. C. (2022). Predictors of Pornography Use: Difficulties in Emotion Regulation and Loneliness. The Journal Of Sexual Medicine, 19(4), 620–628. Geraadpleegd op 26 April, van https://doi.org/10.1016/j.jsxm.2022.01.005
Casey, B., Jones, R. M., & Hare, T. A. (2008). The adolescent brain. Annals Of The New York Academy Of Sciences, 1124(1), 111–126. Geraadpleegd op 29 April, van https://doi.org/10.1196/annals.1440.010
Coosemans, N. (2022, 30 november). Verslaving aan pornografie. Wat je kunt doen als ouder. Younite. Geraadpleegd op 10 Februari, van https://www.youniteonline.com/nl/verslaving/verslaving-aan-pornografie- wat-je-kunt-doen-als-ouder/
De Alarcón, R., De La Iglesia, J. I., Casado, N. M., & Montejo, A. L. (2019). Online Porn Addiction: What We Know and What We Don’t—A Systematic Review. Journal Of Clinical Medicine, 8(1), 91. Geraadpleegd op 19 Maart, van https://doi.org/10.3390/jcm8010091
Efrati, Y., & Amichai-Hamburger, Y. (2020). Are adolescents who consume pornography different from those who engaged in online sexual activities?
34
Children And Youth Services Review, 111, 104843. Geraadpleegd op 20
April, van https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2020.104843
Efrati, Y., & Gola, M. (2018). Compulsive sexual behavior: A twelve-step therapeutic
approach. Journal Of Behavioral Addictions, 7(2), 445–453. Geraadpleegd op 7 Mei,
van https://doi.org/10.1556/2006.7.2018.26
Erdős, C., Kelemen, O., Pócs, D., Paulik, E., Papp, A., Horváth, E., Golan, A., & Széll, K. (2024). Pornography-Watching Disorder and its Risk Factors Among Young Adults: Cross-Sectional, Online Survey (Preprint). Journal Of Medical Internet Research, 27, e49860. Geraadpleegd op 20 April, van https://doi.org/10.2196/49860
Farré, J. M., Montejo, A. L., Agulló, M., Granero, R., Actis, C. C., Villena, A., Maideu, E., Sánchez, M., Fernández-Aranda, F., Jiménez-Murcia, S., & Mestre-Bach, G. (2020). Pornography Use in Adolescents and Its Clinical Implications. Journal Of Clinical Medicine, 9(11), 3625. Geraadpleegd op 20 April, van https://doi.org/10.3390/jcm9113625
GGZ standaarden. (z.d.). Geraadpleegd op 4 Februari, van https://www.ggzstandaarden.nl/zorgstandaarden/parafiele-en- hyperseksuele-stoornissen/over-parafiele-en-hyperseksuele- stoornissen/wat-is-parafilie
Gibbons, I., Bernards, J., Bean, R. A., Young, B., & Wolfgramm, M. (2020). Addressing Problematic Pornography Use in Adolescent/Young Adult Males: A Literature Review and Recommendations for Family Therapists. American Journal Of Family Therapy, 49(1), 57–73. Geraadpleegd op 20 April, van https://doi.org/10.1080/01926187.2020.1848481
Gogtay, N., Crone, E., Van Camp, Medina, Adriaenssens, P., California Institute of Technology, Debacker, De Smul, Delfos, Deci, Donggil, Dongho, Feldman, Hadwin, Laevers, Medina, Ryan, Steinberg, Van Waterschoot, T., & Wentzel. (2004). Zelfsturing en jonge tieners. Geraadpleegd op 22 Maart, van
Gola, M., Wordecha, M., Sescousse, G., Lew-Starowicz, M., Kossowski, B., Wypych, M., Makeig, S., Potenza, M. N., & Marchewka, A. (2017). Can Pornography be Addictive? An fMRI Study of Men Seeking Treatment for Problematic Pornography Use. Neuropsychopharmacology, 42(10), 2021– 2031. Geraadpleegd op 20 April, van https://doi.org/10.1038/npp.2017.78
35
ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics. (z.d.). Geraadpleegd op 18 Maart, van https://icd.who.int/browse/2025-01/mms/en#1630268048
Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG). (2022, 2 juni). In brief: Cognitive behavioral therapy (CBT). InformedHealth.org - NCBI Bookshelf. Geraadpleegd op 7 Mei, van https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279297/
Jha, A., & Banerjee, D. (2022). Neurobiology of Sex and Pornography Addictions: A Primer. Journal Of Psychosexual Health, 4(4), 227–236. Geraadpleegd op 18 Maart, van https://doi.org/10.1177/26318318221116042
Jhe, G. B., Addison, J., Lin, J., & Pluhar, E. (2023). Pornography use among adolescents and the role of primary care. Family Medicine And Community Health, 11(1), e001776. Geraadpleegd op 26 April, van https://doi.org/10.1136/fmch-2022-001776
Kafka, M.P. (2010). Hypersexual disorder: A proposed diagnosis for DSM-V. Archives of Sexual Behavior, 39, 377-400; Walton, M.T., Cantor, J.M., Bhullar, N., & Lykins, A.D. (2017). Archives of Sexual Behavior, 46, 2231- 2251. Geraadpleegd op 19 maart
Laier, C., & Brand, M. (2016). Mood changes after watching pornography on the Internet are linked to tendencies towards Internet-pornography-viewing disorder. Addictive Behaviors Reports, 5, 9–13. Geraadpleegd op 21 Maart, van https://doi.org/10.1016/j.abrep.2016.11.003
Leeftijden seksuele levensloop - Seksindepraktijk. (2023, 9 oktober). Seksindepraktijk. Geraadpleegd op 3 April, van https://seksindepraktijk.nl/themas/seksuele-levensloop/leeftijden/
Lesgeven over porno - tips - materialen - leerdoelen - leerlijn. (z.d.). Sensoa. Geraadpleegd op 7 Mei, van https://www.sensoa.be/lesgeven-over-porno
LEWCZUK, K., SZMYD, J., SKORKO, M., & GOLA, M. (2017). Treatment seeking for problematic pornography use among women. In Journal Of Behavioral Addictions (Vols. 6–4, pp. 445–456) [Journal-article]. Geraadpleegd op 15 April, van https://doi.org/10.1556/2006.6.2017.063
Love, T., Laier, C., Brand, M., Hatch, L., & Hajela, R. (2015). Neuroscience of Internet Pornography Addiction: A Review and Update. Behavioral Sciences, 5(3), 388–433. Geraadpleegd op 20 April, van https://doi.org/10.3390/bs5030388
36
Marra, E., De Graaf, H., Meijer, S., & Rutgers/Soa Aids Nederland. (2020). Seks onder je 25e in de residentiële jeugdzorg. Geraadpleegd op 6 April, van https://rutgers.nl/wp-content/uploads/2021/09/S25_RJZ-rapportage.pdf
McKee, A., Byron, P., Litsou, K., & Ingham, R. (2019). An Interdisciplinary Definition of Pornography: Results from a Global Delphi Panel. Archives Of Sexual Behavior, 49(3), 1085–1091. https://doi.org/10.1007/s10508-019-01554-4
Navarro-Cremades, F., Simonelli, C., & Montejo, A. L. (2017). Sexual disorders beyond DSM-5. Current Opinion in Psychiatry, 30(6), 417–422. Geraadpleegd op 18 Maart, van https://doi.org/10.1097/yco.0000000000000367
Nijs, D., Gielen, G., & Van Rooij, T. (2014). Internetseksverslaving. Geraadpleegd op 20 April, van https://doi.org/10.13140/RG.2.1.3745.0080
Nova Vida Recovery. (2025, 5 mei). Afkickkliniek | Begeleiding op maat | Verslavingszorg.
Geraadpleegd op 9 Mei, van https://novavidarecovery.be/
Okabe, Y., & Ito, D. (2022). Exploring the Gender Differences on the Problematic Pornography Use Related to the Pornographic Media and Self-Control and Behavioral Activation System in Japan. Sexual Health & Compulsivity, 29(3– 4), 149–170. Geraadpleegd op 16 April, van https://doi.org/10.1080/26929953.2022.2113192
Overbeek, G., Van de Bongardt, D., & Baams, L. (2019). De rol van seksuele opvoeding in de ontwikkeling van seksualiteit en seksueel expliciete mediaconsumptie in de adolescentie. Kind en Adolescent, 40(2), 137–156. Geraadpleegd op 4 April, van https://doi.org/10.1007/s12453-019-00205- 8
Park, B. Y., Wilson, G., Berger, J., Christman, M., Reina, B., Bishop, F., Klam, W. P., & Doan, A. P. (2016). Is Internet Pornography Causing Sexual Dysfunctions? A Review with Clinical Reports. Behavioral Sciences, 6(3), 17. Geraadpleegd op 21 Maart, van https://doi.org/10.3390/bs6030017
Paulus, F. W., Nouri, F., Ohmann, S., Möhler, E., & Popow, C. (2024). The impact of Internet pornography on children and adolescents: A systematic review. L Encéphale, 50(6), 649–662. Geraadpleegd op 28 April, van https://doi.org/10.1016/j.encep.2023.12.004
37
Perry, S. L. (2016). Does Viewing Pornography Reduce Marital Quality Over Time? Evidence from Longitudinal Data. Archives Of Sexual Behavior, 46(2), 549– 559. Geraadpleegd op 1 Mei, van https://doi.org/10.1007/s10508-016-0770-y
Pizzol, D., Bertoldo, A., & Foresta, C. (2015). Adolescents and web porn: a new era of sexuality. International Journal Of Adolescent Medicine And Health, 28(2), 169–173. Geraadpleegd op 21 Maart, van https://doi.org/10.1515/ijamh-2015-0003
Pornografie, een kijkje van dichterbij - Brain Matters. (z.d.). Geraadpleegd op 14 Maart, van https://www.brainmatters.nl/pornografie-een-kijkje-van-dichterbij/ Qadri, H. M., Waheed, A., Munawar, A., Saeed, H., Abdullah, S., Munawar, T.,
Luqman, S., Saffi, J., Ahmad, A., & Babar, M. S. (2023). Physiological, Psychosocial and Substance Abuse Effects of Pornography Addiction: A Narrative Review. Cureus. Geraadpleegd op 1 Mei, van https://doi.org/10.7759/cureus.33703
Rasul, T. F., Schwartz, K. R., Qureshi, F., Eachus, E., & Henderson, A. (2022). The Potential Cutaneous Effects of Pornography Addiction: A Narrative Review. Cureus. Geraadpleegd op 26 April, van https://doi.org/10.7759/cureus.33066
Reset.be. (2025b, mei 7). Reset: Specialist in ambulante verslavingszorg - Herstel zonder opname. Verslavingsbehandeling Zonder Opname – Reset Helpt Je Herstellen. Geraadpleegd op 9 Mei, van https://www.reset.be/
Rossi, L., Chiapparino, M., & Miceli, S. (2024). Predisposition, Vulnerability and Web in Sex Addiction. Journal Of Psychosexual Health, 6(1), 32–34. Geraadpleegd op 14 Maart, van https://doi.org/10.1177/26318318241233069
Roza, T. H., Noronha, L. T., Shintani, A. O., Massuda, R., Lobato, M. I. R., Kessler, F. H. P., & Passos, I. C. (2023). Treatment Approaches for Problematic Pornography Use: A Systematic Review. Archives Of Sexual Behavior, 53(2), 645–672. Geraadpleegd op 26 April, van https://doi.org/10.1007/s10508-023- 02699-z
Seksuele misdrijven | Federale overheidsdienst justitie. (z.d.). Geraadpleegd op 26 April, van https://justitie.belgium.be/nl/themas/veiligheid_en_criminaliteit/seksu… misdrijven#tab-top--5
38
Sexaholics Anonymous België. (2021, 6 mei). Regelmatig gehoorde bezwaren - Sexaholics Anonymous België. Geraadpleegd op 9 Mei, van https://sexaholicsanonymous.be/regelmatig-gehoorde-bezwaren/
Stark, R., Klucken, T. (2017). Neurowetenschappelijke benaderingen van (online) pornoverslaving. In: Montag, C., Reuter, M. (red.) Internetverslaving. Studies in neurowetenschappen, psychologie en gedragseconomie. Springer, Cham. Geraadpleegd op 23 Maart, van https://doi.org/10.1007/978-3-319-46276-9_7
ter Horst, W. (2006). Beheerst de opvoeder de grondvormen?. In: Het herstel van het gewone leven. Bohn Stafleu van Loghum, Houten. Geraadpleegd op 23 Maart, van https://doi.org/10.1007/978-90-313-6509-8_4
Testa, G., Mestre-Bach, G., Actis, C. C., & Potenza, M. N. (2023). Problematic Pornography Use in Adolescents: From Prevention to Intervention. Current Addiction Reports, 10(2), 210–218. Geraadpleegd op 22 April, van https://doi.org/10.1007/s40429-023-00469-4
Wat is het Sensoa Vlaggensysteem? (z.d.). Sensoa. Geraadpleegd op 25 Maart, van https://www.sensoa.be/vlaggensysteem-hoe-reageren-op-seksueel- grensoverschrijdend-gedrag
Wéry, A., Schimmenti, A., Karila, L., & Billieux, J. (2018). Where the Mind Cannot Dare: A Case of Addictive Use of Online Pornography and Its Relationship With Childhood Trauma. Journal Of Sex & Marital Therapy, 45(2), 114–127. Geraadpleegd op 19 April, van https://doi.org/10.1080/0092623x.2018.1488324
Wilson, G. (2015). Het pornobrein: Internetpornografie en de opkomst van de verslavingswetenschap. Boom uitgevers Amsterdam. Geraadpleegd op 17 April.
Your Brain On Porn. (2023, 15 december). Wereldgezondheidsorganisatie ICD-11: dwangmatige stoornis in seksueel gedrag. Geraadpleegd op 18 Maart, van https://www.yourbrainonporn.com/nl/miscellaneous-resources/world- health-organizations-icd-11-compulsive-sexual-behavior-disorder/
Youth Pornography Addiction Center. (z.d.). YPA Center. Geraadpleegd op 22 April, van https://www.ypacenter.com/
Yuan, K., Qin, W., Wang, G., Zeng, F., Zhao, L., Yang, X., Liu, P., Liu, J., Sun, J., Von Deneen, K. M., Gong, Q., Liu, Y., & Tian, J. (2011). Microstructure
39
Abnormalities in Adolescents with Internet Addiction Disorder. PLoS ONE, 6(6), e20708. Geraadpleegd op 14 Maart, van https://doi.org/10.1371/journal.pone.0020708
Zaal, P. (2021, december). Het morele doolhof van seks- en pornoverslaving. Sciencedirect. Geraadpleegd op 14 Maart, van https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0306460321002392
Zivari-Rahman, M., Ghanbari, S., & Shokouhi-Moghadam, S. (2021). Psychometric Properties of the Youth Pornography Addiction Screening Tool. PubMed, 13(4), 207–220. Geraadpleegd op 22 April, van https://doi.org/10.22122/ahj.v13i4.299
