Seks in de gevangenis: wat wordt onder de matras geveegd?

Verkrachting, afpersing, prostitutie: als we Hollywood mogen geloven, is seks in de gevangenis een opeenstapeling van drama’s. Maar klopt dat wel? Onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel vroegen het aan gedetineerden in tien Belgische gevangenissen. Wat blijkt? “Die horrorverhalen komen voor, maar zijn zeldzaam. Naast veiligheid is er nood aan aandacht voor de normale seksualiteitsbeleving, los van seksuele dwang. Dat blijft moeilijk, want het taboe is nog steeds groot”, aldus dokter Glenn Boulanger.

Streven naar de best mogelijke gezondheid, is een algemeen basisrecht. De Wereldgezondheidsorganisatie rekent daar de seksuele gezondheid bij. Dat betekent niet alleen bescherming tegen seksueel geweld, maar ook veilige seksuele contacten en relaties kunnen aangaan. Net dat ligt moeilijk als men je vrijheid ontneemt.

“De seksualiteitsbeleving is voor mensen in de gevangenis even belangrijk als voor mensen erbuiten.”, zegt Dr. Glenn Boulanger na zijn masterthesis voor de opleiding tot huisarts. Samen met Prof. Dr. Johan Vansintejan, deed hij een rondvraag in tien gevangenissen in België. Uit de gegevens van 122 mannelijke gedetineerden blijkt dat de seksuele nood achter de tralies niet vermindert. Meer dan de helft van de respondenten masturbeert minstens wekelijks, terwijl een derde even vaak naar pornografisch materiaal kijkt. “Voor de duidelijkheid: mannen die vaker masturberen, zijn niet méér tevreden over hun seksualiteitsbeleving in de gevangenis” , zegt dokter Boulanger. ”Wie het meest tevreden is? Mannen met een vaste partner. Daarin speelt het ongestoord bezoek een belangrijke rol. Onder specifieke voorwaarden kan een gedetineerde minstens eenmaal per maand, gedurende twee uur bezoek ontvangen in een kamer zonder toezicht. Driekwart van de gedetineerden is het eens dat die momenten een positief effect hebben op relaties en op hun welzijn in de gevangenis.

Toch zijn er behoorlijk hoge drempels voor een partner. Dat blijkt onder meer uit een getuigenis van een van de gedetineerden:

“Mijn vrouw moet een vleugel met gedetineerden door om me te bezoeken. Daardoor voelt zij voelt zich slecht bij elk ongestoord bezoek”

Het gevoel van stigmatisatie blijkt voor de partner een belangrijke drempel. “Gedetineerden getuigen dat overbodige contacten met andere bezoekers, personeelsleden of zelfs andere gedetineerden hun partners een onbehaaglijk gevoel bezorgen. Bovendien is een moeilijke bereikbaarheid van de gevangenis nog een tweede drempel.”, zegt dokter Boulanger. Volgens de onderzoeker moeten de drempels verlaagd  worden. “Alleen zo zal de druk op de relatie verminderen. Een relatie in stand houden, draagt bij tot een betere mentale en fysieke gezondheid van zowel de gedetineerde als zijn partner, wat volgens de Wereldgezondheidsorganisatie een basisrecht is.”

“Hoeren sturen!”

Prostituees zijn voor verschillende gedetineerden het antwoord op een gebrek aan veilige seksuele contacten. 4,2% van de gedetineerden heeft al een prostituee ontvangen voor het ongestoord bezoek. Nochtans is de regelgeving streng: een gedetineerde moet een relatie van zes maanden aantonen, voordat hij ervoor in aanmerking komt. “Wie geen vaste partner heeft, heeft dus geen recht op ongestoord bezoek. Als tegenwicht zoeken gedetineerden contact met een prostituee, net zolang tot zij recht hebben op ongestoord bezoek. Het is een gevolg van het feit dat er weinig kansen zijn om een relatie op te bouwen vanuit de gevangenis. Ook dat is voor gedetineerden een heikel punt.”

Seks (z)onder dwang

Maar hoe zit het dan met de Hollywood-verhalen? Ongeveer 6,7% van de respondenten zegt ooit vrijwillig seksueel contact gehad te hebben met een medegedetineerde. In het merendeel zijn dat homoseksuele mannen. “Het is een manier om de seksuele nood in te lossen. In relatief zeldzame gevallen, dient seks ook als ruilmiddel voor drugs, voedsel of zelfs bescherming.” De gedetineerden in onze gevangenissen worden ook geconfronteerd met seksuele dwang: in de steekproef werd 6% ooit gedwongen tot seksuele handelingen. Eén man getuigt dat het om méér ging dan het ongewild aanraken van de geslachtsdelen.”

Het onderzoek van dokter Boulanger kan helpen om de psychologische en seksuele gezondheid van gedetineerden te verbeteren. En dat is nodig volgens de onderzoeker. “Meer dan een kwart zegt dat hij niet zou praten over seksuele problemen of seksueel misbruik. Dat men geen hulp zoekt na gedwongen seksuele handelingen, is onaanvaardbaar. Het slachtoffer krijgt daardoor niet de hulp die hij nodig heeft. Maar ook de andere aspecten van de seksuele gezondheid moeten bespreekbaar worden.”

Een respondent die al meer dan twee jaar in de gevangenis verblijft, omschrijft zijn pleidooi het best:

“Seksualiteitsbeleving in de gevangenis is een delicaat onderwerp. We moeten eerst het taboe doorbreken.”