‘HET VOELT ALSOF IK VERGETEN BEN’ : HOE KINDEREN EN JONGEREN VERDWALEN IN DE WACHT
Een kind dat hulp vraagt, krijgt stilte terug
Stel je voor: je bent dertien, je voelt je al maanden niet goed, je huilt vaak zonder reden. Op school lukt het niet meer, thuis begrijpt niemand je echt. Eindelijk heb je de moed gevonden om hulp te vragen. En dan: een wachtlijst van zes maanden of meer. Geen tussentijdse opvolging. Geen uitleg. Alleen stilte.
Wat er echt gebeurt tijdens het wachten
Voor kinderen en jongeren in psychische nood is dit de dagelijkse realiteit. In Vlaanderen duurt het gemiddeld 6,5 maanden voor zij terechtkunnen bij gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg. Tijdens die lange periode staan velen er alleen voor. En juist dat maakt het wachten ondraaglijk. In mijn bachelorproef ‘Samen sterk in de wachttijd’ onderzocht ik hoe we die wachttijd zinvol kunnen invullen. Niet met grote systemen, maar met nabijheid. Met erkenning. En met kleine dingen die het verschil maken.
De kracht van kleine dingen
Ik sprak met kinderen, jongeren, ouders, huisartsen en hulpverleners. De verhalen waren vaak rauw en pijnlijk. Een meisje van tien vertelde me: “Er was geen uitleg. Ik dacht dat ik iets fout had gedaan. ” Een vijftienjarige zei: “Ik weet niet meer hoe lang ik wacht, maar het voelt alsof niemand iets doet. Ouders gaven aan zich machteloos te voelen: “We werden telkens doorgestuurd, niemand volgde ons op.” Toch vonden we ook hoop. De meeste kinderen en jongeren gaven aan dat ze zich gesteund voelden door hun huisarts, als die de tijd nam om te luisteren, iets uit te leggen, of gewoon even te vragen hoe het ging. Huisartsen zelf vertelden dat ze die rol wíllen opnemen, maar vaak vastlopen door tijdsdruk, gebrek aan tools en een wirwar aan doorverwijsstructuren.
“DEZE TOOLS VERVANGEN GEEN THERAPIE, MAAR BOUWEN WEL BRUGGEN TIJDENS HET WACHTEN.”
Zorg begint niet pas bij een intake
Op basis van dit onderzoek ontwikkelde ik verschillende concrete hulpmiddelen om kinderen, jongeren en huisartsen te ondersteunen tijdens de wachttijd.
Zo maakte ik de Wacht-wijs box, een pakket met ondersteunend materiaal waarin onder andere een wachttijdkalender van 21 dagen en emotiestickers zitten. Hiermee kunnen kinderen en jongeren hun gevoelens benoemen en beter grip krijgen op hun situatie.
Voor ouders ontwikkelde ik de Wacht-wijs folder, een informatieve brochure met praktische tips over hoe zij hun kind emotioneel kunnen ondersteunen tijdens de wachttijd. Ze bevat handvaten voor gesprek, een overzicht van de belangrijkste zorgen, en een gids voor het gebruik van de Wacht-wijs box.
Voor huisartsen stelde ik de GGZ Wegwijzer samen, een praktisch instrument met snelle triage-informatie en mogelijke alternatieven om kinderen en jongeren tijdens de wachttijd beter te begeleiden. Deze gesprekskaart helpt huisartsen om ook in korte consulten op een warme en laagdrempelige manier in contact te blijven.
Verder zijn in mijn bachelorproef ook twee uitgewerkte prototypes opgenomen:
- Een zoekplatform voor GGZ-aanbieders, dat de toegankelijkheid van het hulpaanbod verbetert en snel zicht geeft op beschikbare plaatsen.
- Een concept voor een gedeeld dossier tussen huisartsen en GGZ, dat communicatie en samenwerking moet versterken en zo de zorgcontinuïteit bevordert.
Deze concrete, technische prototypes tonen aan dat er binnen het thema wachttijd en zorgtrajecten ook digitale innovatie mogelijk en nodig is. Deze tools en prototypes vormen geen vervanging van therapie, maar een belangrijke schakel in de zorg. Zorg bieden begint niet pas bij een intake, maar begint bij luisteren, aandacht en nabijheid.
Ook beleidsmakers toonden interesse. Minister Caroline Gennez, bevoegd voor Welzijn, vroeg om de eindversie van mijn bachelorproef en liet weten dat ze wil bekijken welke aanbevelingen beleidsmatig kunnen worden meegenomen. Dat geeft hoop: misschien kunnen we samen structurele stappen zetten.
“NIEMAND MAG HET GEVOEL HEBBEN VERGETEN TE ZIJN — OOK NIET TIJDENS HET WACHTEN.”
Van bachelorproef naar Feelino
Deze bachelorproef was voor mij meer dan een academisch eindwerk. Het was een wake-upcall. Een uitnodiging om de ruimte tussen vraag en hulp niet langer leeg te laten. Daarom startte ik ook met het initiatief Feelino. Een project-in-opstart dat inzet op laagdrempelige ondersteuning voor kinderen en jongeren.
Wachttijd is geen verloren tijd
Kinderen en jongeren die wachten op hulp, hebben geen nood aan stilte. Ze hebben nood aan nabijheid. Aan iemand die zegt: ik zie je. En ik blijf. Als deze bachelorproef ook maar voor één kind of jongere een klein verschil maakt, dan is ze geslaagd. Maar ik hoop op meer. Op een samenleving waarin wachttijd geen blinde vlek meer is. Waarin zorg begint bij luisteren. En waarin niemand het gevoel krijgt dat hij vergeten is.
Bibliografie
Belgium.be. (z.d.). Frank Vandenbroucke. Geraadpleegd op 18 februari 2025, op https://www.belgium.be/nl/frank_vandenbroucke
Böhmer, K. M., Van der Veen, M. J. W. M., Van der Veen, M. J. M. M., Van der Veen, R. A. H. M., & Van der Veen, E. M. A. M. M. (2019). Suitability of the German version of the Manchester Triage System to assess emergency department patients with psychiatric complaints. BMJ Open, 9(5), e024896. Doi 10.1136/bmjopen-2018-024896
Coöperatie VGZ. (24 juli 2020). Succesformule Coöperatie VGZ leidt tot doorbraak wachtlijsten GGZ Rotterdam. Afname wachtlijsten in Rotterdam door transfer tweedaagse. Geraadpleegd op 23 december 2024, op https://www.cooperatievgz.nl/cooperatie-vgz/nieuws-en-media/nieuwsoverzicht/afname-wachtlijsten-in-rotterdam-door-transfer-tweedaagse
De Grave, J., De Jonghe. I., Demunter, S., Ghekiere, A., Excelmans, E., Hoefnagels, G., et al. (z.d.).≠SGGG21 Werkgroep ‘wachttijden’. Geraadpleegd op 23 december 2024, op https://www.statengeneraalggz.be/wp-content/uploads/2021/03/WGWachttijden.pdf
De Moor, D. (2023). 100 jaar Sint-Andriesziekenhuis Tielt. Gent: Artha books.
De Sociale Kaart. (Z.d.). De Sociale Kaart. Geraadpleegd op, 27 maart 2025, op https://www.desocialekaart.be
Espie, C. A., Emsley, R., Kyle, S. D., Gordon, C., Drake, C. L., Siriwardena, A. N., et al. (2019). Effect of digital cognitive behavioral therapy for insomnia on health, psychological well-being, and sleep-related quality of life: A randomized clinical trial. JAMA Psychiatry, 76(1), 21–30. Doi 10.1001/jamapsychiatry.2018.2745
Gaebel, W., Lukies, R., Kerst, A., Stricker, J., Zielasek, J., Diekmann, S., et al. (2020). Upscaling e-mental health in Europe: a six-country qualitative analysis and policy recommendations from the eMEN project.European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 271, 1005-1016. Doi 10.1007/s00406-020-01133-y
Gevaert, K., Keinemans S. & Roose, R. (2020). De wachtlijst voorbij: Over voorrang geven in tijden van schaarste. Gent: Academia Press.
HaaglandenGezonder.nl. (Z.d.). Mentale gezondheid. Geraadpleegd op 23 januari 2025, op https://haaglandengezonder.nl/mentale_gezondheid/
Headspace National Youth Mental Health Foundation. (z.d.). Headspace: National Youth Mental Health Foundation. Geraadpleegd op 24 april 2025, op https://headspace.org.au/
HLN. (8 mei 2024). Australisch stadje zoekt huisarts: riant salaris, huis en auto, maar er is een keerzijde. Geraadpleegd op 24 april 2025, op https://www.hln.be
Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie. (Z.d.). Specialistische ondersteuning van huisartsen. Geraadpleegd op 23 december 2024, op https://kenniscentrum-kjp.nl/over-ons/projecten/specialistische-ondersteuning-huisartsen
Landelijke Huisartsen Vereniging. (Z.d.). Visie Huisartsenzorg voor patiënten met psychische problematiek. Geraadpleegd op 23 december 2024, op https://www.lhv.nl/wp-content/uploads/2022/11/Definitief-Visie-Huisartsenzorg-voor-patienten-met-psychische-problematiek.pdf?
Loades, M. E., Chatburn, E., Higson-Sweeney, N., Reynolds, S., Shafran, R., Brigden, A. (2019). Rapid systematic review: The impact of social isolation and loneliness on the mental health of children and adolescents in the context of COVID-19. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 59(11), 1218–1239. Doi 10.1016/j.jaac.2020.05.009
Minddistrict. (2024). Minddistrict: Digital mental health platform in the Netherlands. Geraadpleegd op 23 januari 2025, op https://www.minddistrict.com
Neckebroeck, C., Vanderstraeten, I., & Verhaeghe, M. (2020). Onderzoeksvaardigheden voor onderwijs, zorg en welzijn. Wommelgem: Van In.
Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). (Z.d.). Aanpak van wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg. Geraadpleegd op 23 januari 2025, op https://www.nza.nl/zorgsectoren/geestelijke-gezondheidszorg-ggz-en-forensische-zorg-fz/toezicht-op-de-ggz-en-fz/aanpak-van-de-wachtlijsten-in-de-geestelijke-gezondheidszorg
NIVEL. (17 juni 2024). GGZ-wachttijden hebben een brede impact: niet alleen op wachtenden zelf, maar ook op naasten. NIVEL. Geraadpleegd op 24 januari 2025, op https://www.nivel.nl/nl/nieuws/ggz-wachttijden-hebben-een-brede-impact-niet-alleen-op-wachtenden-zelf-maar-ook-op-naasten
Patel, V., Saxena, S., Lund, C., Thornicroft, G., Baingana, F., Bolton, P. et al. (2020). The Lancet Commission on global mental health and sustainable development. The Lancet, 392(10157), 1553–1598. Doi 10.1016/S0140-6736(18)31612-X
PubMed. (2022). Mental health triage tools: A narrative review. Geraadpleegd op 23 december 2024, ophttps://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36176247/
Rens, E., De Grave, J., Dom, G., Glazemakers, I. & Van den Broeck, K. (2021). Genoeg gewacht: Naar een gezamenlijke aanpak van wachttijden in de Vlaamse GGZ [thesis]. Antwerpen: Universiteit van Antwerpen. Geraadpleegd via https://www.researchgate.net/profile/Eva-Rens/publication/364658350_Genoeg_gewacht_naar_een_gezamenlijke_aanpak_van_wachttijden_in_de_Vlaamse_ggz/links/66f56082869f1104c6b59058/Genoeg-gewacht-naar-een-gezamenlijke-aanpak-van-wachttijden-in-de-Vlaamse-ggz.pdf
Rickwood, D. J., Mazzer, K. R., & Telford, N. R. (2015). The headspace model: Responding to the mental health needs of young people in Australia. Early Intervention in Psychiatry, 9(1), 73–78. Doi 10.1111/eip.12048
Schmidt, L., Müller, T., & Fischer, H. (2022). Triage systems in mental health care: A German perspective.European Journal of Mental Health, 28(2), 102-114. Doi 10.1024/ejmh.2022.0403
Service-Public.fr. (2025). Mental health – My Psychologist Support is evolving. Geraadpleegd op 23 april 2025, op https://www.service-public.fr/particuliers/actualites/A17461?lang=en
Sund, A. M., Martinussen, M., & Nilsen, W. (2023). Emerging integrated care models for children and youth with mental health problems in Norway. International Journal of Integrated Care, 23(3), Article 3. Doi 10.5334/ijic.6671
Sundell, K., Hjalmarsson, R., Östberg, F., & Backlund, L. (2021). How can we strengthen mental health services in Swedish youth clinics?. Nordic Journal of Psychiatry, 75(8), 603–611. Doi 10.1080/08039488.2021.1925987
Tegek. (Z.d.). Eerstelijnspsychologen. Geraadpleegd op 23 januari 2025, op htts://www.tegek.be/psychische-problemen/hulp-nodig/eerstelijnspsychologen
Test-Aankoop. (Z.d.). Meer middelen voor psychologische hulp a.u.b.. Geraadpleegd op 24 januari 2025, op https://www.test-aankoop.be/gezond/gezondheidszorg/medische-tarieven/nieuws/meer-middelen-ggz
Trimbos-instituut. (2024a). Mental healt: monitoring, research and prevention. Geraadpleegd op 23 januari 2025 op https://www.trimbos.nl/english/mental-health/#international
Trimbos-instituut. (2024b). In de wachtstand. Een literatuurinventarisatie naar de impact van wachttijden in de GGZ op patiënten, naasten, huisartsen en POH’s-GGZ. Geraadpleegd op 23 december 2024 op https://www.trimbos.nl/aanbod/webwinkel/af2172-rapport-in-de-wachtstand/
Trimbos-instituut. (17 juni 2024c). Wachttijd in de GGZ heeft impact op patiënten, naasten en zorgverleners. Geraadpleegd op 23 december 2024, op https://www.trimbos.nl/actueel/nieuws/wachttijd-in-de-ggz-heeft-impact-op-patienten-naasten-en-zorgverleners/
Unobravo. (z.d.). Online psychological support tailored to your needs. Geraadpleegd op 23 januari 2025, op https://www.unobravo.com
Van Dorpe, F., (9 mei 2024). Het meten van wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg: Voor wie, waarom en hoe. Geraadpleegd op 24 januari 2025, op https://psyche.be/actueel/nieuwsberichten/detail/het-meten-van-wachttijden-in-de-geestelijke-gezondheidszorg-voor-wie-waarom-en-hoe
Vlaamse overheid. (z.d.). Caroline Gennez – Vlaams minister van Welzijn, Armoedebestrijding, Cultuur en Gelijke Kansen. Geraadpleegd op 18 februari 2025, op https://www.vlaanderen.be/organisaties/vlaamse-regering/caroline-gennez-vlaams-minister-van-welzijn-en-armoedebestrijding-cultuur-en-gelijke-kansen
Vlaams Parlement. (2021). Over de kruispunten voor eerste hulp bij psychische en sociale problemen [verslag]. Vlaams Parlement. Geraadpleegd via https://www.vlaamsparlement.be/nl/parlementair-werk/commissies/commissievergaderingen/1471001/verslag/1473378
Vlaamse Zorggroep. (2024). Wachttijden Geestelijke gezondheidszorg. Geraadpleegd op 24 januari 2025, op https://www.vzinfo.nl/wachttijden/geestelijke-gezondheidszorg
Wegvandewachtlijst.nl. (10 december 2020). Wachtlijsten in de GGZ: Analyse en oplossingen. Geraadpleegd op 23 december 2024, op https://wegvandewachtlijst.nl/wachtlijsten-in-de-ggz-analyse-en-oplossingen
