Hoe woorden beelden voelbaar kunnen maken: audiodescriptie in een nieuw daglicht
- AjsheGashi
Antwerpen, 5 oktober 2025 – Films en series zijn meer dan ontspanning alleen: ze brengen verhalen tot leven, roepen emoties op en zorgen voor verbinding. Maar wat als je blind bent of niet goed kunt zien? Voor zo’n 200.000 Belgen met ernstig zichtverlies is het audiovisuele landschap lang niet zo vanzelfsprekend. Gelukkig bestaat er zoiets als audiodescriptie (AD): een extra audiospoor dat beschrijft wat er op het scherm gebeurt. In een recent afstudeeronderzoek onderzochten Ajshe Gashi en Steven Baars, masters in het Vertalen, audiodescriptie vanuit een verrassende invalshoek. Met als doel een immersievere audiobeschrijving voor blinden en slechtzienden te ontwikkelen, sloegen zij voor het eerst de brug tussen AD en de cognitieve wetenschappen. De conclusie? AD zou immersiever kunnen werken wanneer taal het zintuiglijke expliciet benadrukt. Een vernieuwend perspectief dat de deur opent naar meer beleving voor iedereen die afhankelijk is van woorden om beelden te ervaren.
Van noodzaak tot troef
Audiodescriptie werd oorspronkelijk speciaal ontwikkeld voor blinden en slechtzienden. Een film zonder beeld mist voor hen vaak belangrijke elementen: gezichtsuitdrukkingen, acties, decors; stuk voor stuk puzzelstukken die helpen om het verhaal te begrijpen. Dankzij AD kunnen zij deze informatie alsnog tot zich nemen. Toch is AD vandaag meer dan enkel een toegankelijkheidsinstrument. Ook mensen met autisme of ADHD, anderstaligen én zienden gebruiken audiodescriptie. Die brede doelgroep brengt nieuwe uitdagingen met zich mee: Want hoe formuleer je een beschrijving die én helder is én iets oproept bij zoveel verschillende mensen? Ook stellen onderzoekers de vraag of de audiobeschrijver neutraal moet blijven, of juist ook zijn gevoelens en meningen mag verwerken in een beschrijving.
Feiten of gevoelens?
Precies deze vraag verdeelt het onderzoeksveld al jaar en dag en leidde tot het objectiviteits- en subjectiviteitsdebat. Voorstanders van een objectieve aanpak vinden dat audiobeschrijvers zich moeten beperken tot wat er op het scherm zichtbaar is. Op die manier houden gebruikers zelf de regie in handen over hoe ze de scène begrijpen. Aanhangers van een subjectieve aanpak betwisten dit idee en zeggen dat afstandelijke taal nooit de filmische ervaring kan overbrengen en dat een persoonlijke invulling van de beschrijver net kan bijdragen aan een rijkere beleving. Een sluitend antwoord op het debat bestaat er nog niet, vooral omdat onderzoekers het niet eens zijn over wat objectief of subjectief is. Kan je de twee überhaupt wel van elkaar scheiden? Daarom stellen steeds meer onderzoekers voor om het debat los te laten en audiodescriptie te zien als een schaal in plaats van een zwart-witverhaal.
Audiodescriptie in een vernieuwd jasje
Vanuit dat idee ontstonden er de laatste jaren verschillende functiegerichte AD-benaderingen, die vertrekken vanuit het doel van de productie. Zo implementeert een cinematografische AD filmjargon om dichter bij de filmsfeer te blijven. Een auteur description probeert dan weer de visie van de regisseur en de stijl van het script te bewaren. Ook in de kunsten bestaan er alternatieve en minder conventionele manieren om te audiobeschrijven. Denk aan de synesthetische AD, waarbij beelden worden vertaald naar zintuiglijke prikkels. Warme kleuren kunnen bijvoorbeeld omschreven worden als “de gloed van een juli-zon”. Zulke aanpak roept intrigerende vragen op: Welke rol speelt ons lichaam in het begrijpen van de wereld om ons heen? En hoe kan dat idee bijdragen aan een immersievere beleving bij audiodescriptie? Dat aspect bleef in het verleden onderbelicht, tot nu toe. Dit onderzoek pikt namelijk in op de theorie van embodied cognition als leidraad, waarbij de lichamelijke betrokkenheid bij (film) kijken, lezen en luisteren centraal staat.
De kracht van embodied cognition
Hoewel “embodied cognition” misschien technisch klinkt, maakt het deel uit van ons dagelijks leven: we begrijpen de wereld met ons gehele lichaam, niet alleen met het hoofd. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat we gespecialiseerde hersencellen (spiegelneuronen) hebben die bewegingen en emoties automatisch nabootsen. Zo worden er hersenregio’s geprikkeld die arm- en voetbewegingen aansturen wanneer je naar je favoriete voetbalclub kijkt en worden je emotiecentra gestimuleerd bij het verslinden van een pakkende roman. Daardoor beleven we een sportwedstrijd intens mee en voelen we empathie voor anderen.
Omdat AD de filmervaring zo getrouw mogelijk wil overbrengen naar het blinde en slechtziende publiek, is het belangrijk om de spiegelneuronen in de schijnwerpers te zetten. Als het kijken van films en series een belichaamd proces is, dan zouden audiobeschrijvingen ook een zintuiglijk effect moeten kunnen overbrengen. Uit dit onderzoek blijkt dat AD als literatuurvorm bewegingen, emoties en zintuiglijke ervaringen voelbaar kan maken via schrijftechnieken. Deze staan bekend als "embodied writing". Enkele voorbeelden zijn actie- en emotiewoorden, zintuiglijke metaforen, bijwoorden van wijze en tot slot woordsoorten die de geur- en tastzin tot leven laten komen.
Hoe gaat audiobeschrijvend Vlaanderen te werk?
Om een indruk te krijgen van hoe audiodescriptie in Vlaanderen op dit moment wordt toegepast, werden AD-fragmenten geanalyseerd uit drie Vlaamse fictieseries: Tabula Rasa, Arcadia en Knokke Off. De focus lag op twee vragen:
- Welke stijl hanteerden de beschrijvingen (objectief, subjectief of gemengd)?
- Werden er al embodied writing-strategieën gebruikt?
De resultaten:
- 52,3% van de fragmenten waren overwegend objectief.
- 44,3% combineerden feiten en gevoelens.
- Slechts 3,4% was volledig subjectief.
Opvallend: bijna alle AD-fragmenten bevatten (al dan niet onbewust) kenmerken van embodied writing. Denk aan actiegerichte formuleringen of subtiele verwijzingen naar lichaamstaal en gevoel. Dat suggereert dat veel beschrijvers al intuïtief zintuiglijke taal gebruiken en dat er potentieel is om deze technieken bewuster en doelgerichter in te zetten.
Van beschrijven naar ervaren
De belangrijkste conclusie van het onderzoek? De effectiviteit van audiodescriptie is niet gebonden aan vaste regels of stijlen. In plaats van te kiezen voor ‘objectief’ of ‘subjectief’, zou de centrale vraag moeten zijn: Wat wil je bereiken met deze beschrijving? Wil je duidelijkheid, emotie of artistieke impact teweegbrengen? Afhankelijk van dat doel kies je een passende aanpak, waarbij embodied cognition waardevolle theoretische handvaten biedt. Door taal te gebruiken die niet alleen vertelt, maar ook raakt, ontstaat er een AD die niet alleen informeert, maar ook laat voelen. Zo wordt audiodescriptie niet enkel een toegangspoort tot beeldcultuur, maar een volwaardige manier om verhalen te beleven met hoofd én lichaam.
Bibliografie
Adolphs, R., Mlodinow, L., & Barrett, L. F. (2019). My word: What is an emotion? Current Biology, 29(20), R1060–R1064. https://doi.org/10.1016/j.cub.2019.09.008
Adriaensen, B. (Schrijver), De Schepper, P. (Schrijver), Oliehoek, T. (Regisseur), & Theunynck, Z. (Schrijver). (19 maart 2023). De fraude (Seizoen 1, Aflevering 1) [Aflevering tv-serie]. In: H. Perquy (Uitvoerend Producent). Arcadia. jonnydepony.
Anderson, R. (2021). Embodied writing research applications: Giving the body “voice” through the vehicle of words. In: J. Frank Tantia (Ed.), The Art and Science of Embodied Research (pp. 176–187). Routledge.
Armstrong, P. B. (2020). Stories and the brain: The neuroscience of narrative. Johns Hopkins University Press.
Aziz-Zadeh, L., Wilson, S. M., Rizzolatti, G., & Lacoboni, M. (2006). Congruent embodied representations for visually presented actions and linguistic phrases describing actions. Current Biology, 16(18), 1818–1823. https://doi.org/10.1016/j.cub.2006.07.060
Baetens, V. (Schrijver), Beels, K. (Regisseur), Dirickx, C. (Schrijver), Govaerts, J. (Regisseur), & Gozin, M.S. (Schrijver & Uitvoerend Producent). (29 oktober 2017). Het bos door de bomen (Seizoen 1, Aflevering 8). [Aflevering tv-serie]. In: T. Abel, W. Feindt, M.S. Gozin, B. Hamelinck, H. Perquy (Uitvoerend Producenten), Tabula Rasa. Caviar Films; VRT; ZDF NEO.
Bardini, F. (2017). Audio description style and the film experience of blind spectators: design of a reception study. Rivista Internazionale di Tecnica della Traduzione, 19(1), 49–73. https://doi.org/10.13137/2421-6763/17351
Bardini, F. (2020). Film language, film emotions and the experience of blind and partially sighted viewers: A reception study. The Journal of Specialised Translation, (33), 259–280. https://doi.org/10.26034/cm.jostrans.2020.556
Bartolini, C. (2023). Museum audio descriptions vs. general audio guides: Describing or interpreting cultural heritage? Journal of Audiovisual Translation, 6(2), 77–98. https://doi.org/10.47476/jat.v6i2.2023.253
Bashir, R., Bano, H., & Sajan, H. R. (2014). Leisure time activities of students with visual impairment. Academic Research International, 5(5), 186–196.
Bechtold, L., Cosper, S. H., Malyshevskaya, A., Montefinese, M., Morucci, P., Niccolai, V., Repetto, C., Zappa, A. & Shtyrov, Y. (2023). Brain signatures of embodied semantics and language: A consensus paper. Journal of Cognition, 6(1), 1–40. https://doi.org/10.5334/joc.237
Bergen, B. K. (2005). Mental simulation in spatial language processing. Proceedings of the annual meeting of the cognitive science society, 27(27), 232–237.
Bernabé, R., & Orero, P. (2020). Easier audio description: Exploring the potential of easy-to-read principles in simplifying AD. In: S. Braun & K. Starr (Eds.), Innovation in Audio Description Research (pp. 55–75). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003003052-30
Bourne, R., Steinmetz, J. D., Flaxman, S., Briant, P. S., Taylor, H. R., Resnikoff, S., Casson, R.J., Abdoli, A., Abu-Gharbieh, E., Afshin, A., Ahmadieh, H., Akalu, Y., Aderaw Alamneh, A., Alemayehu, W., Samir Alfaar, A. Alipour, V., Woldu Anbesu, E., Androudi, S., ... Vos, T. (2021). Trends in prevalence of blindness and distance and near vision impairment over 30 years: an analysis for the Global Burden of Disease Study. The Lancet Global Health, 9(2), e130–e143. https://doi.org/10.1016/S2214-109X(20)30425-3
Braun, S. (2008). Audiodescription research: State of the art and beyond. Translation Studies in the New Millennium, 6(1), 14–30.
Braun, S., & Starr, K. (2022). Automating audio description. In: C. Taylor & E. Perego (Eds.), The Routledge Handbook of Audio Description (pp. 391–406). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003003052
Brescia-Zapata, M., & McDonagh, S. (2024). Exploring the potential of media accessibility as a pedagogical tool: Students as audio describers. In: A. Marcus-Quinn, K. Krejtz & C. Duarte (Eds.), Transforming Media Accessibility in Europe: Digital Media, Education and City Space Accessibility Contexts (pp. 317–335). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-031-60049-4_18
Broersma, M. (2015). Objectiviteit als professionele strategie: Nut en functie van een omstreden begrip. In: J. Bardoel & H. Wijfjes (Eds.), Journalistieke Cultuur in Nederland (pp. 163–181). Amsterdam University Press.
Brosch, R. (2018). Ekphrasis in the digital age: Responses to image. Poetics Today, 39(2), 225–243. https://doi.org/10.1215/03335372-4324420
Calvo-Merino, B., Glaser, D. E., Grèzes, J., Passingham, R. E., & Haggard, P. (2005). Action observation and acquired motor skills: An fMRI study with expert dancers. Cerebral Cortex, 15(8), 1243–1249. https://doi.org/10.1093/cercor/bhi007
Carroll, N. (1999). Film, Emotion, and Genre. In C. Plantinga & G. M. Smith (Eds.), Passionate Views: Film, Cognition, and Emotion (pp. 21–47). The John Hopkins University Press.
CIM. (2024). Mediaconsumptie in België: Establishment survey editie 2024. https://www.cim.be/resources/news_images/CIM_EstablishmentSurvey2024_NL.pdf
Colmenero, M. O. L. (2024). Subjectivity and creativity versus audio description guidelines. In: A. Marcus-Quinn, K. Krejtz & C. Duarte (Eds.), Transforming Media Accessibility in Europe: Digital Media, Education and City Space Accessibility Contexts (pp. 39–52). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-031-60049-4
D'Aloia, A. (2015). The character’s body and the viewer: Cinematic empathy and embodied simulation in the film experience. In: M. Coëgnarts, P. Kravanja (Eds.), Embodied Cognition and Cinema (pp. 187—199). Leuven University Press.
Damasio, A. R. (1996). The somatic marker hypothesis and the possible functions of the prefrontal cortex. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B: Biological Sciences, 351(1346), 1413–1420. http://doi.org/10.1098/rstb.1996.0125
Dàvid, À. (2008). Montage of scents: Intermediality and “intersensuality” in Patrick Süskind’s and Tom Twyker’s Perfume. In: Á. Pethő (Ed.), Words and Images on the Screen: Language, Literature and Moving Pictures. (pp. 89–103). Cambridge Scholars Publishing.
Díaz Cintas, J., & Remael, A. (2021). Subtitling: Concepts and practices (2de ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315674278
Diget, I. S. K. (2019). Intersemiotic translation from film to audio description [Niet-gepubliceerde masterproef]. Lund University.
Ditman, T., Brunyé, T. T., Mahoney, C. R., & Taylor, H. A. (2010). Simulating an enactment effect: Pronouns guide action simulation during narrative comprehension. Cognition, 115(1), 172—178. https://doi.org/10.1016/j.cognition.2009.10.014
Eisenberger, N. I., & Lieberman, M. D. (2004). Why rejection hurts: a common neural alarm system for physical and social pain. Trends in Cognitive Sciences, 8(7), 294—300. https://doi.org/10.1016/j.tics.2004.05.010
Elsaesser, T. & Hagener, M. (2010). Film theory: An introduction through the senses (1ste ed.). Routledge.
Europese Commissie. (2019). Audiovisual Media Services Directive: EU media rules for the 21st century [Brochure] https://ec.europa.eu/newsroom/dae/redirection/document/61679
Foglia, L., & Wilson, R. A. (2013). Embodied cognition. Wiley Interdisciplinary Reviews: Cognitive Science, 4(3), 319—325. https://doi.org/10.1002/wcs.1226
Fresno, N., Castellà, J., Soler-Vilageliu, O. (2016). ‘What should I say?’: Tentative criteria to prioritize information in the audio description of film characters. In A. Matamala & P. Orero (Eds.), Researching Audio Description (pp. 143–167). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/978-1-137-56917-2
Fresno, N. (2022). Research in audio description. In: C. Taylor & E. Perego (Eds.), The Routledge Handbook of Audio Description (pp. 312–327). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003003052-24
Fryer, L., & Freeman, J. (2013). Cinematic language and the description of film: Keeping AD users in the frame. Perspectives, 21(3), 412–426. https://doi.org/10.1080/0907676X.2012.693108
Fryer, L. (2016). An Introduction to audio description: A practical guide. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315707228
Fryer, L. (2018a). Staging the audio describer: An exploration of integrated audio description. Disability Studies Quarterly, 38(3). https://doi.org/10.18061/dsq.v38i3.6490
Fryer, L. (2018b). The independent audio describer is dead: Long live audio description! Journal of Audiovisual Translation, 1(1), 170–186. https://doi.org/10.47476/jat.v1i1.52
Fuksas, A. P. (2008). The embodied novel. Cognitive Philology, 1.
Fuksas, A. P. (2011). Embodied abstractions and emotional resonance in Chrétien’s Chevalier de la Charrette. Cognitive Philology, 4(1).
Gallese, V., & Guerra, M. (2012). Embodying movies: Embodied simulation and film studies. Cinema: Journal of Philosophy and the Moving Image, (3), 183–210.
Gallese, V., & Cuccio, V. (2018). The neural exploitation hypothesis and its implications for an embodied approach to language and cognition: Insights from the study of action verbs processing and motor disorders in Parkinson's disease. Cortex, 100, 215–225. https://doi.org/10.1016/j.cortex.2018.01.010
Geerinck, B., & Vercauteren, G. (2020). Audio describing the mental dimension of narrative characters: Insights from a Flemish case study. Punctum. International Journal of Semiotics, 6(1), 85–107. https://doi.org/10.18680/hss.2020.0005
Giomi, A. (2019). The case for an embodied approach to listening: Bodies, technologies and perception. Hybrid. Revue des arts et médiations humaines, (6), 1–11. https://doi.org/10.4000/hybrid.581
Glushneva, I. (2017). Embodied spectatorship: Phenomenological turn in contemporary film theory. [Niet-gepubliceerde masterproef]. University of Kansas.
Glos, A., & Toro Franco, F. (2024). On the art of audio description: Naomi Kawase’s Radiance. Medical Humanities, 50(2), 392–407. https://doi.org/10.1136/medhum-2023-012802
Goris, T. (Regisseur), Vandael, N. (Schrijver), Wyns, L. (Schrijver). (12 mei 2023). Op de liefde (Seizoen 1, Aflevering 10) [Aflevering tv-serie]. In: A. Van Biervliet, A. Pruijsers, W. Pruijsers & R. Vandenborre (Producenten). Knokke Off. Dingie.
Guerberof-Arenas, A., & Toral, A. (2022). Creativity in translation: Machine translation as a constraint for literary texts. Translation Spaces, 11(2), 184–212. https://doi.org/10.1075/ts.21025.gue
Hampe, B. (Ed.) (2017). Metaphor: Embodied cognition and discourse. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/9781108182324
Harada, T. (2019). Embodied listening in research practice. In: K. Doughty, M. Duffy & T. Harada, (Eds.), Sounding Places: More-Than-Representational Geographies of Sound and Music (pp. 218–230). Edward Elgar Publishing. https://doi.org/10.4337/9781788118934.00027
Hartung, F., Burke, M., Hagoort, P., & Willems, R. M. (2016). Taking perspective: personal pronouns affect experiential aspects of literary reading. PLoS ONE, 11(5), 1–18. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0154732
Hartung, F., Withers, P., Hagoort, P., & Willems, R. M. (2017). When fiction is just as real as fact: No differences in reading behavior between stories believed to be based on true or fictional events. Frontiers in Psychology, 8, 1–14. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.01618
Hättich, A., & Schweizer, M. (2020). I hear what you see: Effects of audio description used in a cinema on immersion and enjoyment in blind and visually impaired people. British Journal of Visual Impairment, 38(3), 284–298. https://doi.org/10.1177/0264619620911429
Hillesund, T., Schilhab, T., & Mangen, A. (2022). Text materialities, affordances, and the embodied turn in the study of reading. Frontiers in Psychology, 13, 1–9. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.827058
Holland, N. N. (2009). Literature and the brain. PsyArt Foundation.
Holsanova, J. (2022). A cognitive approach to audio description: production and reception processes. In: C. Taylor & E. Perego (Eds.), The Routledge Handbook of Audio Description (pp. 57–77). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003003052-7
Holt, L. E., & Beilock, S. L. (2006). Expertise and its embodiment: Examining the impact of sensorimotor skill expertise on the representation of action-related text. Psychonomic Bulletin & Review, 13(4), 694–701. https://doi.org/10.3758/BF03193983
Hutchinson, R., & Eardley, A. F. (2022). Visitor studies: Interdisciplinary methods for understanding the impact of inclusive museum audio description experiences. In: C. Taylor & E. Perego (Eds.), The Routledge Handbook of Audio Description (pp. 232–245). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003003052-18
Jankowska, A. (2015). Translating audio description scripts: Translation as a new strategy of creating audio description. Peter Lang. https://doi.org/10.3726/978-3-653-04534-5
Khatin-Zadeh, O., Farsani, D., Hu, J., Eskandari, Z., & Banaruee, H. (2023a). A review of studies supporting metaphorical embodiment. Behavioral Sciences, 13(7), 1–13. https://doi.org/10.3390/bs13070585
Khatin-Zadeh, O., Farsani, D., Hu, J., Eskandari, Z., & Banaruee, H. (2023b). The impact of manner adverb on the gestural embodiment of actions described by literal and metaphoric sentences. Behavioral Sciences, 13(2), 1–11. https://doi.org/10.3390/bs13020155
Kleege, G. (2016). Audio description described: Current standards, future innovations, larger implications. Representations, 135(1), 89–101. https://doi.org/10.1525/rep.2016.135.1.89
Kövecses, Z. (2002). Metaphor: A practical introduction. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oso/9780195145113.001.0001
Kruger, J. L. (2010). Audio narration: re-narrativising film. Perspectives, 18(3), 231–249. https://doi.org/10.1080/0907676X.2010.485686
Kuzmičová, A. (2014). Literary narrative and mental imagery: A view from embodied cognition. Style, 48(3), 275–293.
Lagerwerf, L., Schurink, M., & Oegema, D. (2011). Subjectiviteit als taalgebruik in dagbladen en nieuwsweblogs. Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, 39(3), 107–126. https://doi.org/10.5117/2011.039.003.107
Lopez, M., Kearney, G., & Hofstadter, K. (2021). Enhancing audio description: Inclusive cinematic experiences through sound design. Journal of Audiovisual Translation, 4(1), 157–182. https://doi.org/10.47476/jat.v4i1.2021.154
Makowska, M. (2015). Duftende Texte: Über die Spuren des olfaktorischen in literarischen Texten. Linguistica Copernicana, 11, 231–244. https://doi.org/10.12775/LinCop.2014.048
Mangen, A., & Schilhab, T. (2012). An embodied view of reading: Theoretical considerations, empirical findings, and educational implications. In: S. Martre & A. Skaftum (Eds.), Skriv! Les! (pp. 285-300). Akademika forlag.
Martínez, M. A. (2024). Imagining emotions in storyworlds: physiological narrated perception and emotional mental imagery. Frontiers in Human Neuroscience, 18, 1–11. https://doi.org/10.3389/fnhum.2024.1336286
Maszerowska, A. (2015). Genre. In: A. Remael, N. Reviers & G. Vercauteren (Eds.), Pictures Painted in Words: ADLAB Audio Description Guidelines (pp. 27–30). EUT Edizioni Università di Trieste.
Matamala, A., & Orero, P. (2017). Audio description and social acceptability. Rivista Internazionale di Tecnica della Traduzione, 19, 7–12. https://doi.org/10.13137/2421-6763/17348
Mazur, I., & Chmiel, A. (2012). Audio description made to measure: Reflections on interpretation in AD based on the Pear Tree Project Data. In A. Remael, P. Orero & M. Carroll (Eds.), Audiovisual Translation and Media Accessibility at the Crossroads: Media for All 3 (pp. 173–188). Rodopi. https://doi.org/10.1163/9789401207812_011
Mazur, I. (2020). Audio description: Concepts, theories and research approaches. In: Ł. Bogucki, & M. Deckert (Eds.), The Palgrave Handbook of Audiovisual Translation and Media Accessibility. (pp. 227–247). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-030-42105-2_12
Mazur, I. (2022). Linguistic and textual aspects of audio description. In: C. Taylor & E. Perego (Eds.), The Routledge Handbook of Audio Description (pp. 93–106). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003003052-9
Mazur, I. (2024). Same film, different audio descriptions: Describing foreign films from a functional perspective. Universal Access in the Information Society, 23(2), 511–521. https://doi.org/10.1007/s10209-023-00998-9
Morisset, L., & Gonant, F. (2008). L’audiodescription: Principes et orientations. https://www.csa.
fr/Media/Files/Espace-Juridique/Chartes/Charte-de-l-audiodescription
Oatley, K. (2011). Such stuff as dreams: The psychology of fiction. John Wiley & Sons.
Orero, P., & Vercauteren, G. (2013). Describing facial expressions: Much more than meets the eye. Quaderns: Revista de Traducció, 20, 187–199.
Orero, P. (2022). Audio description personalisation. In: C. Taylor & E. Perego (Eds.), The Routledge Handbook of Audio Description (pp. 407–419). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003003052-31
Palmer, A., & Salway, A. (2015). Audio description on the thought-action continuum. Style, 49(2), 126–148. https://doi.org/10.5325/style.49.2.0126
Patoine, P. L. (2019a). Lectura inmersiva, lectura encarnada: Una aproximación neuroestética a la descripción del entorno en la obra de Antoine Volodine. Signa: Revista de la Asociación Española de Semiótica, (28), 205–235.
Patoine, P. L. (2019b). Representation and Immersion: the embodied meaning of literature. Gestalt Theory, 41(2), 201–216. https://doi.org/10.2478/gth-2019-0019
Perego, E., & Taylor, C. (2022). A profile of audio description end-users: Linguistic needs and inclusivity. In: C. Taylor & E. Perego (Eds.), The Routledge Handbook of Audio Description (pp.38–54). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003003052-5
Perego, E., & Trevisan, P. (2024). English audio description: Selected linguistic features and applications for ESL classrooms. In: N. Vasta & P. Manzella (Eds.), Multimodal Promotional Strategies in Place and Cultural Heritage Branding Case Studies and Best Practices (Vol. 2, pp. 131—164). https://doi.org/10.1285/i27241688n2p131
Piety, P. J. (2004). The language system of audio description: An investigation as a discursive process. Journal of Visual Impairment & Blindness, 98(8), 453–469. https://doi.org/10.1177/0145482X0409800802
Plantinga, C. (2008). Emotion and affect. In: P. Livingston & C. Plantinga (Eds.), The Routledge Companion to Philosophy and Film (pp. 86–96). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203879320
Ponterotto, D. (2014). Happiness is moving up: Conceptualizing emotions through motion verbs. In: G. Rundblad, A. Tytus, O. Knapton & C. Tang (Eds.), Selected Papers from the 4th UK Cognitive Linguistics Conference (pp. 265–283). UK Cognitive Linguistics Association.
Poppa, T., & Bechara, A. (2018). The somatic marker hypothesis: Revisiting the role of the ‘body-loop’ in decision-making. Current Opinion in Behavioral Sciences, 19, 61–66. https://doi.org/10.1016/j.cobeha.2017.10.007
Pujol, J., & Orero, P. (2007). Audio description precursors: Ekfrasis and narrators. Translation Watch Quarterly, 3(2), 49–60.
Rai, S., Greening, J., & Leen, P. (2010). A comparative study of audio description guidelines prevalent in different countries. RNIB.
Ramos Caro, M. (2016). Testing audio narration: The emotional impact of language in audio description. Perspectives, 24(4), 606–634. https://doi.org/10.1080/0907676X.2015.1120760
Remael, A., Reviers, N., & Vercauteren, G. (2015). Pictures Painted in Words: ADLAB Audio Description Guidelines. EUT Edizioni Università di Trieste.
Reviers, N. (2017). Audio description in Dutch: A corpus-based study into the linguistic features of a new, multimodal text type. [Niet-gepubliceerd doctoraatsproefschrift]. Universiteit Antwerpen.
Rodríguez Domínguez, A. (2007). Consideraciones acerca del lenguaje literario en los guiones audiodescritos. In: C. Jiménez (Ed.), Traducción y Accesibilidad. Subtitulación para Sordos y Audiodescripción para Ciegos: Nuevas Modalidades de Traducción Audiovisual (pp. 153–164). Peter Lang.
Rokotnitz, N. (2017). Goosebumps, shivers, visualization, and embodied resonance in the reading experience: The God of small things. Poetics Today, 38(2), 273–293. https://doi.org/10.1215/03335372-3868603
Romero-Fresco, P. (2018). In support of a wide notion of media accessibility: Access to content and access to creation. Journal of Audiovisual Translation, 1(1), 187–204. https://doi.org/10.47476/jat.v1i1.53
Romero-Fresco, P. (2019). Accessible filmmaking: Integrating translation and accessibility into the filmmaking process (1ste ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780429053771
Romero-Muñoz, A. (2023). Multimodal analysis as a way to operationalise objectivity in audio description: A corpus-based study of Spanish series on Netflix. Journal of Audiovisual Translation, 6(2), 8–32. https://doi.org/10.47476/jat.v6i2.2023.251
Roy, A. (1997). The God of small things. Flamingo.
Sadoski, M. (2018). Reading comprehension is embodied: Theoretical and practical considerations. Educational Psychology Review, 30, 331–349. https://doi.org/10.1007/s10648-017-9412-8
Sandström, K. (2006). When motion becomes emotion: A study of emotion metaphors derived from motion verbs. [Niet-gepubliceerde masterproef]. Luleå University of Technology.
Sánchez Carrasco, P., Van Hoften, M., & Schoenmakers, G.J. (2024). What I can do with the right version of you: The impact of narrative perspective on reader immersion, and how (in)formal address pronouns influence immersion reports. Languages, 9(8), 1–23. https://doi.org/10.3390/languages9080265
Sanchez, S., Dingler, T., Gu, H., & Kunze, K. (2016). Embodied reading: A multisensory experience. In: A. Druin & J. Kaye. (Eds.), Proceedings of the 2016 CHI Conference Extended Abstracts on Human Factors in Computing Systems (pp. 1459–1466). Association for Computing Machinery. https://doi.org/10.1145/2851581.2892353
Schaeffer-Lacroix, E., Reviers, N., & Di Giovanni, E. (2023). Beyond objectivity in audio description: New practices and perspectives. Journal of Audiovisual Translation, 6(2),1–7. https://doi.org/10.47476/jat.v6i2.2023.309
Sidenius, I., & Roald, R. (2024). Beyond words: exploring the embodied nature of reading fiction. Qualitative Psychology, 11(3), 388–406. https://doi.org/10.1037/qup0000290
Sidiropoulou, M. (2023). Visible and invisible aspects of embodied reading. Effetti di Lettura / Effects of Reading, 2(1), 92–100. https://doi.org/10.7347/EdL-01-2023-08
Sieksmeyer, J., Klepp, A., Niccolai, V., Metzlaff, J., Schnitzler, A., & Biermann-Ruben, K. (2021). Influence of manner adverbs on action verb processing. In: S. Löbner, T. Gamerschlag, T. Kalnescher, M. Schrenk & H. Zeevat (Eds.), Concepts, Frames and Cascades in Semantics, Cognition and Ontology (pp. 439–461). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-030-50200-3_20
Smith, G. M. (1999). Local Emotions, Global Moods, and Film Structure. In C. Plantinga & G. M. Smith (Eds.), Passionate Views: Film, Cognition, and Emotion (pp. 103–126). The John Hopkins University Press.
Snyder, J. (2005). Audio description: The visual made verbal. International Congress Series, 1282, 935–939. https://doi.org/10.1016/j.ics.2005.05.215
Snyder, J. (2020). The visual made verbal: A comprehensive training manual and guide to the history and applications of audio description (2de ed.). Æ Academic Publishing.
Soler Gallego, S. & Luque Colmenero, M. O. (2022). User reception of minority and creative approaches to visual art AD: Poetry, metaphor, and synaesthesia. Status Quaestionis, (23), 53–72. https://doi.org/10.13133/2239-1983/18224
Soler Gallego, S. & Luque Colmenero, M.O. (2023). Increased subjectivity in audio description of visual art: A focus group reception study of content minimalism and interpretive voicing. Journal of Audiovisual Translation, 6(2), 55–76. https://doi.org/10.47476/jat.v6i2.2023.248
Soto Fernández, G. (2023). La era del consumo en la esfera audiovisual: Series y plataformas streaming. SERIARTE: Revista Científica de Series Televisivas y Arte Audiovisual, 3, 102–123. https://doi.org/10.21071/seriarte.v3i.15199
Starr, K. (2022). Audio description for the non-blind. In: C. Taylor & E. Perego (Eds.), The Routledge Handbook of Audio Description (pp. 476–493). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003003052-37
Süskind, P. (1995). Het parfum: de geschiedenis van een moordenaar. (R. Jonkers, vertaler). Ooievaar Pockethouse. (Origineel werk gepubliceerd in 1985).
Szarkowska, A. (2013). Auteur description: From the director’s creative vision to audio description. Journal of Visual Impairment and Blindness, 107(5), 383–387. https://doi.org/10.1177/0145482X1310700507
Szarkowska, A., & Wasylczyk, P. (2014). Audiodeskrypcja autorska. Przekładaniec, 28, 48–62. https://doi.org/10.4467/16891864PC.14.004.1711
Taylor, C., & Perego, E. (Eds.). (2022). The Routledge Handbook of Audio Description. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003003052
te Bogt, M. (2014). Synesthesieën in context: De invloed van de directionality of mapping en woordfrequentie op de rangschikking van synesthetische contextomschrijvingen. [Niet-gepubliceerde bachelorproef]. Universiteit Tilburg.
Torre López, A. (2023). Audio description guidelines: UNE 153020 standard and Netflix style guide. Professional Communication and Translation Studies, (16), 89–100.
Toro, J., & Trasmundi, S. B. (2024). The aesthetic dimension of reading: An embodied-ecological approach. Ecological Psychology, 36(1), 3–16. https://doi.org/10.1080/10407413.2024.2329188
Trasmundi, S. B., & Toro, J. (2023). Mind wandering in reading: An embodied approach. Frontiers in Human Neuroscience, 17, 1–15. https://doi.org/10.3389/fnhum.2023.1061437
Udo, J. P., & Fels, D. I. (2009). “Suit the action to the word, the word to the action”: An unconventional approach to describing Shakespeare's Hamlet. Journal of Visual Impairment & Blindness, 103(3), 178–183. https://doi.org/10.1177/0145482X0910300307
Udo, J. P., & Fels, D. I. (2010). Universal design on stage: Live audio description for theatrical performances. Perspectives: Studies in Translatology, 18(3), 189–203. https://doi.org/10.1080/0907676X.2010.485683
Van Dale. (2024). Objectiviteit. In Van Dale hedendaags Nederlands. Geraadpleegd op 4 maart 2025. https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/objectief
van Alphen, M.F. (2016). Inleiding in de counselling: Hulpverlening bij functioneringsproblemen. Boom.
van Dam, W. O., & Desai, R. H. (2017). Embodied simulations are modulated by sentential perspective. Cognitive Science, 41(6), 1613–1628. https://doi.org/10.1111/cogs.12449
Vercauteren, G. (2007). Towards a European guideline for audio description. In: J. Díaz Cintas, P. Orero & A. Remael (Eds.), Media for All: Subtitling for the Deaf, Audio Description and Sign Language (pp. 139–149). Rodopi. https://doi.org/10.1163/9789401209564_011
Vercauteren, G. (2012). A narratological approach to content selection in audio description: Towards a strategy for the description of narratological time. MonTI. Monografías de Traducción e Interpretación, (4), 207–231. https://doi.org/10.6035/MonTI.2012.4.9
Vercauteren, G. (2014). A translational and narratological approach to audio describing narrative characters. TTR, 27(2), 71–90. https://doi.org/10.7202/1037746ar
Vercauteren, G. (2017). Audio describing the extradiegetic emotive dimension of film. Rivista Internazionale di Tecnica della Traduzione, 19, 163–182. https://doi.org/10.13137/2421-6763/17357
Vercauteren, G. (2022). Narratology and/in audio description. In: C. Taylor & E. Perego (Eds.), The Routledge Handbook of Audio Description (pp.78–92). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003003052-8
Vis, K., Sanders, J., & Spooren, W. (2009). Subjectiviteit door de jaren heen: Conversationalisatie in journalistieke teksten. In: W. Spooren, M. Onrust & J. Sanders (Eds.), Studies in Taalbeheersing 3 (pp. 405–418). Van Gorcum.
Walczak, A., & Fryer, L. (2017). Creative description: The impact of audio description style on presence in visually impaired audiences. British Journal of Visual Impairment, 35(1), 6–17. https://doi.org/10.1177/0264619616661603
Walczak, A., & Fryer, L. (2018). Vocal delivery of audio description by genre: Measuring users’ presence. Perspectives, 26(1), 69–83. https://doi.org/10.1080/0907676X.2017.1298634
Winter, A., Dudschig, C., Miller, J., Ulrich, R., & Kaup, B. (2022). The action-sentence compatibility effect (ACE): Meta-analysis of a benchmark finding for embodiment. Acta psychologica, 230, 1–15. https://doi.org/10.1016/j.actpsy.2022.103712
Woorden.org. (2025). Objectiviteit. In Nederlands Woordenboek. Geraadpleegd op 4 maart 2025. https://www.woorden.org/woord/objectiviteit
World Health Organization. (10 augustus 2023). Blindness and vision impairment. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/blindness-and-visual-impairment
