Slim twijfelen als sleutel tot succes
Een eeuwige twijfelaar of vol zelfvertrouwen achter je keuzes staan? Soms moet je voluit gaan, soms is het slimmer om je twijfel te volgen en te herpakken. Maar hoe weet je wanneer? Dat begint bij een goede zelfinschatting, ook bij kinderen. Wie zijn eigen keuzes goed kan inschatten, kan fouten opmerken, deze bijsturen en betere beslissingen nemen.
“Heb ik de deur wel op slot gedaan?”, misschien heb je jezelf die vraag ook al eens gesteld. Het toont hoe onze zelfinschatting ons gedrag beïnvloedt. Als je zeker bent, ga je gewoon door. Maar twijfel je, dan keer je misschien terug om vast te stellen dat de deur gewoon dicht was. Een verkeerde inschatting, wat niet zo erg is. Maar tijdens het leren kan zo’n verkeerde inschatting een groter verschil maken.
In mijn masterproef wilde ik begrijpen hoe kinderen die zelfinschatting, hun gevoel van zekerheid, gebruiken om beslissingen te nemen.
Kijk even mee naar de volgende klassituatie. De kinderen zitten aandachtig over hun werkblaadje
s gebogen. Voorin noteert een leerling bij 13 - 8 het antwoord 3. Overtuigd van zijn antwoord, gaat de leerling verder. Een paar banken verder maakt een leerling dezelfde oefening. Ook hij schrijft eerst 3, maar twijfelt. Hij bijt op zijn potlood, fronst en besluit de oefening opnieuw te maken. 13 - 3 = 10… en daar nog 5 af = 5. De leerling ontdekt zijn fout en verbetert zichzelf. Wie zou het meest leren?
Keuze onder de loep
Voor mijn masterproef namen 90 leerlingen uit het vierde leerjaar deel aan een computertaak. Op een zwart computerscherm verschenen telkens een heleboel witte stipjes in een vak aan de linker- en rechterkant. De opdracht? Binnen enkele seconden kiezen in welk vakje de meeste stippen waren en zoveel mogelijk punten verdienen. Voor elk juist antwoord kregen ze 10 punten, voor een fout 0.
Na hun keuze volgde de vraag: “Hoe zeker ben je?” De kinderen gaven de zekerheid van hun keuze aan met smileys van “zeker fout” tot “zeker juist”. Daarna mochten ze beslissen of ze de stippen opnieuw wilden bekijken in een eenvoudigere versie. Maar, dat kostte hen wel een punt. Telkens moesten ze dus afwegen: ben ik zeker van mijn antwoord of investeer ik in zekerheid door een punt op te geven? Zo konden we zien hoe kinderen hun gevoel van zekerheid gebruiken bij hun keuzes.
Misschien denk je: “Leuk, maar in het echte leven gaat het toch niet om stippen?” Dat klopt, maar in het dagelijkse leven nemen we ook beslissingen op basis van onzekere informatie, zoals “Welk nieuwsbericht op sociale media geloof ik?” Zulke keuzes zijn moeilijk te onderzoeken omdat er duizenden zaken meespelen. Door een gecontroleerde stippentaak te gebruiken, konden we het keuzeproces fijnmazig onderzoeken. Mijn masterproef heeft deze aanpak voor het eerst toegepast bij kinderen.
De twijfelwijzer
Bij volwassenen weten we al langer dat ons vertrouwen onze beslissing om meer informatie te zoeken stuurt. Tot voor kort was het niet duidelijk of dat bij kinderen ook zo was. Mijn onderzoek toonde dat dit ook bij kinderen gebeurt. Kinderen gebruiken hun gevoel van zekerheid als een soort intern kompas. Wanneer ze zich minder zeker voelden, kozen ze vaker om te herbekijken. Dat toont dat ze al op jonge leeftijd een vorm van zelfreflectie hebben. Maar hoe werkt dat nu precies?
Je kan het vergelijken met een ploeg werkmannetjes in je hoofd. Het ene mannetje neemt de beslissing: “Ik kies links.” Het mannetje denkt verder na over die keuze en besluit: “Daar ben ik zeker van.” of “Hier twijfel ik over.” Hij geeft dan een signaal naar de andere werkmannetjes. Hoe beter die werkmannetjes met elkaar communiceren, hoe sneller je doorhebt dat er iets mis is. Besef je snel dat je een fout maakt, dan kan je die nog corrigeren of maak je die fout een volgende keer niet meer.
Die samenwerking van de ploeg werkmannetjes vormt je persoonlijke controlekamer. Het stemmetje in je hoofd verzamelt informatie, geeft een alarmsignaal en helpt je je gedrag bij te sturen. Je leest de vraag opnieuw, zoekt informatie of vraagt hulp. Dat zie ik terug in mijn masterproef. Kinderen bij wie de werkmannetjes beter samenwerkten, herkenden vaker hun fouten, kozen ervoor om te herbekijken en maakten vervolgens de juiste keuze.
Als zekerheid bedriegt
“Heb je je huiswerk goed nagekeken?”
“Ja hoor mama en ik heb alles juist!”
Het klonk mijn mama vroeger bekend in de oren. Tot ze mijn werk nakeek en er nog fouten uithaalde. Als tienjarige had ik mijn antwoorden niet meer gecontroleerd, omdat ik ervan overtuigd was dat mijn rekensommen foutloos waren. Zoals velen van hun (groot)ouders leerden: van fouten kan je leren, maar dan moet je die eerst opmerken. Mijn verkeerde zelfinschatting zorgde ervoor dat ik niet uit mijn fouten leerde. Ik was daarin zeker geen uitzondering. Uit mijn masterproef bleek dat kinderen hun keuzes vaak overschatten. De werkmannetjes in hun hoofd, die beslissingen nemen en controleren, werken minder goed samen. Hierdoor missen deze kinderen vaker kansen om hun fouten op te merken en eruit te leren.
Op weg naar een betere zelfinschatting bij kinderen
Bij volwassenen loopt die interne communicatie iets vlotter. Hun gevoel van zekerheid sluit beter aan bij hun prestaties. Bij kinderen is dit proces nog in ontwikkeling en dat biedt kansen voor het onderwijs. Wanneer kinderen leren zichzelf beter in te schatten, weten ze ook wanneer het zinvol is om hun keuzes te controleren of extra informatie te zoeken. Vandaag is dat belangrijker dan ooit. Online verspreidt misinformatie zich sneller dan je kan scrollen. Een goede inschatting van je eigen zekerheid kan helpen om misinformatie sneller te herkennen.
Deze inzichten bieden handvatten om te onderzoeken hoeveel en welke
feedback kinderen helpt om zichzelf beter te leren inschatten. Zo krijgen we meer zicht op hoe zelfinschatting zich ontwikkelt en hoe we kinderen daarin maximaal kunnen ondersteunen. Dat is niet alleen waardevol op school, maar ook in hun verdere leven. Want weloverwogen keuzes maken in een wereld vol onzekerheid is een vaardigheid waar iedereen baat bij heeft.
Bibliografie
Baird, B., Mrazek, M. D., Phillips, D. T., & Schooler, J. W. (2014). Domain-Specific Enhancement of Metacognitive Ability Following Meditation Training. Journal of Experimental Psychology: General, 143(5), 1972–1979. https://doi.org/10.1037/a0036882
Bellon, E. (2020). Metacognition counts too. The role of metacognition in arithmetic development: Evidence from behaviour and brain [Doctoral dissertation, KU Leuven]. Lirias. https://kuleuven.limo.libis.be/discovery/fulldisplay?docid=lirias304108…
Bellon, E., Fias, W., Ansari, D., & De Smedt, B. (2020). The neural basis of metacognitive monitoring during arithmetic in the developing brain. Human Brain Mapping, 41(16), 4562–4573. https://doi.org/10.1002/hbm.25142
Bogacz, R., Wagenmakers, E.-J., Forstmann, B. U., & Nieuwenhuis, S. (2010). The neural basis of the speed–accuracy tradeoff. Trends in Neurosciences, 33(1), 10–16. https://doi.org/10.1016/j.tins.2009.09.002
Caplin, A., & Martin, D. (2016). The dual-process drift diffusion model: Evidence from response times. Economic Inquiry, 54(2), 1274–1282. https://doi.org/10.1111/ecin.12294
Chua, E. F., Pergolizzi, D., & Weintraub, R. R. (2014). The cognitive neuroscience of metamemory monitoring: Understanding metamemory processes, subjective levels expressed, and metacognitive accuracy. In S. M. Fleming & C. D. Frith (Eds.), The cognitive neuroscience of metacognition (pp. 267–291). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-642-45190-4_12
Coughlin, C., Hembacher, E., Lyons, K. E., & Ghetti, S. (2015). Introspection on uncertainty and judicious help-seeking during the preschool years. Developmental Science, 18(6), 957–971. https://doi.org/10.1111/desc.12271
De Martino, B., Fleming, S. M., Garrett, N., & Dolan, R. J. (2013). Confidence in value-based choice. Nature Neuroscience, 16(1), 105–110. https://doi.org/10.1038/nn.3279
Desender, K., Boldt, A., & Yeung, N. (2018). Subjective confidence predicts information seeking in decision making. Psychological Science, 29(5), 761–778. https://doi.org/10.1177/0956797617744771
Desender, K., Vermeylen, L., & Verguts, T. (2022). Dynamic influences on static measures of metacognition. Nature Communications, 13(1), 4208–4212. https://doi.org/10.1038/s41467-022-31727-0
Destan, N., & Roebers, C. M. (2015). What are the metacognitive costs of young children’s overconfidence? Metacognition and Learning, 10(3), 347–374. https://doi.org/10.1007/s11409-014-9133-z
Destan, N., Hembacher, E., Ghetti, S., & Roebers, C. M. (2014). Early metacognitive abilities: The interplay of monitoring and control processes in 5- to 7-year-old children. Journal of Experimental Child Psychology, 126, 213–228. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2014.04.001
Donner, T. H., Siegel, M., Fries, P., & Engel, A. K. (2009). Buildup of Choice-Predictive Activity in Human Motor Cortex during Perceptual Decision Making. Current Biology, 19(18), 1581–1585. https://doi.org/10.1016/j.cub.2009.07.066
Eisenfuhr, F. (2011). Decision making. New York, NY: Springer.
Fandakova, Y., Selmeczy, D., Leckey, S., Grimm, K. J., Wendelken, C., Bunge, S. A., & Ghetti, S. (2017). Changes in ventromedial prefrontal and insular cortex support the development of metamemory from childhood into adolescence. Proceedings of the National Academy of Sciences - PNAS, 114(29), 7582–7587. https://doi.org/10.1073/pnas.1703079114
Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive-developmental inquiry. The American Psychologist, 34(10), 906–911. https://doi.org/10.1037/0003-066X.34.10.906
Flavell, J. H. (1999). COGNITIVE DEVELOPMENT: Children’s Knowledge About the Mind. Annual Review of Psychology, 50(1), 21–45. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.50.1.21
Fleming, S. M., & Lau, H. C. (2014). How to measure metacognition. Frontiers in Human Neuroscience, 8, 443. https://doi.org/10.3389/fnhum.2014.00443
Fleur, D.S., Bredeweg, B. & van den Bos, W. (2021). Metacognition: ideas and insights from neuro- and educational sciences. NPJ Science of Learning, 6(1), Article 13. https://doi.org/10.1038/s41539-021-00089-5
Godfrey, M., Casnar, C., Stolz, E., Ailion, A., Moore, T., & Gioia, G. (2023). A review of procedural and declarative metamemory development across childhood. Child Neuropsychology, 29(2), 183–212. https://doi.org/10.1080/09297049.2022.2055751
Gold, J. I., & Shadlen, M. N. (2007). The Neural Basis of Decision Making. Annual Review of Neuroscience, 30(1), 535–574. https://doi.org/10.1146/annurev.neuro.29.051605.113038
Green, D. M., & Swets, J. A. (1966). Signal detection theory and psychophysics. New York, NY: Wiley
Hembacher, E., & Ghetti, S. (2014). Don’t look at my answer: Subjective uncertainty underlies preschoolers’ exclusion of their least accurate memories. Psychological Science, 25(9), 1768–1776. https://doi.org/10.1177/0956797614542273
Hernández-Navarro, L., Hermoso-Mendizabal, A., Duque, D., de la Rocha, J., & Hyafil, A. (2021). Proactive and reactive accumulation-to-bound processes compete during perceptual decisions. Nature Communications, 12, Article 7148. https://doi.org/10.1038/s41467-021-27302-8
Kazandjian, N., & Keijers, A.(2024). De invloed van veroudering op het evalueren van onze beslissingen (Masterproef, KU Leuven, Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen). KU Leuven. https://repository.teneo.libis.be/delivery/DeliveryManagerServlet?dps_pid=IE19276815
Kelly, Christopher. A., & Sharot, T. (2021). Individual differences in information-seeking. Nature Communications, 12(1), Article 7062. https://doi.org/10.1038/s41467-021-27046-5
Krebs, S. S., & Roebers, C. M. (2010). Children’s strategic regulation, metacognitive monitoring, and control processes during test taking. British Journal of Educational Psychology, 80(3), 325–340. https://doi.org/10.1348/000709910X485719
Lipko, A. R., Dunlosky, J., & Merriman, W. E. (2009). Persistent overconfidence despite practice: The role of task experience in preschoolers’ recall predictions. Journal of Experimental Child Psychology, 103(2), 152–166. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2008.10.002
Lyons, K. E., & Ghetti, S. (2010). Metacognitive development in early childhood: New questions about old assumptions. In P. Misailidi & A. Efklides (Eds.), Trends and prospects in metacognition research (pp. 259–278). Springer US. https://doi.org/10.1007/978-1-4419-6546-2_12
Lyons, K. E., & Ghetti, S. (2013). I Don’t Want to Pick! Introspection on Uncertainty Supports Early Strategic Behavior. Child Development, 84(2), 726–736. https://doi.org/10.1111/cdev.12004
Maniscalco, B., & Lau, H. (2012). A signal detection theoretic approach for estimating metacognitive sensitivity from confidence ratings. Consciousness and Cognition, 21(1), 422–430. https://doi.org/10.1016/j.concog.2011.09.021
Mazancieux, A., Fleming, S. M., Souchay, C., & Moulin, C. J. A. (2020). Is there a G factor for metacognition? Correlations in retrospective metacognitive sensitivity across tasks. Journal of Experimental Psychology: General, 149(9), 1788–1799. https://doi.org/10.1037/xge0000746
McCurdy, L. Y., Maniscalco, B., Metcalfe, J., Liu, K. Y., de Lange, F. P., & Lau, H. (2013). Anatomical Coupling between Distinct Metacognitive Systems for Memory and Visual Perception. The Journal of Neuroscience, 33(5), 1897–1906. https://doi.org/10.1523/JNEUROSCI.1890-12.2013
Metcalfe, J. (2017). Learning from errors. Annual Review of Psychology, 68(1), 465–489. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-010416-044022
Nelson, L. J., & Fyfe, E. R. (2019). Metacognitive monitoring and help-seeking decisions on mathematical equivalence problems. Metacognition and Learning, 14(2), 167–187. https://doi.org/10.1007/s11409-019-09203-w
Nelson, T. O., & Narens, L. (1990). Metamemory: A theoretical framework and new findings. In G. H. Bower (Ed.), The psychology of learning and motivation: Advances in research and theory (Vol. 26, pp. 125–173). Academic Press. https://doi.org/10.1016/S0079-7421(08)60053-5
O'Leary, A. P., & Sloutsky, V. M. (2017). Carving metacognition at its joints: Protracted development of component processes. Child Development, 88(3), 1015–1032. https://doi.org/10.1111/cdev.12644
O'Leary, A. P., & Sloutsky, V. M. (2019). Components of metacognition can function independently across development. Developmental Psychology, 55(2), 315–328. https://doi.org/10.1037/dev0000645
Overhoff, H., Ko, Y. H., Feuerriegel, D., Fink, G. R., Stahl, J., Weiss, P. H., Bode, S., & Niessen, E. (2021). Neural correlates of metacognition across the adult lifespan. Neurobiology of Aging, 108, 34–46. https://doi.org/10.1016/j.neurobiolaging.2021.08.001
Palmer, E. C., David, A. S., & Fleming, S. M. (2014). Effects of age on metacognitive efficiency. Consciousness and Cognition, 28(1), 151–160. https://doi.org/10.1016/j.concog.2014.06.007
Peirce, J., Gray, J. R., Simpson, S., MacAskill, M., Höchenberger, R., Sogo, H., Kastman, E., & Lindeløv, J. K. (2019). PsychoPy2: Experiments in behavior made easy. Behavior Research Methods, 51(1), 195–203. https://doi.org/10.3758/s13428-018-01193-y
Pleskac, T. J., & Busemeyer, J. R. (2010). Two-stage dynamic signal detection: A theory of choice, decision time, and confidence. Psychological Review, 117(3). 864–901.https://doi.org/10.1037/a0019737
Rahnev, D. A., Maniscalco, B., Luber, B., Lau, H., & Lisanby, S. H. (2012). Direct injection of noise to the visual cortex decreases accuracy but increases decision confidence. Journal of Neurophysiology, 107(6), 1556–1563. https://doi.org/10.1152/jn.00985.2011
Ratcliff, R., & McKoon, G. (2008). The diffusion decision model: Theory and data for two-choice decision tasks. Neural Computation, 20(4), 873–922. https://doi.org/10.1162/neco.2008.12-06-420
Rhodes, M. G. (2019). Metacognition. Teaching of Psychology, 46(2), 168-175. https://doi.org/10.1177/0098628319834381
Rinne, L. F., & Mazzocco, M. M. M. (2014). Knowing right from wrong in mental arithmetic judgments: Calibration of confidence predicts the development of accuracy. PLOS ONE, 9(7), e98663. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0098663
Roebers, C. M. (2017). Executive function and metacognition: towards a unifying framework of cognitive self-regulation. Developmental Review, 45, 31–51. https://doi.org/10.1016/j.dr.2017.04.001
Roebers, C. M., & Spiess, M. (2017). The Development of Metacognitive Monitoring and Control in Second Graders: A Short-Term Longitudinal Study. Journal of Cognition and Development, 18(1), 110–128. https://doi.org/10.1080/15248372.2016.1157079
Roebers, C. M., Krebs, S. S., & Roderer, T. (2014). Metacognitive monitoring and control in elementary school children: Their interrelations and their role for test performance. Learning and Individual Differences, 29, 141–149. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2012.12.003
Rouault, M., McWilliams, A., Allen, M. G., & Fleming, S. M. (2018). Human metacognition across domains: Insights from individual differences and neuroimaging. Personality Neuroscience, 1, e17. https://doi.org/10.1017/pen.2018.16
Rouault, M., Seow, T., Gillan, C. M., & Fleming, S. M. (2018). Psychiatric symptom dimensions are associated with dissociable shifts in metacognition but not task performance. Biological Psychiatry, 84(6), 443–451. https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2017.12.017
Schenke, K., Lam, A. C., Conley, A. M., & Karabenick, S. A. (2015). Adolescents’ help seeking in mathematics classrooms: Relations between achievement and perceived classroom environmental influences over one school year. Contemporary Educational Psychology, 41, 133–146. https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2015.01.003
Schneider, W. (2008). The Development of Metacognitive Knowledge in Children and Adolescents: Major Trends and Implications for Education. Mind, Brain and Education, 2(3), 114–121. https://doi.org/10.1111/j.1751-228X.2008.00041.x
Schneider, W. (2010). The development of metacognitive competences. In B. Glatzeder, V. Goel, & A. Müller (Eds.), Towards a theory of thinking (pp. 203–214). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-642-03129-8_14
Schneider, W. (2015). Metacognitive development: Educational implications (2e ed.). In International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (Vol. 15, pp. 282–288). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-08-097086-8.92011-7
Schneider, W., & Löffler, E. (2016). The development of metacognitive knowledge in children and adolescents. In J. Dunlosky & S. K. Tauber (Eds.), The Oxford handbook of metamemory (pp. 491–518). Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199336746.013.10
Schneider, W., Tibken, C., & Richter, T. (2022). The development of metacognitive knowledge from childhood to young adulthood: Major trends and educational implications. In Advances in Child Development and Behavior (Vol. 63, pp. 273–307). Elsevier. https://doi.org/10.1016/bs.acdb.2022.04.006
Schraw, G., Crippen, K. J., & Hartley, K. (2006). Promoting self-regulation in science education: Metacognition as part of a broader perspective on learning. Research in Science Education, 36(1), 111–139. https://doi.org/10.1007/s11165-005-3917-8
Selmeczy, D., Ghetti, S., Zheng, L. R., Porter, T., & Trzesniewski, K. (2021). Help me understand: Adaptive information-seeking predicts academic achievement in school-aged children. Cognitive Development, 59, Article 101062. https://doi.org/10.1016/j.cogdev.2021.101062
Selmeczy, D., Kazemi, A., & Ghetti, S. (2024). Seeking versus receiving help: How children integrate suggestions in memory decisions. Child Development, 95(2), 515–529. https://doi.org/10.1111/cdev.14009
van den Berg, R., Anandalingam, K., Zylberberg, A., Kiani, R., Shadlen, M. N., & Wolpert, D. M. (2016). A common mechanism underlies changes of mind about decisions and confidence. eLife, 5, e12192. https://doi.org/10.7554/eLife.12192
van Loon, M., Orth, U., & Roebers, C. (2024). The structure of metacognition in middle childhood: Evidence for a unitary metacognition-for-memory factor. Journal of Experimental Child Psychology, 241, Article 105857. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2023.105857
Van Marcke, H., Denmat, P. L., Verguts, T., & Desender, K. (2024). Manipulating Prior Beliefs Causally Induces Under- and Overconfidence. Psychological Science, 35(4), 358–375. https://doi.org/10.1177/09567976241231572
Van Zandt, T., & Maldonado-Molina, M. M. (2004). Response reversals in recognition memory. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 30(6), 1147–1166. https://doi.org/10.1037/0278-7393.30.6.1147
Weil, L. G., Fleming, S. M., Dumontheil, I., Kilford, E. J., Weil, R. S., Rees, G., Dolan, R. J., & Blakemore, S.-J. (2013). The development of metacognitive ability in adolescence. Consciousness and Cognition, 22(1), 264–271. https://doi.org/10.1016/j.concog.2013.01.004
Yeung, N., & Summerfield, C. (2012). Metacognition in human decision-making: Confidence and error monitoring. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 367(1594), 1310–1321. https://doi.org/10.1098/rstb.2011.0416
Zimmerman, B. J. (1990). Self-Regulated Learning and Academic Achievement: An Overview. Educational Psychologist, 25(1), 3–17. https://doi.org/10.1207/s15326985ep2501_2
