Tegendraads: de kracht van textiel
Gent – Op een koude woensdagochtend in de Bomastraat schuif ik aan bij een groep vrouwen. Ze zijn ongeveer met dertig. Donkergekleurde hidjabs met bloemenpatroon buigen zich over vakkundig bewegende handen. Gehaakte linten ontspringen aan hun vingertoppen en vloeien samen in een kolkend meer op de gedeelde tafel. Het is er luid. Ik word begroet in minstens vier verschillende talen, waarvan ik geen enkele begrijp. Maar hun glimlachen zeggen genoeg: kom erbij zitten. Ik word meegenomen in een complexe choreografie van dansende vingers, doorgegeven bollen wol en gelach bij gebrek aan gedeelde woorden.
Welkom bij Manoeuvre, een open textielatelier waar vrouwen van diverse leeftijden en culturen samenkomen om te haken, breien of weven aan een meer rechtvaardige wereld.
Zacht verzet
In haar invloedrijke boek The Subversive Stitch laat kunsthistorica Rozsika Parker zien hoe handwerk vanaf de negentiende eeuw naar de privésfeer werd verbannen en gedevalueerd tot vrouwelijke vrijetijdsbesteding. In lijn daarmee wordt textiel vandaag – met haar associaties van zachtheid, huiselijkheid en vrouwelijkheid – doorgaans gezien als van nature vreedzaam en apolitiek. Toch maakt juist de geschiedenis van marginalisering textiel tot een onverwachte plaats van subversieve kracht. Zo streden Engelse Suffragettes met geborduurde vaandels om kiesrecht en wezen textiele wegwijzers tot slaaf gemaakte mensen de weg naar vrijheid.
Op dat spanningsveld tussen onderdrukking en verzet borduurt Manoeuvre voort. Waar textiel eeuwenlang werd ingezet om vrouwen te isoleren – van middeleeuwse huisnijverheid tot hedendaagse sweatshops – zetten deze vrouwen het materiaal juist in om publieke zichtbaarheid, verbinding en plezier op te eisen.
De stad als canvas
Traditioneel wordt handwerk dus binnenskamers uitgevoerd. Manoeuvre doorbreekt die scheiding tussen privé en publiek. Met gehaakte shelters in Gentse parken en kleurrijke wolinstallaties rond stadhekkens verplaatst ze textiel naar de openbare ruimte. Daar, in contexten die meestal door mannen worden gedomineerd, krijgen vrouwelijke arbeid en aanwezigheid een plaats.
Deze textielinterventies sluiten aan bij de internationale yarnbomb-beweging: straatkunst die zich baseert op graffiti, maar wol gebruikt in plaats van verf. Wat begon als speelse manier om straten op te vrolijken, kreeg vanaf de jaren 2000 een uitgesproken politieke lading: een vrouwelijk antwoord op de mannelijke dominantie in openbare (kunst)ruimtes.
Yarnbombing is daarnaast een kritiek op permanente ruimte-inname. Textielwerken zoals die van Manoeuvre zijn per definitie tijdelijk. Als stadsdiensten de installatie niet verwijderen, doen wind en regen dat uiteindelijk. Dit draagt bij aan het idee dat makers hun werk ‘doneren’ aan de publieke ruimte, zonder de intentie om die blijvend te claimen. Met haar projecten illustreert Manoeuvre hoe yarnbombing het traditionele concept van eigendom doorbreekt – van zowel het kunstwerk als de ruimte zelf.
Verbinding
Minstens zo belangrijk is hoe textiel gemeenschappen verbindt. Dekoloniaal feministe Audre Lorde laat zien hoe verbinding in onze samenleving wordt ondermijnd doordat we aangeleerd krijgen om menselijke verschillen, zoals ‘ras’ en klasse, te wantrouwen. In een economisch systeem dat niet draait om menselijke behoeften, maar om winst, is dit wantrouwen essentieel om een makkelijk uitbuitbare groep te creëren. Maar terwijl ik brei en vilt bij Manoeuvre, maak ik verbinding met die mensen waarvan ons kapitalistische systeem niet wil dat ik me verbonden voel: geracialiseerde vrouwen, arbeidersvrouwen en oude vrouwen.
Veel van deze vrouwen zijn tot migrant gemaakt. Sommigen migreerden zelf, bij anderen zijn het ouders of grootouders die de reis maakten. Hun textieltechnieken reisden mee: Bulgaarse kruissteek, Palestijnse tatreez of Turkse vlechtkunst. Door deze technieken binnen het Gentse Manoeuvre te beoefenen en uit te wisselen, wordt textiel een middel om het tegelijk behoren tot verschillende plaatsen uit te drukken, en die plaatsen met zorgvuldige steken met elkaar te verbinden.
Handwerk is daarnaast gebaseerd op technieken die vrouwen al eeuwenlang beoefenen. Wanneer ze vandaag opnieuw worden opgepakt, ontstaat een verbinding met eerdere generaties vrouwen. Hun vaak vergeten ervaringen worden naar het heden gehaald, opnieuw beleefd en herdacht. Ook binnen Manoeuvre draagt textiel bij aan het overbruggen van de zogenaamde generatiekloof. Audre Lorde beschrijft hoe deze kloof een belangrijk instrument van onderdrukking is. Zolang jongere generaties oudere generaties als irrelevant beschouwen, blijven we verstoken van de kans om onze ervaringen naast elkaar te leggen. Dit leidt tot historisch geheugenverlies waarbij we telkens wanneer we een sjaal breien, opnieuw aan de slag gaan met schapen houden. Lorde: “Zo zijn we genoodzaakt om steeds opnieuw dezelfde lessen te leren die onze moeders al leerden.” Door via textielbewerking kennis en ervaringen door te geven over generaties heen, biedt Manoeuvre weerstand aan het steeds opnieuw voeren van dezelfde strijd.
Plezier als daad van verzet
Misschien wel de meest onverwachte kracht van Manoeuvre is plezier. Want hoewel textielbewerking historisch werd ingezet om meisjes discipline en volgzaamheid bij te brengen, is het ook een plezierige uiting van creativiteit. Kunstfilosofe Ellen Dissanayake spreekt van een joie de faire: het plezier van maken dat trots, moed en voldoening opwekt.
Wanneer plezier ons systematisch wordt ontnomen – onder een patriarchaal systeem dat textielarbeidsters uitbuit en vrouwen onderdrukt in de privésfeer – is plezier een diep politieke daad. Audre Lorde spreekt van ‘radicale vreugde’: een bron van kracht tegenover onderdrukkende structuren die ons moe en apathisch maken. Bij Manoeuvre krijgt die theorie handen en voeten, of beter: wol en naalden.
Toegankelijk
Textielbewerking leent zich bij uitstek voor deze collectieve en subversieve praktijken omdat het zo toegankelijk is. Een bol wol en haaknaald volstaan. Bijna iedereen kan het leren, ongeacht leeftijd of fysieke mogelijkheden. Het past in een tas, kan overal worden opgepakt en neergelegd. Dit maakt de kunstvorm opvallend toegankelijk voor vrouwen – moeders in het bijzonder – wier tijd en ruimte vaak gefragmenteerd zijn.
Dat maakt de praktijk inclusief, maar wijst ook op een spanning: bij Manoeuvre is handwerk een keuze en bron van plezier, terwijl miljoenen vrouwen elders ter wereld afhankelijk zijn van textielwerk om te overleven. Toch is juist dit contrast een reden om de politieke dimensie van textiel zichtbaar te houden.
Manoeuvre laat zien dat textiel meer is dan decoratie of hobby. Het is een instrument dat zowel onderdrukking als bevrijding belichaamt. In Gent wordt het ingezet om plezier en publieke ruimte op te eisen en vrouwen van verschillende generaties en culturen samen te brengen.
Bibliografie
About Etsy. (z.d.). Etsy. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://www.etsy.com/about.
Abulhawa, S. (2020). Against the Loveless World: A Novel. Simon and Schuster.
Ahmed, S. (2013). The cultural politics of emotion. Routledge.
Alcoff, L., & Potter, E. (1993). Feminist epistemologies. Routledge.
Andrä, C. (2022). Textiles making peace. In The Palgrave encyclopedia of peace and conflict studies (1487-1497). Cham: Springer International Publishing.
Andrews, D. (2021, 27 januari). How Ethical is Etsy?. ArcGIS StoryMaps. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://storymaps.arcgis.com/stories/f0efdf1416454dc0960b03f523f99cb1.
Arias López, B. E., Bliesemann de Guevara, B., & Coral Velásquez, L. A. (2022). Textile-making as research method. In The Palgrave Encyclopedia of Peace and Conflict Studies (1474-1487). Cham: Springer International Publishing.
Auther, E. (2010). String. Felt. Thread: The Hierarchy of Art and Craft in American Art. University of Minnesota Press.
Bachmann, I. (1998). Material and the Promise of Immaterial. In Material Matters: The Art and Culture of Contemporary Textiles (23–34). Toronto: YYZ Books.
Baines, P. (1976). Spinning wheels: spinners and spinning. Oxford: Oxford University Press.
Barnett, P., Jefferies, J., & Ross, D. (2003). Letter from the Editors. Textile: The Journal of Cloth & Culture, 1(1), 1-7.
Barone, T., & Eisner, E. W. (2011). Arts-based research. Sage.
Barry, B., & Matthews David, A. (2023). A Fashion Studies Manifesto: Toward an (Inter) disciplinary Field.
Beckert, S. (2017). Cotton and the global origins of capitalism. Journal of World History, 28(1), 107-120.
Behar, R. (2003). Ethnography and the book that was lost. Ethnography, 4(1), 15-39.
Behar, R. (2008). Between poetry and anthropology. In Arts-Based Research in Education (55-71). New York: Routledge.
Benjamin, W. (1937). Illuminations. Schocken Books.
Black, S. (2017). KNIT + RESIST: placing the Pussyhat Project in the context of craft activism. Gender, Place & Culture, 24(5), 696-710.
Boele, E. B. (2018). Etnografisch onderzoek: het perspectief van de ander. Cultuur + Educatie, 17(50), 85-93.
Boersma, A. (2024, 22 november). Zo voelen vrouwen zich in de publieke ruimte: ‘Snel fietsen, sleutels tussen je vingers en niet reageren op mannen’. De Morgen. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://www.demorgen.be/beter-leven/zo-voelen-vrouwen-zich-in-de-publieke-ruimte-snel-fietsen-sleutels-tussen-je-vingers-en-niet-reageren-op-mannen~bb0b4046/.
Bogaert, K. (2023). In het spoor van Fanon: orde, wanorde, dekolonisering. EPO.
Bosschem, A., & Mahy, T. (Host). (2019, 18 september). Olivia Rutazibwa: Racisme dient een doel. [Audio podcast aflevering]. In Zwijgen is geen optie. Weddingstreet Media. Geraadpleegd op 26 mei 2024, van https://zwijgenisgeenoptie.be/olivia-rutazibwa/.
Bowen, G., & Bowen, R. (2024). Globalisation versus deglobalisation in the fashion industry. In Digital Transformation for Fashion and Luxury Brands: Theory and Practice (339-357). Cham: Springer International Publishing.
Brooklyn Museum. (2017, 29 november). The Brooklyn Conference: Kemi Ilesanmi, Ebony Noelle Golden, and Sade Lythcott [video]. YouTube. Geraadpleegd op 28 april 2025, van https://youtu.be/Kah5VTmbrx4?si=-OmAAGLEnu3aMr9W.
Bryan-Wilson, J. (2017). Fray: art and textile politics. University of Chicago Press.
Butler-Kisber, L. (2008). Qualitative Inquiry: Thematic, Narrative, and Arts-Informed Perspectives. Sage Publishing.
Cambridge Dictionary. (z.d.). Public. Cambridge Dictionary. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/public.
Cambridge Dictionary. (z.d.). Private. Cambridge Dictionary. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/private.
Capous-Desyllas, M. (2014). Collage as reflexivity: Illustrations and reflections of a photovoice study with sex workers. In Feminisms in social work research (189-208). Routledge.
Carruthers, J. H. (1972). Science and Oppression. Northeasern Illinois University, Center for Inner City Studies.
Césaire, A. (2022). Over het kolonialisme. De Geus.
Chapman, O., & Sawchuk, K. (2012). Creation: Intervention, analysis and “family resemblances”.
Chin, E. (2020). Needlework. Feminist Anthropology, 1(1), 7-13.
Code Rouge-Rood. (z.d.). Zorg. Geraadpleegd op 17 mei 2025, van https://code-rouge.be/nl/zorg/.
Collins, P. H., & Bilge, S. (2020). Intersectionality. John Wiley & Sons.
Conquergood, D. (1993). Storied worlds and the work of teaching.
Cook, T. (2012). Where participatory approaches meet pragmatism in funded (health) research: The challenge of finding meaningful spaces. Forum: Qualitative Social Research (Vol. 13, Nr.1).
Corbett, S. P. (2017). How to be a Craftivist. Unbound Publishing.
Crean, M., & Graham, J. (2010). Our Motivations. In Gallery as Community: Art, Education, Politics (150). Londen.
Culhane, D., & Elliott, D. (2016). A different kind of ethnography: Imaginative practices and creative methodologies. University of Toronto Press.
Danewid, I. (2023). Resisting racial capitalism: An antipolitical theory of refusal. Cambridge University Press.
De Boeck, F., & Bolya, C. S. (2005). Fashion in the African metropolis. In Beyond Desire (109-112). Gent: Ludion.
de Mooij, E. (2022). On the history of needlework: wool-spinning witches and creabea’s. Press & Fold, 2, 45-62.
Debeuckelaere, H. (2019, 14 oktober). Kolonialisme leeft door in het heden. Daarom is dekoloniseren belangrijk. De Correspondent. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://decorrespondent.nl/10618/kolonialisme-leeft-door-in-het-heden-daarom-is-dekoloniseren-belangrijk/7880e4f8-dd57-0bc5-152f-d074b70644f4.
Dedman, R. (2024). Stitching the Intifada: Embroidery and Resistance in Palestine.
Demmers, J. (2017). Theories of violent conflict: An introduction. Routledge.
Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (2002). The qualitative inquiry reader. Sage.
Derricotte, T. (2008). Joy is an act of resistance, and: Special ears, and: Another poem of a small grieving for my fish Telly, and: On the reasons I loved Telly the fish. Prairie Schooner, 82(3), 22-27.
Dissanayake, E. (1995). The pleasure and meaning of making. American Craft, 55(2), 40-45.
Doucet, A., & Mauthner, N. (2006). Feminist methodologies and epistemologies. In Handbook of 21st Century Sociology (36-42). Thousand Oaks, CA: Sage.
Eisner, E. (2008). Art and knowledge. In Handbook of the arts in qualitative research: Perspectives, methodologies, examples, and issues (3-12). Thousand Oaks, CA: Sage.
Elaine Reichek – images. (z.d.). Elaine Reichek. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van http://elainereichek.com/Project_Pages/12_NativeInt/NativeIntelligence.htm.
Elliott, K. A., & Freeman, R. B. (2003). Can labor standards improve under globalization?. Peterson Institute Press: All Books.
Encyclopedia. (z.d.). The Other. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://www.encyclopedia.com/medicine/psychology/psychology-and-psychiatry/other.
Ende Gelände. (z.d.). Take care! – Of yourselves and each other!. Geraadpleegd op 17 mei 2025, van https://2018.ende-gelaende.org/en/take-care/.
Entwistle, J. (2002). The dressed body. Macmillan Education UK.
Federici, S. (2018). Witches, witch-hunting, and women. PM Press.
Fernandez, C., Gill, M., Szeman, I., & Whyte, J. (2006). Erasing the Line, or, the Politics of the Border. ephemera: theory & politics in organization, 6(4), 466-83.
Fetahaj, A. (2024). Grenskolonialisme. EPO.
Foster, V. (2015). Collaborative arts-based research for social justice. Routledge.
FourthWaveApparel. (z.d.). Feministisch shirt: Ladies Sewing Circle and Terrorist Society [productpagina]. Etsy. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://www.etsy.com/be/listing/600272116/feministisch-shirt-ladies-sewing-circle.
Furman, R., Langer, C. L., Davis, C. S., Gallardo, H. P., & Kulkarni, S. (2007). Expressive, research and reflective poetry as qualitative inquiry: A study of adolescent identity. Qualitative Research, 7(3), 301-315.
Gardner, N., Cui, J., & Coiacetto, E. (2017). Harassment on public transport and its impacts on women’s travel behaviour. Australian Planner, 54(1), 8-15.
Gauntlett, D. (2011). Making is Connecting: The social meaning of creativity, from DIY and knitting to YouTube and Web 2.0. Cambridge Polity Press.
Getachew, A. (2019). Kwame Nkrumah and the quest for independence. Dissent, 66(3), 33-40.
Gillis, A. (2020, 9 juli). Van wie zijn de Afrikaanse prints en stoffen?. MO*. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://www.mo.be/analyse/african-wax-een-verhaal-van-identiteit-en-glo….
Goggin, M. D. (2009). Fabricating Identity: Janie Terrero’s 1912 Embroidered English Suffrage Signature Handkerchief. In Women and Things, 1750-1950: Gendered Material Strategies (19-42).
Gray, A. (1997). Learning from experience: cultural studies and feminism. In Cultural methodologies (87-105).
Greene, M. (2000). Releasing the imagination: Essays on education, the arts, and social change. John Wiley & Sons.
Greer, B. (2004). Taking Back the Knit: Creating communities via needlecraft. Masters degree dissertation from Goldsmiths College, University of London.
Greer, B. (2008). Knitting for good!: A guide to creating personal, social, and political change stitch by stitch. Shambhala Publications.
Greer, B. (2014). Craftivism: The art of craft and activism. Arsenal Pulp Press.
Grenz, S. (2005). Intersections of sex and power in research on prostitution: A female researcher interviewing male heterosexual clients. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 30(4), 2091-2113.
Gurak, L., Antonijević, S., Johnson, L., Ratliff, C., & Reyman, J. (2004). Into the blogosphere: Rhetoric, community, and culture of weblogs.
Haak Maar Aan. (2013, 12 augustus). Kopje Koffie. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://haakmaaraan.blogspot.com/2013/08/kopje-koffie.html?m=1.
Hagen, M. L., & van Voorthuizen, N. (Host). (2024, 31 augustus). Wat handwerk en textiel te maken hebben met feminisme en verzet. Met Emmeline de Mooij en Adelheid Smit (Nr. 195). [Audio podcast aflevering]. In Damn Honey. Dag & Nacht Media. Geraadpleegd op 7 januari 2025, van https://open.spotify.com/episode/6Yv9fzNJR4sgQSCJQjTFRy?si=1d2fd95c0c9847a0.
Hagens, P. J., Huys, T., & Schoon, M. (Presentator). (2025, 16 februari). Lieke Marsman: ik wil een oproep tot leven zijn. [Aflevering tv-serie]. In Buitenhof. VPRO Nederland. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://www.youtube.com/watch?v=1LUdS10er7U&t=547s.
Hall, S.M., & Jayne, M. (2016). Make, mend and befriend: geographies of austerity, crafting and friendship in contemporary cultures of dressmaking in the UK. Gender, Place & Culture: A Journal of Feminist Geography, 23(2), 216-234.
Hamlyn, A. (2003). Freud, fabric, fetish. Textile, 1(1), 8-26.
Han Sifuentes, A., & Wiggers, N. (2018). Unsettling coloniality: a critical and radical fibert/textile bibliography.
Hancock, M. E. (2008). The politics of heritage from Madras to Chennai. Indiana University Press.
Harding, J. D. (1996). Textile Thinking, Continuity and Craft, Art Textiles. Bury St Edmunds Art Gallery.
Harding, S. (1991). Whose science? Whose knowledge?: Thinking from women's lives. Cornell University Press.
Harris, A. (2021). A sensory education. Taylor & Francis.
Haynes, R. (2021). Threads of Resistance: Feminist activism, collaborative making and care ethics. In Care Ethics and Art (119-130). Routledge.
Healy, R. G. (2007). Tourist merchandise as a means of generating local benefits from ecotourism. In Tourism in Developing Countries (304-318). Cheltenham, UK: Edward Elgar.
Hemmings, J. (2003). Weaving the Word: The Metaphorics of Weaving and Female Textual Production. Textile, 1(1), 107-109.
Hemmings, J. (2013). Postcolonial Textiles-Negotiating Dialogue. Cross/Cultures, (170), 23.
Hemmings, J. (2018). Navigating Cultural Threads.
Hemmings, J. (2023). The textile reader. Bloomsbury Publishing.
Hemmons, J. (2015). Ishknits. In Street Craft: Guerrilla Gardening, Yarnbombing, Light Graffiti, Street Sculpture, and More (63-68). Thames & Hudson.
Hendon, J. A. (2006). Textile production as craft in Mesoamerica: Time, labor and knowledge. Journal of Social Archaeology, 6(3), 354-378.
Hendricks, C. (2017). Yarnbombing, Radical Fiber Art, and Birdie Sanders: The Socialist History and Visual Language of Craft Activism. University of California, Davis.
Hermanson, T. (2012). Knitting as dissent: Female resistance in America since the revolutionary war.
Herzfeld, M. (1991). Silence, submission and subversion: Toward a poetics of womanhood.
Hill Collins, P. (1990). Black feminist thought: Knowledge, consciousness, and the politics of empowerment. Unwin Hyman.
hooks, b. (1989). Choosing the margin as a space of radical openness. Framework: The Journal of Cinema and Media, (36), 15-23.
hooks, b. (1990). Aesthetic Inheritances: History Worked by Hand. In Yearnings: Race, Gender, and Cultural Politics (115-122). Boston.
hooks, b. (2000). Feminist theory: From margin to center. Pluto press.
hooks, b. (2004). The will to change: Men, masculinity, and love. Beyond Words/Atria Books.
hooks, b. (2014). Ain't I a woman: Black women and feminism.
Horton, K., & Payne, A. (2018). “Imagination wove this flesh garment”: Fashion, critique and capitalism. In Undesign (186-197). Routledge.
Hubo, B. (2021, 24 september). Apolline Vranken: “Brussel is een stad voor en door mannen”. BRUZZ. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://www.bruzz.be/samenleving/apolline-vranken-brussel-een-stad-voor-en-door-mannen-2021-09-24.
Humphries, B. (2008). Social work research for social justice. Bloomsbury Publishing.
Ingold, T. (2013). Making: Anthropology, archaeology, art and architecture. Routledge.
Iqani, M. (2022). Joyful subjects: power and empowerment in the age of the consumer. Cultural Politics, 18(1), 1-11.
Irigaray, L. (1985). The Power of Discourse and the Subordination of the Feminine.
Isaak, J. A. (1992). Who’s ‘We’, White Man?. Parkett, 34, 142-51.
Jaggar, A. M. (2014). Love and knowledge: Emotion in feminist epistemology. In Feminist social thought (384-405). Routledge.
Jayne, C. F. (1906). String figures: a study of cat's-cradle in many lands. Scribner's sons.
Jones, S., & Woglom, S. (2016). On mutant pedagogies: Seeking justice and drawing change in teacher education.
Joosub, N., & Ebrahim, S. (2020). Decolonizing the hijab: An interpretive exploration by two Muslim psychotherapists. Feminism & Psychology, 30(3), 363-380.
Juris, J. S. (2007). Practicing militant ethnography with the movement for global resistance in Barcelona. In Constituent imagination: Militant investigations, collective theorization (164-176).
Kanobana, S. R. (2024). Witte orde: Over ras, klasse en witheid. Singel Uitgeverijen.
Karalic, H. (2022, 24 december). Ik kan de Belgen niet vergeten, want onze ziel komt voort uit het lijden dat zij ons hebben aangedaan. MO*. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://www.mo.be/interview/ik-vertel-de-geschiedenis-van-congo-op-jutezakken-kunstenares-lucie-kamuswekera.
Kay, J. (2012, 11 december). Colonization and housewifization - Maria Mies. Libcom.
Khattak, S. G. (2002). Subcontracted work and gender relations: the case of Pakistan. In The hidden assembly line: Gender dynamics of subcontracted work in a global economy (35-62).
Kinna, R. (2000). William Morris: Art, work, and leisure. Journal of the History of Ideas, 61(3), 493-512.
Klein, N. (2010). No logo. Vintage Canada.
Koehn, D. (2012). Rethinking feminist ethics: Care, trust and empathy. Routledge.
Kothari, U. (2001). Power, knowledge and social control in participatory development. In Participation: The New Tyranny (139-152). London: Zed Books.
Kruger, K. S. (2001). Weaving the word: The metaphorics of weaving and female textual production. Susquehanna University Press.
Kuittinen, R. (2015). Street Craft: Guerrilla Gardening, Yarnbombing, Light Graffiti, Street Sculpture, and More. Thames & Hudson.
Lather, P. (1991). Getting smart: Feminist research and pedagogy within/in the postmodern. Routledge.
Lather, P. (2007). Getting Lost: Feminist Efforts Towards a Double(d) Science. State University of New York Press.
Lather, P. (2010). Engaging science policy: From the side of the messy (Vol. 345). Peter Lang.
Latour, B. (2004). How to Talk About the Body? The Normative Dimension of Science Studies. Body & Society, 10(2).
Lesage, D. (2014). Geschiedenis van de wereldpolitiek (1815-heden).
Lochead, L. (2003). Dreaming Frankenstein and Collected Poems 1967–1984. Edinburgh: Polygon Books.
Loomba, A. (2002). Colonialism/postcolonialism. Routledge.
Lorde, A. (2020). Sister Outsider: Essays & Speeches. Uitgeverij Pluim.
Lorraine, L. (2024, 12 december). Reimagining Joy: An Act of Resistance in the Ordinary and Unexpected. Women Speakers Collective. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://www.womenspeakerscollective.com/blog/week6reimaginingjoy.
Loveless, N. (2019). How to make art at the end of the world: A manifesto for research-creation. Duke University Press.
Lusson, D. (2022). Existing Within Capitalism: An Exploration of the Clothing Swap as an Anti-capitalist Fashion System [Doctoral dissertation]. Toronto Metropolitan University.
Lynch, K. (2000). The role of emancipatory research in the academy. In Researching women: Feminist research methodologies in the social sciences in Ireland (73-104).
Majid, A. (2022, 15 september). Over hoe cultuur bepaalt hoe we zintuiglijke waarnemingen onder woorden brengen. Ammodo. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://www.ammodo.org/nl/story/asifa-majid.
Manoeuvre - Over ons. (z.d.). Manoeuvre. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://www.manoeuvre.org/overons/.
Marchbank, J., & Letherby, G. (2014). Gendered perspectives – theoretical issues. In Introduction to Gender (3-22). Routledge.
Marx, K. (1845). Stellingen over Feuerbach [Thesen über Feuerbach]. In Ludwig Feuerbach en het einde van de klassieke Duitse filosofie (19-21). Brussel.
Marx, K. (1972). Het kapitaal: Een kritische beschouwing over de economie. De Haan.
Masquelier, A. (2005). Dirt, undress, and difference: an introduction. In Dirt, undress, and difference: Critical perspectives on the body’s surface (1-33).
Mathews, P. (1995). What matters in art history. Art Journal, 54(3), 51-54.
McIntosh, P. (1999). White privilege and male privilege: A personal account of coming to see correspondences through work in women’s studies. In Reconstructing gender: A multicultural anthology (71-80).
Mies, M. (2014). Patriarchy and accumulation on a world scale: Women in the international division of labour. Bloomsbury Publishing.
Millner, J., & Coombs, G. (2022). Introduction. In Care ethics and art (1-8). London: Routledge.
Mitchell, V. (1997). Textiles, text and techne. In The textile reader (5-13). Bloomsbury Publishing.
Moore, M., & Prain, L. (2019). Yarn bombing: The art of crochet and knit graffiti. Arsenal Pulp Press.
Nabudere, D. W. (2008). Research, activism, and knowledge production. In Engaging contradictions: Theory, politics, and methods of activist scholarship (62-87).
O'Neill, M., Giddens, S., Breatnach, P., Bagley, C., Bourne, D., & Judge, T. (2002). Renewed methodologies for social research: Ethno-mimesis as performative praxis. The Sociological Review, 50(1), 69-88.
Packard, J. (2008). ‘I'm gonna show you what it's really like out here’: the power and limitation of participatory visual methods. Visual studies, 23(1), 63-77.
Parker, R. (1984). The subversive stitch: Embroidery and the making of the feminine.
Parker, R., & Pollock, G. (1981). Crafty Women and the Hierarchy of the Arts. In Aesthetics: The Big Questions (44-55).
Paterson, M. (2009). Haptic geographies: ethnography, haptic knowledges and sensuous dispositions. Progress in human geography, 33(6), 766-788.
Pentney, B. A. (2008). Feminism, activism, and knitting: Are the fibre arts a viable mode for feminist political action. Thirdspace: a journal of feminist theory and culture, 8(1), 1.
Picton, J. (2001). Undressing Ethnicity. African Arts, 34(3), 66-73, 93-95.
Pink, S. (2015). Doing sensory ethnography.
Pitman, T. (2020). Tactical and Tactile Resistance at the Intersection of New Media and Indigenous Textile Arts. Revista Ciencia y Cultura, 24(45), 43-63.
Plumwood, V. (1988). Women, humanity and nature. Radical Philosophy, 48.
Polanyi, M. (2009). The tacit dimension. In Knowledge in organisations (135-146). Routledge.
Polhemus, T. (1988). Bodystyles. Luton: Lennard.
Polhemus, T., & Proctor, L. (1978). Fashion and Anti-fachion: An Anthology of Clothing and Adornment. London: Cox & Wyman.
Pottinger, L. (2017). Planting the seeds of a quiet activism. Area, 49(2), 215-222.
Raum, J. (2019). Fabrics in Space: Voice-over for the video Discussion of Material. In The textile reader (110-113). Bloomsbury Publishing.
Rebelle-vzw. (z.d.). Gezondheid en zorg. Geraadpleegd op 17 mei 2025, van https://www.rebelle-vzw.be/gezondheid-en-zorg.
Richards, R. (2007). Everyday Creativity and the Arts. World Futures, 63(7), 500-525.
Ringgold, F. (2019). Interview: Faith Ringgold and Hans Ulrich Obrist (excerpt). In The textile reader (74-76). Bloomsbury Publishing.
Robertson, K. (2007). The revolution will wear a sweater: knitting and global justice activism. In Constituent imagination: militant investigations, collective theorization (209-222).
Robins, S. (2014). Slow activism in fast times: Reflections on the politics of media spectacles after apartheid. Journal of Southern African Studies, 40(1), 91-110.
Robinson, F., & Engster, D. (2015). Care ethics, political theory, and the future of feminism. In Care ethics and political theory (293-311).
Robson, C. (2012). Writing for change: Research as public pedagogy and arts-based activism. P. Lang.
Romero, M. (2024). Introducing intersectionality. John Wiley & Sons.
Rosen, E. (2002). Making sweatshops: The globalization of the US apparel industry. University of California Press.
Rosner, D. (2018). Critical Fabulations: Reworking the Methods and Margins of Design. Cambridge: The MIT Press.
Rosner, D., Halperin, B. A., Rhodes, W., Leshne, K., & Psarra, A. (2024). Resistive Threads: Electronic Streetwear as Social Movement Material. In Proceedings of the 2024 ACM Designing Interactive Systems Conference (69-85).
Ross, A. (2004). Low pay, high profile: The global push for fair labor.
Ross, N., Sampson, L., & Scott, J. (2021). Soiling the white cube: Artist parent experiences. In Care ethics and art (67-79). Routledge.
Rowley, S. (1997). Craft and contemporary theory.
Ruiz, J., Figueredo, D., & Xonorika, K. (z.d.). Clothing and adornment as resistance: disobedient bodies and aesthetic expressions in Paraguay.
Rusansky, T. (2021). Embroidering Resistance: Emotional, embodied, everyday struggles of women affected by dams in Brazil. Geoforum, 127, 126-136.
Scott, J. W. (2007). Gender as a useful category of historical analysis. In Culture, society and sexuality (77-97). Routledge.
Segal, L. (2017). Radical happiness: Moments of collective joy. Verso Books.
Sheller, M. (2018). Mobility justice: The politics of movement in an age of extremes. Verso Books.
Situaciones, C. (2007). Something More on Research Militancy: Footnotes on Procedures and (In) Decisions. In Constituent imagination: militant investigations, collective theorization (73-93).
Sloan, S. (2008). Oral history and Hurricane Katrina: Reflections on shouts and silences. The Oral History Review, 35(2), 176-186.
Smith, T. (2014). The Haptics of Optics: Weaving and Photography. In The textile reader (13-22). Bloomsbury Publishing.
Tabuchi, H. (2015). Etsy’s success gives rise to problems of credibility and scale. The New York Times.
Thély, N. (2013). Book review - Making is Connecting van David Gauntlett. The French Journal of Media Studies.
Thevelin, W. (2023). Zoek. Pardon!, 3(1), 29-31.
Thompson, S., & Rey, E. (z.d.). Radical Black Joy is the Revolution. Social Grantmakers. Geraadpleegd op 25 mei 2025, van https://socalgrantmakers.org/media/blog/radical-black-joy-revolution.
Tickner, L. (1988). The spectacle of women: imagery of the Suffrage Campaign 1907-14. University of Chicago Press.
Todorov, T. (1999). The conquest of America: The question of the other. University of Oklahoma Press.
Tronto, J. (1993). Moral boundaries: A political argument for an ethic of care. Routledge.
Tsaliki, L. (2002). Online forums and the enlargement of public space: Research findings from a European project. Javnost-The Public, 9(2), 95-112.
Tsing, A. L. (2018). Getting by in terrifying times. Dialogues in Human Geography, 8(1), 73-76.
Tuck, E. (2009). Suspending damage: A letter to communities. Harvard educational review, 79(3), 409-428.
Ugent Feminist Strike. (z.d.). Feminist_Strike_Ugent [Instagram-profiel]. Geraadpleegd op 17 mei 2025, van https://www.instagram.com/feminist_strike_ugent/.
Van Dale. (2006). Verklarend woordenboek Nederlands. Antwerpen/Utrecht.
Van Eerten, L., & Noë, R. (Host). (2022, 5 september). Wit, woke en het n-woord. Een gesprek met Sibo Kanobana over taal en inclusiviteit (Nr. 10). [Audio podcast aflevering]. In Over taal gesproken. Instituut voor de Nederlandse Taal & Genootschap Onze Taal. Geraadpleegd op 17 mei 2025, van https://open.spotify.com/episode/0oIMfc5PqVm6HTun8c8Lbq?si=e7bdca3f2a3c4ada.
Van Saarloos, S. (2019). Herdenken herdacht. Prometheus.
Verkuyten, M. (2005). The Social Psychology of Ethnic Identity. New York: Psychology Press.
Vertommen, S. (2025). Housewifization. Kohl: a Journal for Body and Gender Research, 11(1).
Vlaams Parlement. (2022, 16 februari). Commissieleden in debat over grensoverschrijdend gedrag op openbaar vervoer. Geraadpleegd op 17 mei 2025, van https://www.vlaamsparlement.be/nl/actueel/nieuws-uit-het-vlaams-parleme….
Wacquant, L. J., & Bourdieu, P. (1992). An invitation to reflexive sociology. Cambridge: Polity.
Wagner-Hasel, B. (1998). Women's Work: The First 20.000 Years. Women, Cloth and Society in Early Times.
Ward, C. (2023). Audre Lorde's Erotic as Epistemic and Political Practice. Hypatia, 38(4), 896-917.
Warner, H., & Inthorn, S. (2022). Activism to make and do: The (quiet) politics of textile community groups. International Journal of Cultural Studies, 25(1), 86-101.
Warner, M. (1995). From the beast to the blonde: On fairy tales and their tellers. Random House.
Wei, C. (2004). Formation of norms in a blog community. In Into the Blogosphere: Rhetoric, Community and Culture of Weblogs.
Wekker, G. (2017). Witte onschuld: Paradoxen van kolonialisme en ras.
Whitelaw, J. (2021). Collage Praxis: What Collage Can Teach Us about Teaching and Knowledge Generation. Journal of Language and Literacy Education, 17(1), 1.
Wiles, R., Prosser, J., Bagnoli, A., Clark, A., Davies, K., Holland, S., & Renold, E. (2008). Visual ethics: Ethical issues in visual research.
Wills, K. (2007). The close-knit circle: American knitters today. Bloomsbury Publishing USA.
Wilpshaar, E. (2023, 26 augustus). Steeds meer jongeren pakken de draad op: handwerken populair. RTV Noord.
Worldwide, W. W. (2003). Garment Industry, Subcontracting and Workers Rights. Report of Women Working Worldwide action research in Asia and Europe.
Wright, C., & Schneider, A. (2010). Between Art and Anthropology. Berg.
Young, I. M. (2011). Responsibility for justice. Oxford University Press.
Yuen, F. (2016). Collage: An arts-based method for analysis, representation, and social justice. Journal of Leisure Research, 48(4), 338-346.
