Reanimatie in breedbeeld
- SeffiVleugels
- SofieVan Houdt
- FarahStroobants
Deze literatuurstudie, in kader van het behalen van de bijzondere beroepstitel (BBT) Intensieve Zorgen en Spoedgevallenzorg, focust op een aantal verschillende deelaspecten in de brede kijk rond reanimatie: vroege detectie, bijscholingsbeleid, materiaal- en ruimtegebruik, communicatie tussen hulpverleners, opvang van familie en opvang van verpleegkundigen.
Early warning score (EWS) werd ontwikkeld ter preventie van een reanimatie. Door gebruik te maken van een EWS kan een deteriorerende patiënt tijdig gedetecteerd en doorverwezen worden. Uit onderzoek is dan ook gebleken dat de EWS, op het werkveld, een gunstige invloed kan hebben. Dit in combinatie met een rapid response team vermindert het risico op een circulatiestilstand en verhoogt de kwaliteit van de zorg in-hospital.
Frequente opleiding is van groot belang, dit om de materialen correct te leren gebruiken en om snel en adequaat te reageren wanneer een patiënt dringende hulp nodig heeft. De materiaalkeuze die het ziekenhuis maakt om te gebruiken is niet zo van belang als de noodzaak om het aanwezige materiaal correct te kunnen gebruiken voor een zo optimaal mogelijke uitvoering van de reanimatie. Uit onderzoek blijkt dat regelmatige oefening en herhaling de kennis en de vaardigheden van de verpleegkundigen ten goede komt. Continu worden er verschillende nieuwe apparaten/hulpmiddelen ontwikkeld om zo gericht mogelijk feedback te verkrijgen. Deze focussen zich vooral op de techniek van het reanimeren zelf, maar ook het functioneren en communiceren in team is tijdens een reanimatie van levensbelang.
Belangrijk is snel ter plaatse te zijn wanneer een reanimatie zich voordoet. Hierbij is een goede gangorde een cruciaal gegeven. Hindernissen en obstakels zorgen ervoor dat het interne MUG-team en de verpleegkundige van de afdeling moet afremmen wat resulteert tot een verlenging van de aankomsttijd. Goede afspraken, met behulp van bv. lean-management, zorgt voor een uniforme manier van werken.
De nood aan een vlotte toegankelijkheid van de afdeling werd reeds duidelijk. Tevens is het van belang dat de patiëntenkamers goed bereikbaar zijn. Hierrond is weinig tot geen wetenschappelijke literatuur beschikbaar binnen een tijdskader van 15 jaar. Het is dan ook aangewezen dat inzake de ruimte in de patiëntenkamers nog uitgebreid onderzoek dient te gebeuren.
Communicatiehulpmiddelen, zoals briefen volgens het SBAR-systeem, zorgen voor een snelle en correcte overdracht die resulteert in een nauwere samenwerking binnen het team, met zowel verpleegkundige als arts, en een verbeterde communicatie. Er ontstaat minder miscommunicatie wat resulteert in minder fouten. Dit leidt dan weer tot een progressie van de patiëntveiligheid.
Daarnaast zorgt crew resource management (CRM) ervoor dat het teamwork optimaal verloopt en dat men fouten gemeenschappelijk aanpakt. Een leidinggevende zorgt voor een correct verloop van de situatie. Stressbestendigheid is binnen een reanimatiesetting van groot belang.
Aanwezigheid van familieleden zorgt voor veel negatieve gevoelens bij de hulpverleners. Er kan besloten worden dat hierdoor aanwezigheid bij een reanimatie vaak geweigerd wordt. Echter, bijna alle onderzoeken stellen dat deze houding niet gegrond is en dat de aanwezigheid van familie vooral voordelig is bij de latere verwerking en rouw van de familieleden, indien de patiënt overlijdt (Bossaert et al., 2015).
Door het culturele aspect binnen ons land is het van belang om een reflectieve houding aan te nemen als hulpverlener om kwalitatieve interculturele zorg te kunnen aanbieden (van Eechoud, Grypdonck, Leman & Verhaeghe, 2016).
Stress is niet weg te denken uit het verpleegkundig beroep. Er zijn verschillende en uiteenlopende oorzaken die aanleiding kunnen geven tot stress-gerelateerde stoornissen, waarbij patiënten in kritieke toestand en reanimatie zeker aangehaald mogen worden.
Preventie komt op de eerste plaats. Zoals het spreekwoord zegt: “voorkomen is beter dan genezen.” Wanneer preventie faalt, is een goede detectie door zowel de verpleegkundige als zijn omgeving (met inbegrip van collega’s, rechtstreekse leidinggevenden en ziekenhuis), belangrijk. Op deze manier kan de behandeling opgestart worden. Hiervoor zijn verschillende hulpmiddelen beschikbaar, waarbij de Impact of Events Scale – Revised (IES-R) (zie p. 85 e.v.) een prominente plaats verdient.
Indien een stress-stoornis zich toch ontwikkelt, is een aanpak via meerdere perspectieven aangewezen. Hier wordt gedacht aan psychotherapie, waarbij de hoeksteen bestaat uit gecontroleerde blootstelling aan de traumatische herinnering en cognitieve verwerking. Deze therapieën worden verleend vanuit gekwalificeerde hulpverleners, maar dienen ook onderbouwd te worden met voorzieningen die het ziekenhuis dient te treffen.
Een snelle debriefing na een traumatisch voorval krijgt weerwerk van o.a. de ‘World Federation of Societies of Biological Psychiatry (WFSBP) guidelines for the pharmacological treatment of anxiety, obsessive-compulsive and post-traumatic stress disorders’.
Verder onderzoek naar het eventueel implementeren van protocollen in kader van de aanwezigheid van familie dient nog gevoerd te worden (S. J. W. Oczkowski, Mazzetti, Cupido, & Fox-Robichaud, 2015).
Bibliografie
Adriaenssens, J., De Gucht, V., & Maes, S. (2012). The impact of traumatic events on emergency room nurses: Findings from a questionnaire survey. International Journal of Nursing Studies, 49(11), 1411-1422.
Adriaenssens, J., De Gucht, V., & Maes, S. (2015). Determinants and prevalence of burnout in emergency nurses: A systematic review of 25 years of research. International Journal of Nursing Studies, 52(2), 649-661. http://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2014.11.004
Alansari, M. A., Althenayan, E. A., Hijazi, M. H., & Maghrabie, K. A. (2015). The rapid response team in outpatient settings identifies patients who need immediate intensive care unit admission: A call for policy maker. Saudi Journal of Anesthesia, 9, 428-432.
American Heart Association (s.a.). Resuscitation Quality Improvement. Gevonden op het internet: http://cpr.heart.org/AHAECC/CPRAndECC/Training/RQI/UCM_476470_RQI.jsp
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5) (5th ed.)
Axelsson, A. B., Fridlund, B., Moons, P., Martensson, J., Scholte op Reimer, W., Smith, K. et al. (2010). European cardiovascular nurses’ experiences of and attitudes towards having family members present in the resuscitation room. European Journal of Cardiovascular Nursing, 9, 15-23.
Bandelow, B., Zohar, J., Hollander, E., Kasper, S., Möller, H., & WFSBP Task Force. (2008). World Federation of Societies of Biological Psychiatry (WFSBP) Guidelines for the pharmacological treatment of anxiety, obsessive-compulsive and post-traumatic stress disorders. First revision. The World Journal of Biological Psyciatry, 9(4), 248-313. http://doi.org/10.1080/15622970802465807
Belgian Resuscitation Council. (2015). European restart a heart day. Gevonden op het internet: http://restartaheart.be/nl/restartaheart
Belgian Resuscitation Council. (s.a.) Gevonden op het internet: https://resuscitation.be/
Black, D. W., & Grant, J. E. (2014). DSM-5 guidebook: The essential companion to the diagnostic and statistical manual of mental disorders. Journal of Chemical Information and Modeling. Washington D.C.: American Psychiatric Publishing. http://doi.org/10.1017/CBO9781107415324.004
Boehm, J. (2008). Family presence during resuscitation. Codecommunications, 3(5). Gevonden op het internet: http://www.zoll.com/codecommunicatonsnewsletter/ccnl05_08/codecommunica…
Bossaert, L. L., Perkins, G. D., Askitopoulou, H., Raffay, V. I., Greif, R., Haywood, K. L. et al. (2015). European Resuscitation Council guidelines for resuscitation 2015 section 11. The ethics of resuscitation and end-of-life decisions section collaborators 1. Resuscitation, 95, 302-311. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2015.07.033
Burns, C., & Harm, N. J. (1993). Emergency nurses’ perceptions of critical incidents and stress debriefing. Journal of Emergency Nursing, 19(5), 431-436. Gevonden op het internet: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8277657
Cañadas-De la Fuente, G. A., Vargas, C., San Luis, C., Garcia, I., Cañadas, G. R., & De la Fuente, E. I. (2015). Risk factors and prevalence of burnout syndrome in the nursing profession. International Journal of Nursing Studies, 52(1), 240-249. http://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2014.07.001
Canadian Agency for Drugs and Technologies in Health. (2015). Treatment for post-traumatic stress disorder, operational stress injury, or critical incident stress: A review of guidelines. Canadian Agency for Drugs and Technologies in Health, 1-22.
Capan, M., Ivy, J. S., Rohleder, T., Hickman, J., & Huddleston, J. M. (2015). Individualizing and optimizing the use of early warning scores in acute medical care for deteriorating hospitalized patients. Resuscitation, 93, 107-112. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2014.12.032
Centraal Bureau voor Statistiek. (2016). Inwoners Nederland. Gevonden op 6 januari 2016 op het internet: http://www.cbs.nl/nl-nl/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/bevolkingst…
Christianson, S., & Marren, J. (2013). The impact of Event Scale – Revised (IES-R). New York University College of Nursing.
Cloete, G., Dellimore, K. H., Scheffer, C., Smuts, M. S., & Wallis, L. A. (2011). The impact of backboard size and orientation on sternum-to-spine compression depth and compression stiffness in a manikin study of CPR using two mattress types. Resuscitation, 82(8), 1064-1070. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2011.04.003
Cognitive processing therapy. (2016). Gevonden op 25 januari 2016 op het internet: https://en.wikipedia.org/wiki/Cognitive_processing_therapy
Cunningham, L. M., Mattu, A., O’Connor, R. E., & Brady, W. J. (2012). Cardiopulmonary resuscitation for cardiac arrest: The importance of uninterrupted chest compressions in cardiac arrest resuscitation. American Journal of Emergency Medicine, 30(8), 1630-1638. http://doi.org/10.1016/j.ajem.2012.02.015
Davis, C. (2011). Adopting an initiative from the car parts industry to transform culture at ward level. Nursing Management, 18(6), 8-10.
Deakin, C. D., Nolan, J. P., Soar, J., Sunde, K., Koster, R.W., Smith, G. B. et al.(2010). European resuscitation council guidelines for resuscitation 2010 section 4. Adult advanced life support. Resuscitation, 81(10), 1305-1352. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2010.08.017
DeWit, S. C., & O’Neill, P. A. (2013). Fundamental concepts and skills for nursing. Elsevier Health Sciences.
Dickson, E. W. Anguelov, Z., Vetterick, D., Eller, A., & Singh, S. (2009). Use of lean in the emergency department: A case series of 4 hospitals. Annals of Emergency Medicine, 54(4), 504-510. http://doi.org/10.1016/j.annemergmed.2009.03.024
Dickson, E. W., Singh, S., Cheung, D. S., Wyatt, C. C., & Nugent, A. S. (2009). Application of Lean Manufacturing Techniques in the Emergency Department. Journal of Emergency Medicine, 37(2), 177-182. http://doi.org/10.1016/j.jemermed.2007.11.108
Doolin, C. T., Quinn, L. D., Bryant, L. G., Lyons, A. A., & Kleinpell, R. M. (2011). Family presence during cardiopulmonary resuscitation: Using evidence-based knowledge to guide the advanced practice nurse in developing formal policy and practice guidelines. Journal of the American Academy of Nurse Practitioners, 23, 8-14. http://doi.org/10.1111/j.1745-7599.2010.00569.x
Duffy, E., Avalos, G., & Dowling, M. (2015). Secondary traumatic stress among emergency nurses: a cross-sectional study. International Emergency Nursing, 23(2), 53-58. http://doi.org/10.1016/j.ienj.2014.05.001
Dwyer, T. A., & Dennett, J. (2011). In-hospital use of automated external defibrillators does not improve survival. Australian Critical Care, 24(3), 210-212. http://doi.org/10.1016/j.aucc.2011.05.003
Flin, R., & Maran, N. (2015). Basic concepts for crew resource management and non-technical skills. Best Practice & Research Clinical Anaesthesiology, 29(1), 27-29. http://doi.org/10.1016/j.bpa.2015.02.002
Foa, E. B., & Rothbaum, B. O. (2001). Treating the trauma of rape: Cognitive behavioral therapy for PTSD. The Guilford Press.
FOD Volksgezondheid. (2015). AED registratielijst voor België. Gevonden op 6 januari 2016 op het internet: http://www.health.belgium.be/filestore/19091699/31005_20151112_Database…
Fodor, K. E., & Bitter, I. (2015). Psychological interventions following trauma to prevent posttraumatic stress disorder. A systematic review of the literature. Orvosi Hetilab, 156(33), 1321-1334. Gevonden op het internet: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26256496
Gartlehner, G., Forneris, C. A., Brownley, K. A., Gaynes, B. N., Sonis, J., Coker-Schwimmer, E. et al. (2013). Intervention fort he prevention of posttraumatic stress disorder (PTSD) in adults after exposure to psychological trauma. Comparative Effectiveness Review, 109.
Gatchel, R. J., & Baum, A. (1983). An introduction to health psychology. Reading, Mass.: Addison-Wesley.
Geller, J. A., Ed, D., Madsen, L. H., & Ohrenstein, L. (2004). Secondary trauma: A team approach. Clinical Social Work Journal, 32(4), 415-430. http://doi.org/10.1007/s10615-004-0540-5
Gombotz, H., Weh, B., Mitterndorfer, W., & Rehak, P. (2006). In-hospital cardiac resuscitation outside the ICU by nursing staff equipped with automated external defibrillators-The first 500 cases. Resuscitation, 70(3), 416-422. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2006.02.006
Greif, R., Lockey, A. S., Conaghan, P., Lippert, A., De Vries, W., & Monsieurs, K. G. (2015). European Resuscitation Council guidelines for resuscitation 2015, section 10. Resuscitation, 95, 288-301. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2015.07.032
Haerkens, M. H., Kox, M., Lemson, J., Houterman, S., van der Hoeven, J. G., & Pickkers, P. (2015). Crew resource management in the intensive care unit: A prospective 3-year cohort study. Acta Anaesthesiologica Scandinavica, 59(10), 1319-1329. http://doi.org/10.1111/aas.12573
Hamblen, J. L., Schnurr, P. P., Rosenberg, A., & Eftekhari, A. (2015). Overview of psychotherapy for PTSD. Gevonden op 25 januari 2016 op het internet: http://www.ptsd.va.gov/professional/treatment/overview/overview-treatme…
Hengeveld, M. W. (2014). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM-5). Gevonden op het internet: http://www.dsm-5-nl.org
Hillman, K., Parr, M., Flabouris, A., Bishop, G., & Stewart, A. (2001). Redefining in-hospital resuscitation: the concept of the medical emergency team. Resuscitation, 48, 105-110.
Hoke, R. S., Heinroth, K., Trappe, H. J., & Werdan, K. (2009). Is external defibrillation an electic threat for bystanders? Resuscitation, 80(4), 395-401. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2009.01.002
Howlett, M. S., Alexander, G. A., & Tsuchiya, B. (2010). Health care providers’ attitudes regarding family presence during resuscitation of adults: An integrated review of the literature. Clinical Nurse Specialist, 24(3), 161-174. http://doi.org/10.1097/NUR.0b013e3181dc548a
Interne dienst voor preventie en bescherming op het werk. (s.a.) gevonden op het internet: http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=567
Jabre, P., Belpomme, V., Azoulay, E., Jacob, L., Bertrand, L., Lapostolle, F. et al. (2013). Family presence during cardiopulmonary resuscitation. The New England Journal of Medicine, 368(11), 1008-1018. http://doi.org/10.1056/NEJMoa1203366
Jongedijk, R. A., Carlier, I. V., Gersons, J. N., & Schreuder, B. P. (1995). Is er een plaats voor de complexe posttraumatische stress stoornis? PTSS en DES NOS nader beschouwd. Tijdschrift Voor Psychiatrie, 37(1), 43-54.
Jorge, R. E. (2015). Posttraumatic Stress Disorder. Coninuum, 21(3), 789-805.
Källestedt, M. S., Berlund, A., Thoren, A., Herlitz, J., & Enlund, M. (2011). Occupational affiliation does not influence practical skills in cardiopulmonary resuscitation for in-hospital healthcare professionals. Scandinavian Journal of Trauma, Resuscitation and Emergency Medicine, 19(1). http://doi.org/10.1186/1757-7241-19-3
Kemper, P. F., van Dyck, C., Wagner, C., & de Bruijne, M. (2014). Implementation of crew resource management: A qualitative study in 3 intensive care units. Journal of Patient Safety, 1-9.
Kentish-Barnes, N., Davidson, J. E., & Cox, C. E. (2014). Family presence during cardiopulmonary resuscitation: An opportunity for meaning- making in bereavement. Intensive Care Medicine, 40(12), 1954-1956. http://doi.org/10.1007/s00134-014-3396-3
Khan, T. M., Hassali, M. A., & Rasool, S. T. (2013). A study assessing the impact of different teaching modalities for pharmacy students in a cardio-pulmonary resuscitation (CPR) course. Saudi Pharmaceutical Journal, 21(4), 375-378. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2010.01.003
Kloppe, C., Jeromin,A., Kloppe, A., Ernst, M., Mügge, A., & Hanefeld, C. (2013). First responder for in-hospital resuscitation: 5-year experience with an automated external defibrillator-based program. The Journal of Emergency Medicine, 44(6), 1077-1082.
Kobayashi, L., Lindquist, D. G., Jenouri, I. M., Dushay, K. M., Haze, D., Sutton, E. M. et al. (2010). Comparison of sudden cardiac arrest resuscitation performance data obtained from in-hospital chart review and in situ high-fidelity medical simulation. Resuscitation, 81(4), 463-471. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2015.02.009
Koch Hansen, L., Mohammed, A., Pederson, M., Folkestad, L., Broderson, J., Hey, T. et al. (2015). The stop-only-while-shocking algorithm reduces ahnds-off time by 17% during cardiopulmonary resuscitation – a simulation study. European Journal of Emergency Medicine, 31(11), 1377-1385.
Kolic, I., Crane, S., McCartney, S., Perkins, Z., & Taylor, A. (2015). Factors affecting response to National Early Warning Score (NEWS). Resuscitation, 90, 85-90. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2015.02.009
Koninklijk besluit van 12 juni 2006 wet dat het bedienen van een automatische <<externe>> defibrillator toelaat. (2006, 21 september). Belgisch Staatsblad.
Koninklijk besluit van 21 april 2007 houdende veiligheids- en andere voorwaarden inzake een automatische externe defibrillator gebruikt in het kader van een reanimatie. (2007, 18 mei). Belgisch Staatsblad.
Koninklijk besluit van 23 oktober 1964 tot bepaling van de normen die door de ziekenhuizen en hun diensten moeten worden nageleefd. (1964, 7 november). Belgisch Staatsblad.
Koninklijk besluit van 27 april 1998 houdende vaststelling van de normen waarin een functie voor intensieve zorgen moet voldoen om erkend te worden. (1998, 19 juni). Belgisch Staatsblad
Laerdal. (s.a.). SimPad SkillReporter. Gevonden op het internet: http://www.laerdal.com/be-nl/SimPad-SkillReporter#/Info
Laposa, J. M., Alden, L. E., & Fullerton, L. M. (2003). Work stress and posttraumatic stress disorder in ED nurses/personnel. Journal of Emergency Nursing, 29(1), 23-28. http://doi.org/10.1067/men.2003.7
Lavoie, S., Talbot, L. R., & Mathieu, L. (2011). Post-traumatic stress disorder symptoms among emergency nurses: Their perspectives and a “tailor-made” solution. Journal of Advance Nursing, 67(7), 1514-1522. http://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2010.05584.x
Lederman, Z., Garasic, M., & Pipenberg, M. (2014). Family presence during cardiopulmonary resuscitation: Who should decide? Journal of Medical Ethics, 40, 315-319. http://doi.org/10.1136/medethics-2012-100715
MacKenney, J., & Soar, J. (2013). Cardiopulmonary resuscitation and post-resuscitation care. Anaesthesia and Intensive Care Medicine, 14(1), 15-18. http://doi.org/10.1016/j.mpaic,2012.11.009
Martin, H. A., & Ciurzynski, S. M. (2015). Situation, badground, assessment, and recommendation-guided huddles improve communication and teamwork in the emergency department. Journal of Emergency Nursing, 41(6), 484-488. http://doi.org/10.1016/j.jen.2015.017
Martins, A. (2014). Crew resource management and aircraft science as a contribution for medical science. Acta Médica Portuguesa, 27(6), 681-684.
Mondrup, F., Braband, M., Folkestad, L., Oxlund, J., Wiborg, K., Sand, N. P., & Knudsen, T. (2011). In-hospital resuscitation evaluated by in situ simulation: A prospective simulation study. Scandinavian Journal of Trauma, Resuscitation and Emergency Medicine, 19(1), 1-6. http://doi.org/10.1186/1757-7241-19-55
Monsieurs, K. G., Nolan, J. P., Bossaert, L. L., Greif, R., Maconochie, I. K., Nikolaou, N. I. et al. (2015). European Resuscitation Council guidelines for resuscitation 2015, section 1. Resuscitation, 95, 1-80. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2012.01.016
Nishisaki, A., Maltese, M. R., Niles, D. E., Sutton, R. M., Urbano, J., Berg, R. A. et al. (2012). Backboards are important when chest compressions are provided on a soft mattress. Resuscitation, 83(8), 1013-1020. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2012.01.016
Nederlandse Rode Kruis. (2016). AED in Nederland. Gevonden op 6 januari 2016 op het internet: https://www.aed4.eu
Noordergraaf, G. J., Paulussen, I. W., Venema, A., van Berkom, P. F., Woerlee, P. H., Scheffer, G. J. et al. (2009). The impact of compliant surfaces on in-hospital chest compressions: Effects of common mattresses and a backboard. Resuscitation, 80(5), 546-552. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2009.03.023
O’Connor, J., & Jeavons, S. (2003). Nurses’ perceptions of critical incidents. Journal of Advanced Nursing, 41(1), 53-62. http://doi.org/10.1046/j.1365-2648.2003.02506.x
O’Donoghue, S. C., DeSanto-Madeya, S., Fealy, N., Saba, C. R., Smith, S., & McHugh, A. T. (2015). Nurses’ perceptions of role, team performance, and education regarding resuscitation in the adult medical-surgical patient. MEDSURG Nursing, 24(5), 309-317. Gevonden op het internet: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26665866
Oczkowski, S. J., Mazzetti, I., Cupido, C., & Fox-Robichaud, A. E. (2015). Family presence during resuscitation: A Canadian critical care society position paper. Canadian Respiratory Journal, 22(4), 201-205.
Oh, J., Kang, H., Chee, Y., Lim, T., Song, Y., Cho, Y. et al. (2013). Use of backboard and deflation improve quality of chest compression when cardiopulmonary resucitation is performed on a typical air inflated mattress configuration. Journal of Korean Medical Science, 28(2), 315-319. http://doi.org/10.3346/jkms.2013.28.2.315
Pankop, R., Chang, K., Thorlton, J., & Spitzer, T. (2013). Implemented family presence protocols. Journal of Nursing Care Quality, 28(3), 281-288. http://doi.org/10.1097/NCQ.0b013e31827a472a
Perkins, G. D., Handley, A. J., Koster, R. W., Castrén, M., Smyth, M. A., Olasveengen, T. et al. (2015). European Resuscitation Council guidelines for resuscitation 2015, section 2. Resuscitation, 95, 81-99. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2015.07.015
Plagisou, L., Tsironi, M., Zyga, S., Moisoglou, I., Maniadakis, N., & Prezerakos, P. (2015). Assessment of nursing staff’s theoretical knowledge of cardiovascular resuscitation in an NHS public hospital. Hellenic Journal of Cardiology, 56, 149-153.
Porter, J., Cooper, S. J., & Sellick, K. (2013). Attitudes, implementation and practice of family presence during resuscitation (FPDR): A quantitative literature review. International Emergency Nursing, 21(1), 26-34. http://doi.org/10.1016/j.ienj.2012.04.002
Randmaa, M., Mårtensson, G., Swenne, C. L., & Engström, M. (2014). SBAR improves communication and safety climate and decreases incident reports due to communication errors in an anaesthetic clinic: A prospective intervention study. BMJ Open, 4(1), 1-9. http://doi.org/10.1136/mbjopen-2013-004268
Rogers, E. M. (2010). Diffusion of innovations. (5th ed.) Simon and Schuster.
Ross-Adjie, G. M., Leslie, G., & Gillman, L. (2007). Occupational stress in the ED: What matters to nurses? Australasian Emergency Nursing Journal, 10, 117-123. http://doi.org/10.1016/j.aenj.2007.05.005
Ružman, T., Tot, O. K., Ivić, D., Gulam, D., Ružman, N., & Burazin, J. (2013). In-hospital cardiac arrest: Can we change something? Wiener Klinische Wochenschrift, 125, 516-523. http://doi.org/10.1007/s00508-013-0409-0
Selye, H. (1976). Stress, cancer, and the mind. In Cancer, stress, and death. (p. 11-19). New York: Plenum Medical Book Company.
Shrestha, R., Batajoo, K. H., Piryani, R. M., & Sharma, M. W. (2012). Basic life support: knowledge and attitude of medical/paramedical professionals. World Journal of Emergency Medicine, 3(2), 141-145. http://doi.org/10.5847/wjem.j.issn.1920-8642.2012.02.011
Simons, P. A., Houben, R., Vlayen, A., Hellings, J., Pijls-Johannesma, M., Marneffe, W. et al. (2015). Does lean management improve patient safety culture? An extensive evaluation of safety culture in a radiotherapy institute. European Journal of Oncology Nursing, 19(1), 29-37. http://doi.org/10.1016/j.ejon.2014.08.001
Smith, G. B., Prytherch, D. R., Meredith, P., Schmidt, P. E., & Featherstone, P. I. (2013). The ability of national early warning score (NEWS) to discriminate patients at risk of early cardiac arrest, unanticipated intensive care unit admission, and death. Resuscitation, 84(4), 465-470. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2012.12.016
Smith, R. J., Hickey, B. B., & Santamaria, J. D. (2011). Automated external defibrillators and in-hospital cardiac arrest: Patient survival and device performance at an Australian teaching hospital. Resuscitation, 82(12), 1537-1542. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2011.06.025
Sodhi, K., Singla, M. K., & Shrivastava, A. (2015). Institutional resuscitation protocols: Do they affect cardiopulmonary resuscitation outcomes? A 6-year study in a single tertiary-care centre. Journal of Anesthesia, 29(1), 87-95. http://doi.org/10.1007/s00540-014-1873-z
Souchtchenko, S. S., Benner, J. P., Allen, J. L., & Brady, W. J. (2013). A review of chest compression interruptions during out-of-hospital cardiac arrest and strategies for the future. Journal of Emergency Medicine, 45(3), 458-466. http://doi.org/10.1016/j.jemermed.2013.01.023
Thakore, S., & Morrison, W. (2001). A survey of the perceived quality of patient handover by ambulance staff in the resuscitation room. Emergency Medicine Journal, 18(4), 293-296. http://doi.org/10.1136/emj.18.4.293
Townsend, M. C. (2009). Verpleegkundige diagnostiek in de psychiatrie. Elsevier Gezondheidszorg.
Travers, A. H., Rea, T. D., Dobrow, B. J., Edelson, D. P., Berg, R. A., Sayre, M. et al. (2010). Part 4: CPR overview 2010 american heart association guidelines for cardiopulmonary resuscitation and emergency cardiovascular care. Circulation, 122, S676-S684.
Truong, H. T., Low, L. S., & Kern, K. B. (2015). Current approaches to cardiopulmonary resuscitation. Current Problems in Cardiology, 40(7), 275-313. http://doi.org/10.1016/j.cpcardiol.2015.01.007
van der Ploeg, E., Mooren, T. T., Kleber, R. J., van der Velden, P. G., & Brom, D. (2004). Construct validation of the Dutch version of the Impact of Event Scale. Psychological Assessment, 16(1), 16-26. http://doi.org/10.1037/1040-3590.16.1.16
van Eechoud, I., Grypdonck, M., Leman, J., & Verhaeghe, S. (2016). Perspectives of oncology health workers in Flanders on caring for patients of non-Western descent. European Journal of Cancer Care. http://doi.org/10.1111/ecc.12481
Van Hoof, S., & Van de Vreken, T. (2015). Geïntegreerde communicatie. In Communicatie troef: doeltreffend communiceren in en door organisaties. (p. 164-179). Tielt: LannooCampus.
Vardaman, J. M. (2014). Impact of SBAR on nurse shift reports and staff rounding. MEDSURG Nursing, 23(5), 334-343.
Verstraete, A. (2016, 20 februari). Vreemdelingenzaken registreert nog 60 asielzoekers per dag. Gevonden op het internet: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.2578105
West Coast District Health Board (2010). ISBAR communication tool for health professionals.
Weiss, D. S. (2007). The impact of event scale-revised. In J. P. Wilson & C. S. Tang (Eds), Cross-cultural assessment of psychological trauma and PTSD. (p. 219-238).
Wolffers, I., Van der Kwaak, A., & Van Beelen, N. (2013). Culturele diversiteit in de gezondheidszorg. Bussum: Coutinho.
Wurmb. T., Vollmer, T., Sefrin, P., Kraus, M., Happel, O., Wunder, C. et al. (2015). Monitoring of in-hospital cardiac arrest events with the focus on automated external defibrillators – a retrospective observational study. Scandinavian Journal of Trauma, Resuscitation and Emergency Medicine, 23(1), 1-7. http://doi.org/10.1186/s13049-015-0170-7
Zijlstra, J. A., Beesems, S. G., De Haan, R. J., & Koster, R. W. (2015). Psychological impact on dispatched local lay rescuers performing bystander cardiopulmonary resuscitation. Resuscitation, 92, 115-121. http://doi.org/10.1016/j.resuscitation.2015.04.028
