Schoon schip maken naar een betere en efficiëntere onderwijsomgeving

VIVES Hogeschool Kortrijk, 2025

Koers vatten

Selina Gosens (26 jaar) en Roos Van Lommel (31 jaar), twee leerkrachten van de school De 3 Master te Herentals, sloten vorig schooljaar hun opleiding als leerkracht buitengewoon lager onderwijs af. Om hun opleiding af te ronden, maakten ze een eindwerk. Hun eindwerk richtte zich op executieve functies, gekozen uit verschillende mogelijke onderwerpen.

Onder executieve functies verstaan we de denkfuncties die ons in staat stellen om onze gedachten, emoties en gedrag zelf te kunnen sturen. 

Executieve functies kunnen we verder onderverdelen in de volgende onderdelen:

• werkgeheugen
• flexibiliteit
• responsinhibitie
• plannen en organiseren
• timemanagement 
• taakinitiatie
• concentratie
• emotieregulatie
• doorzettingskracht
• reflectie

Kwaliteit over kwantiteit

Zoals u kon lezen, zijn er tal van executieve functies. Onder begeleiding van de OPO verantwoordelijke, Katrien Van den Berghe, hebben Selina en Roos zich toegespitst op een reeds bestaande handleiding, namelijk Breinhelden. 

Door de beperkte tijd werd in samenspraak beslist om drie executieve functies grondig uit te werken. Ze selecteerden de executieve functies die het meest effect konden hebben binnen hun doelgroep, namelijk werkgeheugen, flexibiliteit en emotieregulatie. Deze hebben ze uitvoerig uitgewerkt, en zo ontstond Het Piratenplan. 

Even dieper duiken

Hieronder worden de geselecteerde executieve functies kort toegelicht. Roos en Selina hebben ervoor gekozen om te werken rond werkgeheugen, emotieregulatie en flexibiliteit.

Werkgeheugen:
Deze functie wordt omschreven als een koude executieve functie. Dit doordat het werkgeheugen sterk samenhangt met ons denken. Het werkgeheugen staat voor het vasthouden en bewerken van informatie in onze gedachten. Voorbeelden hiervan zijn: instructies opvolgen, problemen oplossen, oplossing van een bepaalde bewerking tijdens de rekenles opnieuw kunnen toepassen ... . 

Emotieregulatie:

Aangezien er in de school van de juffen onder andere gewerkt wordt met kinderen, onderwijstype 3, was en is dit zeker een relevante keuze om mee te starten bij het werken rond de executieve functie.

Er werd hiervoor gekozen aangezien vele van de kinderen binnen hun doelgroep het moeilijk hebben om hun eigen emoties de baas te kunnen. Het leek dan ook sterk om deze leerlingen tools aan te kunnen reiken om hier beter mee om te leren gaan.
Ook bij de collega’s op de vestiging, waarbij Roos en Selina een enquête afnamen, bleek dit een veelgenoemde voorkeur. 

​

Deze functie van emotieregulatie wordt omschreven als een warme executieve functie. Bij een warme EF gaat het over functies in gedrag en emoties. Bij emotieregulatie hebben we het over het kunnen herkennen en begrijpen van de emoties. 

​

Flexibiliteit:

De laatste executieve functie waar de dames rond aan de slag zijn gegaan is flexibiliteit. Deze werd gekozen aangezien zij opmerkten dat in hun onderwijs leerlingen vaak erg kunnen vasthangen aan structuur, hun eigen denken en handelen en dit moeilijk tot niet kunnen wijzigen, problemen hebben met onvoorspelbaarheid, ... Om deze leerlingen te stimuleren om vaardigheden te ontwikkelen om zo met deze veranderingen om te gaan kozen ze voor deze derde en laatste executieve functie, flexibiliteit. 

​

De executieve functie van flexibiliteit is een warme EF. Bij een warme EF gaat het over functies in gedrag en emoties. Flexibiliteit verwijst naar het kunnen schakelen tussen verschillende taken, perspectieven of regels. In Breinhelden hoort dit bij de breinkracht, buigkracht. Die helpt om soepel om te gaan met veranderingen en nieuwe situaties. In onze eigen uitwerking hebben we dit uitmuntend in buigen genoemd.

​

Niet zomaar een thema

Om de leerlingen te prikkelen en te motiveren, goten Selina en Roos hun handleiding in een thema dat dicht bij de leefwereld van de leerlingen staat, namelijk schepen en piraten. 

Zoals vermeld in de inleiding, werken zij binnen De 3 Master te Herentals. Een 3master is een boot. Zo sloot dit thema dan ook naadloos aan bij de essentie van de school zelf. 

Daarnaast ontwierpen ze een verhaallijn die leerlingen uitdaagt om op avontuur te gaan en expert te worden in de executieve functies

Zo zorgden Selina en Roos ervoor dat ook de executieve functies in hapklare taal werden aangeboden aan hun leerlingen. De 3 executieve functies kregen ook een naam die aansloot bij het thema van deze handleiding: 

Werkgeheugen werd ‘onthouden en doen-uitmuntend’

Emotieregulatie werd ‘gevoel-uitmuntend’

Flexibiliteit werd ‘buig-uitmuntend’ 

Een breed publiek

De 3 Master is een school voor buitengewoon onderwijs. Dat betekent dat er niet alleen leerkrachten werken met de leerlingen, maar ook ergotherapeuten, orthopedagogen, psychologen, kinesisten, BLIO-leerkrachten en turnleerkrachten. Selina en Roos wilden dat alle personeelsleden met het materiaal konden werken. Zo werd er een handleiding uitgewerkt met een leerlijn voor de klasleerkrachten, maar werden er aan het einde van bijna alle lessen suggesties toegevoegd voor het niet-klasgebonden personeel. Daar stopt het echter niet. De dames ontwikkelden ook een Tips & Tricks-flipbook waarin algemene aanbevelingen terug te vinden zijn rond hoe u, ongeacht de functie, rond de executieve functies kan werken.

Verder ontwierpen ze posters die in elke klas konden worden opgehangen, zodat de thema’s herkenbaar zijn voor alle leerlingen in alle groepen. 

Benieuwd?

Is uw interesse nu gewekt? Neem gerust een kijkje op de website:https://executievefuncties8.wixsite.com/executieve-functies . Via de verschillende tabbladen komt u alles te weten over het uitgevoerde werk én krijgt u rechtstreekse toegang tot de uitgewerkte materialen. 

Veel leesplezier!