Meer windmolens voor iedereen?
De klimaatverandering. Het is misschien wel de grootste uitdaging waar we als mensheid ooit voor hebben gestaan. Daarom zijn bedrijven die werken aan hernieuwbare energie – denk aan windmolens of zonnepanelen – belangrijker dan ooit. Ook de Europese Unie (EU) beseft dit. Recente Europese wetgeving maakt het voor de lidstaten mogelijk om die bedrijven financieel te ondersteunen. Een mooi initiatief, maar niet zonder risico’s, zo blijkt.
Wat is er aan de hand?
De nieuwe wetgeving laat bijvoorbeeld toe dat een Franse producent van windmolens extra steun krijgt van de Franse overheid. Dit kan een som geld zijn in de vorm van een subsidie, maar ook bijvoorbeeld een belastingverlaging voor het bedrijf. We noemen dit geheel van maatregelen ‘staatssteun’.
Nu, staatssteun is in principe verboden in de EU. Een bedrijf dat steun krijgt van de overheid staat immers in een betere positie dan een bedrijf zonder steun. En dat valt moeilijk te rijmen met het idee van een Europese markt waarin bedrijven vrij met elkaar moeten kunnen concurreren.
Op dat verbod maakte de EU dus een uitzondering voor bedrijven die werken aan hernieuwbare energie. Recente wetgeving bevat een kluwen aan regels en voorwaarden waaronder de steun al dan niet is toegelaten. Deze bachelorscriptie onderzocht die wetgeving tot in detail. Ze ontdekte dat de voorwaarden in het laatste decennium steeds soepeler zijn geworden, waardoor lidstaten hun bedrijven makkelijker dan ooit kunnen ondersteunen in groene projecten.
Waarom doet de EU dit?
Twee beweegredenen liggen aan de basis van deze evolutie. Eerst en vooral hoopt de EU hiermee de strijd aan te gaan tegen de klimaatverandering. Het uiteindelijke doel is om tegen 2050 de netto-uitstoot van broeikasgassen binnen de EU naar nul te brengen. Maar dat is niet de enige reden. De EU versoepelde staatssteun ook als antwoord op geopolitieke ontwikkelingen in andere landen. De Russische inval in Oekraïne van 2024 deed de EU bijvoorbeeld inzien dat ze te afhankelijk is van Russisch gas. Ook recente wetgeving van de Verenigde Staten, die vooral Amerikaanse bedrijven bevoordeelt, bracht de EU ertoe meer uitzonderingen te creëren op het verbod op staatssteun.
Klinkt toch goed?
Hoewel deze beweegredenen begrijpelijk zijn, is de wetgeving verre van perfect. De bachelorscriptie identificeerde drie tekortkomingen. Ten eerste kan het veel efficiënter. De Europese regelgeving bestaat uit een reeks diverse wetten, elk met eigen ellenlange en zeer technische voorwaarden. Bedrijven zijn niet tevreden met de slechts tijdelijke en vaak onleesbare Europese regels. Bovendien is de procedure om steun te verlenen voor een overheid tijdrovend en voor de bedrijven onvoorspelbaar.
Ten tweede zijn er meer structurele maatregelen nodig, alsook meer controle op de lidstaten. Politieke gebeurtenissen in andere landen brachten de Europese wetgever ertoe tijdelijke wetgeving uit te vaardigen over het gebruik van staatssteun. Daardoor zet de EU staatssteun in als een politiek instrument, terwijl structurele maatregelen om de klimaatverandering aan te pakken, uitblijven. Ook is er hierdoor net risico op misbruik van de regels door de lidstaten.
Ten derde is er het risico dat de armere lidstaten achterop raken. Rijkere lidstaten kunnen immers meer geld geven aan hun bedrijven dan armere lidstaten. Dat leidt ertoe dat de rijkste landen in de EU hun bedrijven het meest kunnen ondersteunen, terwijl de armere achter blijven in de groene transitie en innovatie. En dit kan natuurlijk niet de bedoeling zijn. Om de klimaatverandering grondig aan te pakken, moeten we élke lidstaat van de EU meekrijgen.
“Om de klimaatverandering grondig aan te pakken, moeten we élke lidstaat van de EU meekrijgen”
Wat nu?
Er is dus nog wat werk aan de nieuwe Europese wetgeving, wil ze haar doelen bereiken. Zo moeten de regels gestroomlijnd en vereenvoudigd worden, zodat ze voldoende helder zijn voor bedrijven. Ook is er meer controle nodig, zowel op niveau van de lidstaten als op EU-niveau. De wetgeving mag er niet toe leiden dat rijkere lidstaten staatssteun gebruiken om hun eigen positie te versterken ten koste van armere lidstaten. Een waardevol idee is daarom om steun vanuit de EU zelf mogelijk te maken, in plaats van elke lidstaat die zelf en afzonderlijk beslist of ze een bepaald bedrijf financieel wil onder
steunen.
Het mag duidelijk zijn: de EU wil groener worden en haar bedrijven sterker maken. Recente Europese regels maken daartoe staatssteun mogelijk voor bedrijven die werken aan hernieuwbare energie. Die wetgeving mist echter efficiëntie, biedt geen structurele antwoorden en creëert een risico op ongelijkheid binnen de EU. Hoog tijd dus voor wat bijsturing. Zo geraakt iédereen betrokken in de strijd tegen de klimaatverandering. Meer windmolens voor iedereen dus, maar dan ook echt voor iedereen!
Bibliografie
BIBLIOGRAFIE
Wetgeving
Wetgeving in enge zin
Inflation Reduction Act of 2022 (VS) van 16 augustus 2022, https://www.congress.gov/bill/117th-congress/house-bill/5376.
Verdrag betreffende de Europese Unie
Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie Verordening
(EG) 794/2004 van de Commissie van 21 april 2004 tot uitvoering van Verordening
(EU) 2015/1589 van de Raad tot vaststelling van nadere bepalingen voor de toepassing van artikel 108 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, Pb.L. 30 april 2004, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:02004R0794-20161222.
Verordening (EU) 651/2014 van de Commissie van 17 juni 2014 waarbij bepaalde categorieën steun op grond van de artikelen 107 en 108 van het Verdrag met de interne markt verenigbaar worden verklaard, Pb.L. 26 mei 2014, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:02014R0651-20230701.
Verordening (EU) 2015/1589 van de Raad van 13 juli 2015 tot vaststelling van nadere bepalingen voor de toepassing van artikel 108 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, Pb.L. 24 september 2015, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/NL/TXT/?uri=CELEX%3A02015R1589-20150924.
Richtlijn (EU) nr. 2018/2001 van het Europees Parlement en de Raad van 11 december 2018 ter bevordering van het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen, Pb.L. 21 december 2018, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:02018L2001-20240716.
Verordening (EU) 2021/241 van het Europees Parlement en de Raad van 12 februari 2021 tot instelling van de herstel- en veerkrachtfaciliteit, Pb.L. 18 februari 2021, https://eurlex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:02021R0241-20230301.
Verordening (EU) 2021/1119 van het Europees Parlement en de Raad van 30 juni 2021 tot vaststelling van een kader voor de verwezenlijking van klimaatneutraliteit, en tot wijziging van Verordening (EG) nr. 401/2009 en Verordening (EU) 2018/1999, Pb.L. 9 juli 2021, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=OJ:L:2021:243:TOC.&…;
Verordening (EU) 2023/2831 van de Commissie van 13 december 2023 betreffende de toepassing van de artikelen 107 en 108 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie op de-minimissteun, Pb.L. 15 december 2023, https://eurlex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/PDF/?uri=OJ:L_202302831. 43
Beleidsdocumenten
EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie (over) Richtsnoeren staatssteun ten behoeve van milieubescherming en energie 2014-2020, 28 mei 2014, https://eurlex.europa.eu/legal-content/nl/ALL/?uri=CELEX%3A52014XC0628%2801%29.
EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie betreffende het begrip „staatssteun” in de zin van artikel 107, lid 1, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, 19 juli 2016, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52016XC0719(05).
EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Europese Raad, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s (over) de Europese Green Deal, 11 december 2019, https://eurlex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=celex%3A52019DC0640.
EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie over de handhaving van de staatssteunregels door nationale rechterlijke instanties, 30 juli 2021, https://eurlex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52021XC0730(01).
EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie (over) Richtsnoeren staatssteun ten behoeve van klimaat, milieubescherming en energie 2022, 18 februari 2022, https://eurlex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=celex%3A52022XC0218%2803%29.
EUROPESE COMMISSIE, Mededeling Tijdelijk crisiskader voor staatssteunmaatregelen ter ondersteuning van de economie na de Russische agressie tegen Oekraïne, 24 maart 2022, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/NL/TXT/?uri=CELEX%3A52022XC0324%2810%29.
EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Europese Raad, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s (over) REPowerEU Plan, 18 mei 2022, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52022DC0230.
EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Europese Raad, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s, 1 februari 2023, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52023DC0062.
EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie Tijdelijk crisis- en transitiekader voor staatssteunmaatregelen ter ondersteuning van de economie na de Russische agressie tegen Oekraïne, 17 maart 2023, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/NL/TXT/?uri=CELEX%3A02023XC0317%2801%29-20240502.
EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Europese Raad, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s (over) A Competitiveness Compass for the EU, 29 januari 2025, https://commission.europa.eu/document/download/10017eb1-4722-4333-add2- e0ed18105a34_en. 44
EUROPESE COMMISSIE, Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s (over) The Clean Industrial Deal: A joint roadmap for competitiveness and decarbonisation, 26 februari 2025, https://commission.europa.eu/document/download/9db1c5c8-9e82- 467b-ab6a-905feeb4b6b0_en?filename=Communication%20- %20Clean%20Industrial%20Deal_en.pdf&prefLang=nl.
EUROPESE COMMISSIE, State aid Scoreboard 2024, 8 april 2025, https://competitionpolicy.ec.europa.eu/document/download/68225c70-5570-4e10-b983- 53efde939d7f_en?filename=state_aid_scoreboard_note_2024.pdf.
Rechtspraak
HvJ 11 december 1973, C-120/73, ECLI:EU:C:1973:152, ‘Lorenz’.
HvJ 24 januari 1978, C-82/77, ECLI:EU:C:1978:10, ‘Van Tiggele’.
HvJ 17 september 1980, C-730-79, ECLI:EU:C:1980:209, ‘Philip Morris’.
Hvj 17 maart 1993, C-72/91 en C-73/91, ECLI:EU:C:1993:97, ‘Sloman Neptun/Bodo Ziesemer’.
HvJ 29 juni 1995, C-135/93, ECLI:EU:C:1995:201, ‘Spanje/Commissie’.
Hvj 11 juli 1996, C-39/94, ECLI:EU:C:1996:285, ‘SFEI e.a./La Poste e.a.’.
HvJ 13 maart 2001, C-379-98, ECLI:EU:C:2001:160, ‘PreussenElektra’.
HvJ 13 februari 2003, C-409/00, ECLI:EU:C:2003:92, ‘Spanje/Commissie’.
HvJ 15 juli 2004, C-345/02, ECLI:EU:C:2004:448, ‘Pearle’.
Hvj 2 december 2010, C-464/09 P, ECLI:EU:C:2010:733, ‘Holland Malt BV/Commissie’.
Hvj 8 december 2011, C-81/10 P, ECLI:EU:C:2011:811, ‘France Télécom/Commissie’.
HvJ 30 mei 2013, C-677/11, ECLI:EU:C:2013:348, ‘Doux Elevage en Coopérative agricole UKL-ARREE’.
HvJ 21 november 2013, C-284/12, ECLI:EU:C:2013:755, ‘Deutsche Lufthansa’.
HvJ 19 december 2013, C-262/12, ECLI:EU:C:2013:851, ‘Vent de Colère’.
HvJ 8 maart 2016, C-431/14 P, ECLI:EU:C:2016:145, ‘Griekenland/Commissie’.
HvJ 19 juli 2016, C-526/14, ECLI:EU:C:2016:570, ‘Kotnik e.a.’.
HvJ 21 juli 2016, C-493/14, ECLI:EU:C:2016:577, ‘Dilly’s Wellnesshotel GmbH/ Finanzamt Linz’.
HvJ 5 maart 2019, C-349/17, ECLI:EU:C:2019:172, ‘Eesti Pagar’.
HvJ 29 juli 2019, C-654/17 P, ECLI:EU:C:2019:634, ‘Bayerische Motoren Werke’.
HvJ 22 september 2020, C-594/18 P, ECLI:EU:C:2020:742, ‘Hinkley Point’.
HvJ 24 november 2020, C-445/19, ECLI:EU:C:2020:952, ‘Viasat Broadcasting UK’.
Hvj 16 september 2021, C-850/19 P, ECLI:EU:C:2021:740, ‘Holýšov’.
HvJ 28 oktober 2021, C-915/19 - C-917/19, ECLI:EU:C:2021:887, ‘Eco Fox e.a.’.
HvJ 27 januari 2022, C-179/20, ECLI:EU:C:2022:58, ‘Fondul Proprietatea’.
HvJ 15 december 2022, C-470/20, ECLI:EU:C:2022:981, ‘Veejaam en Espo’.
HvJ 12 januari 2023, C-702/20 en C-17/21, ECLI:EU:C:2023:1, ‘DOBELES HES’.
HvJ 31 januari 2023, C-284/21 P, ECLI:EU:C:2023:58, ‘Commissie/Braesch e.a.’.
HvJ 13 juli 2023, C-73/22 P en C-77/22 P, ECLI:EU:C:2023:570, ‘Grupa Azoty e.a./Commissie’.
HvJ 12 oktober 2023, C-11/22, ECLI:EU:C:2023:765, ‘Est Wind Power’.
HvJ 7 december 2023, C-700/22, ECLI:EU:C:2023:960, ‘RegioJet en STUDENT AGENCY/ České dráhy e.a.’.
HvJ 7 maart 2024, C-558/22, ECLI:EU:C:2024:209, ‘Fallimento Esperia en GSE’.
HvJ 13 juni 2024, C-40/23 P, ECLI:EU:C:2024:492, ‘Commissie/Koninkrijk der Nederlanden’.
HvJ 19 september 2024, C-555/22 P, C-556/22 P en C-564/22 P, ECLI:EU:C:2024:763, ‘Verenigd Koninkrijk e.a./Commissie’.
HvJ 16 januari 2025, C-588/23, ECLI:EU:C:2025:23, ‘Scai/Regione Campania’.
HvJ 13 maart 2025, C-746/23 en C-747/23, ECLI:EU:C:2025:171, ‘Cividale en Flag’.
Rechtsleer
Boeken
BRUYNINCKX T., Materieel EU-Staatssteunrecht, Larcier, 2015.
BRUYNINCKX T., Procedureel EU-Staatssteunrecht, Larcier, 2016.
DE COCK W., Belgische rechtscolleges als Europese staatssteunrechters: Een pleidooi voor een staatssteunkader, Intersentia, 2023.
VAN DEN GRONDEN J. en RUSU C., Competition Law in the EU: principles, substance, enforcement, Elgar, 2024.
Bijdragen in tijdschriften
ALGERS J., GONG J., NYKVIST B. en AHMAN M., ‘Competition and climate policy in the steel transition: Comparing costs and subsidies in the US and the EU’, Energy Policy 2025/198, 1.
ANDREAE A., ‘Editorial’, European State Aid Law Quarterly 2024 23/3, 239.
BELHADJ E., ‘Herziene Mededeling over de handhaving van de staatssteunregels door nationale rechters: iets nieuws onder de zon?’, Markt en Mededinging 2022/5-6, 167.
BRUYNINCKX T., ‘Maatregelen ter bevordering van productie van hernieuwbare energie: welke rol speelt staatssteun?’, TRNI 2017/2-3, 174.
BRUZZONE G., ‘Industrial Policy and State Aid Control: A Framework for Minimising TradeOffs’, European State Aid Law Quarterly 2024 23/3, 384.
BUTS C., ‘Zootopian Divide: Can We Bridge the Gap Between Fair Play and Industrial Ambitions?’, European State Aid Law Quarterly 2025 24/1, 1.
DEKKER C., ‘Inflation Reduction Act en staatssteun: two tribes going to war?’, Markt en Mededinging 2023/3, 81.
DE MAREZ K. en PIELMUS A.-M., ‘Key Elements of the Revised Guidelines on Regional State Aid’, European State Aid Law Quarterly 2022 21/2, 120.
GIEROW S., ‘Beyond administrative guidance: legal effects of state aid guidelines and the need for judicial review’, European Competition Journal 2024, 1.
GRANAT A. en KOZAK M., ‘The Implementation of the European Green Deal: Tensions Between a Market-based Approach and State Aid for Renewables’, Yearbook of Antitrust and Regulatory Studies 2021 14/23, 69.
GUPTA A., ‘EU State Aid Rules and the European Green Deal: Will Their Stars Align?’, Air and Space Law 2023 48/3, 353.
HANCHER L., ‘Geen rechtszekerheid of de verenigbaarheid van staatsinterventie in energiemarkten?’, Markt en Mededinging 2023/4, 134.
HANCHER L. en DE HAUTECLOCQUE A., ‘Strategic Autonomy, REPowerEU And The Internal Energy Market: Untying The Gordian Knot’, Common Market Law Review 2024 61/1, 55.
HANCHER L., ‘Geen toverstaf om een inerne markt te garanderen?’, Markt en Mededinging 2024/3, 132.
HARGITA E., PUZDER F. en STAVICZKY P., ‘How Much Could the US Inflation Reduction Act Cost Europe’, European State Aid Law Quarterly 2023 22/3, 242.
ILIOPOULOS G., ‘State aid assessment for renewable energy support schemes: deconstructing the Guidelines on State aid for Climate, Environmental Protection and Energy, in view of the recent major crises’, Review of European administrative law 2024 16/4, 45. 47
KOCIUBINSKI J., ‘The Three Poisons of Post-Covid State Aid Control: Emerging Trends in Interpretation and Legislative Approach to Member States’ Aid Measures’, European State Aid Law Quarterly 2023 22/1, 4.
KOCIUBINSKI J., ‘Environmental common interest? Incorporating the Green Deal’s environmental objectives into State aid compatibility criteria’, European Competition Journal 2025, 1.
KOCIUBINSKI J., ‘State Aid for Green Technologies in the European Union: Limitations and Risks’, Polish Yearbook of International Law 2023/43, 123.
KOZLOVA M., HUHTA K. en LOHRMANN A., ‘The interface between support schemes for renewable energy and security of supply: Reviewing capacity mechanisms and support schemes for renewable energy in Europe’, Energy Policy 2023/181, 1.
LEMONNIER V., ‘The EU Green Deal Industrial Plan: Did the EU Just Avert a Revolution in State Aid Law?’, European State Aid Law Quarterly 2023 22/2, 123.
LOPEZ J., ‘The transformation of EU state aid law … and its discontents’, Common Market Law Review 2023 60/6, 1623.
MALINAUSKAITE J., ‘Competition Law and Sustainability: EU and National Perspectives’, Journal of European Competition Law and Practice 2022, 13/5, 336.
NICOLAIDES P., ‘Must the Commission Prohibit State Aid That Harms the Environment?’, European State Aid Law Quarterly 2023 22/1, 17.
ROBINS N. en XIONG Z., ‘The Effectiveness of Compensatory Measures in Maintaining the Level-Playing Field’, European State Aid Law Quarterly 2024 23/3, 268.
STAVICZKY P., ‘Analysis of the State Aid-Related Proposals in the Letta Report, European State Aid Law Quarterly 2024 23/3, 258.
TALUS K. en HANCHER L., ‘State Aid and Cross-Border Aspects of the EU Biomethane Market: Time for a Reconfiguration’, European State Aid Law Quarterly 2024 23/3, 241.
VAUPOT Z. en PLESEJ M., ‘State Aid in Recent Times of Crisis: EU Regulation Dynamics and Member States’ Roles’, European State Aid Law Quarterly 2024 23/4, 421.
VERSCHUUR S. en SBROLLI C., ‘The European Green Deal and State Aid: The Guidelines on State Aid for Environmental Protection and Energy Towards the Future’, European State Aid Law Quarterly 2020 19/3, 284.
X, ‘The EU’s integrated policy approach towards competitiveness: The interplay between state aid control and industrial policies’, Common Market Law Review 2024 61/1, 1.
YUKINS C., ‘State Aid, Protectionism and Public Procurement: An Uneasy New World Order’, European State Aid Law Quarterly 2023 22/2, 181.
Bijdragen in verzamelwerken
BAGHRIZABEHI D., ‘Public Enforcement of State Aid Rules’ in FERCIC A. (ed.), European Union Competition Law, Europa Law Publishing, 2023, 483. 48
BAGHRIZABEHI D., ‘Private Enforcement of State Aid Rules’ in FERCIC A. (ed.), European Union Competition Law, Europa Law Publishing, 2023, 495.
FERCIC A., ‘Anti-Competitive Measures of Member States: State aid’ in FERCIC A. (ed.), European Union Competition Law, Europa Law Publishing, 2023, 425.
GROZEA-KNUTH C., ‘De minimis’ in PESARESI N., VAN DE CASTEELE K., FLYNN L. en SIATERLI C. (eds.), EU Competition Law: Volume IV: State Aid: Book One, Claeys & Casteels, 2016, 375.
KNOOK A., ‘Energy State Aid’ in DE ALMEIDA L. en VAN ZEBEN J. (eds.), Law in the EU’s Circular Energy System: Biofuel, Biowaste and Biogas, Elgar, 2023, 226.
MEDGHOUL S., ‘Distortion of trade and competition’ in PESARESI N., VAN DE CASTEELE K., FLYNN L. en SIATERLI C. (eds.), EU Competition Law: Volume IV: State Aid: Book One, Claeys & Casteels, 2016, 355.
MOTTA G., ‘The Revised State Aid Toolkit: Fit to Address the Energy Dilemma?’ in CLAICI A. en MEROLA M. (eds.), Competition and Energy Markets: What Role for Competition Policy in the Current Geopolitical Context?, Kluwer, 2024, 173.
PALACIO A., ‘The EU Energy Transition: Realism Confronts Dogma’ in CLAICI A. en MEROLA M. (eds.), Competition and Energy Markets: What Role for Competition Policy in the Current Geopolitical Context?, Kluwer, 2024, 27.
RIERA A., ‘Complete Markets to Complete the Energy Transition’ in CLAICI A. en MEROLA M. (eds.), Competition and Energy Markets: What Role for Competition Policy in the Current Geopolitical Context?, Kluwer, 2024, 69.
ROBINS N. en MARENGON M., ‘The Impact of the Recovery and Resilience Facility, REPowerEU and State Aid Rules in Ensuring a Level Playing Field Within the EU’ in CLAICI A. en MEROLA M. (eds.), Competition and Energy Markets: What Role for Competition Policy in the Current Geopolitical Context?, Kluwer, 2024, 93.
SALERNO F., ‘Emergency State Aid Rules in the Energy Sector: A Temporary Episode or a Long-Lasting Legacy?’ in CLAICI A. en MEROLA M. (eds.), Competition and Energy Markets: What Role for Competition Policy in the Current Geopolitical Context?, Kluwer, 2024, 193.
SMULDERS B. en COLUCCI A., ‘State Aid Control and Energy Markets in a Time of Crisis’ in CLAICI A. en MEROLA M. (eds.), Competition and Energy Markets: What Role for Competition Policy in the Current Geopolitical Context?, Kluwer, 2024, 21.
TRAVERSA E. en SABBADINI P., ‘Industrial policy and EU state aid rules’ in DEFRAIGNE J.-C., WOUTERS J., TRAVERSA E. en ZURSTRASSEN D. (eds.), EU Industrial Policy in the Multipolar Economy, Elgar, 2022, 45.
VAN DE CASTEELE K., ‘Introduction’ in PESARESI N., VAN DE CASTEELE K., FLYNN L. en SIATERLI C. (eds.), EU Competition Law: Volume IV: State Aid: Book One, Claeys & Casteels, 2016, 187. 49.
VEROUDEN V. en STEHMANN O., ‘The economics of State aid control’ in PESARESI N., VAN DE CASTEELE K., FLYNN L. en SIATERLI C. (eds.), EU Competition Law: Volume IV: State Aid: Book One, Claeys & Casteels, 2016, 17.
Noten bij rechtspraak
VRIESENDROP K. en HAMBURGER D., ‘An End to Schrödinger's Cat State Aid Compatibility Decisions: Annotation of the Judgment of the Court of Justice (Second Chamber) of 13 June 2024 in Case C-40/23 P Commission v Kingdom of the Netherlands (noot onder HvJ 13 juni 2024, ECLI:EU:C:2024:492)’, European State Aid Law Quarterly 2024 23/4 (464) 464.
Overige
Persberichten
EUROPESE COMMISSIE, ‘State aid: Commission amends General Block Exemption rules to further facilitate and speed up green and digital transition’, 9 maart 2023, IP/23/1523, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/api/files/document/print/en… _23_1523_EN.pdf (geraadpleegd op 15 april 2025).
EUROPESE COMMISSIE, ‘State aid: Commission adopts Temporary Crisis and Transition Framework to further support transition towards net-zero economy’, 9 maart 2023, IP/23/1563, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/api/files/document/print/en… _23_1563_EN.pdf (geraadpleegd op 15 april 2025).
EUROPESE COMMISSIE, ‘State aid Scoreboard 2024 shows Member States focused State aid expenditures towards long-term key EU priorities’, 8 april 2025, IP/25/952, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_25_952 (geraadpleegd op 16 april 2025).
Rapporten
BUSINESSEUROPE, ‘Priorities for the future of EU State Aid Frameworks’, 20 juni 2024, https://www.businesseurope.eu/wp-content/uploads/2025/02/2024-06-20_sta…- _priorities-377-1.pdf (geraadpleegd op 16 april 2025).
LETTA E., ‘Much more than a Market: speed, security, solidarity: Empowering the Single Market to deliver a sustainable future and prosperity for all EU Citizens, 17 april 2024, https://www.consilium.europa.eu/media/ny3j24sm/much-more-than-a-market-…by-enrico-letta.pdf (geraadpleegd op 16 april 2025)
