kNOw SEPSIS, it’s all about TIME! Sepsis in the emergency department
- KimVan Der Wee
Mortaliteit en morbiditeit is nog steeds onacceptabel hoog
Sepsis is een complexe aandoening die zich ontwikkelt als een ontregelde gastheerreactie op een infectie, en wordt geassocieerd met acute orgaandisfunctie en een hoog risico op overlijden. Momenteel is de mortaliteit en morbiditeit nog steeds onacceptabel hoog. Wereldwijd wordt één op de vijf sterfgevallen in verband gebracht met sepsis.
Het is dus een belangrijk volksgezondheidsprobleem met aanzienlijke economische gevolgen. De Wereldgezondheidsvergadering en de World Health Organization hebben in 2017 sepsis tot een wereldwijde gezondheidsprioriteit gemaakt en hebben een resolutie aangenomen om de preventie, de diagnose en het beheer van sepsis te verbeteren. Sepsis kan ernstige gevolgen hebben. Septische shock, multi-orgaanfalen, acute respiratory distress syndrome, diffuse intravasale stolling, acute nierinsufficiëntie en cardiomyopathie zijn complicaties die kunnen optreden. Daarboven hebben veel sepsis overlevenden gevolgen van sepsis gedurende de rest van hun leven.
Vroege herkenning en behandeling zijn essentieel
Sepsis wordt meestal veroorzaakt door bacteriën, maar ook virussen, parasieten en schimmels kunnen de oorzaak zijn. COVID-19 is niet weg te denken uit 2020, uit de literatuur is gebleken dat sepsis de meest voorkomende complicatie is van COVID-19. Vroege herkenning en behandeling zijn essentieel voor de overleving van patiënten met sepsis.
Buiten de mortaliteit en de morbiditeit die vermindert, wordt ook het voordeel van een verminderde verblijfsduur in het ziekenhuis en de daarbij horende ziekenhuiskosten vastgesteld. Sepsis is een veelvoorkomende aandoening op spoedgevallendiensten. Het identificeren van sepsis op de spoedgevallendienst kan een uitdaging zijn door de complexiteit en de klinische heterogeniteit. Bij patiënten die met sepsis opgenomen worden is de ernst van hun ziekte niet altijd direct duidelijk. Een levensbedreigende infectie kan gemakkelijk over het hoofd worden gezien.
De spoedgevallendienst kan door het drukke karakter een extra uitdaging zijn voor vroegtijdige detectie van septische patiënten. Wat het ook moeilijk maakt, is dat er geen sluitende diagnostische methoden zijn om sepsis vast te stellen. Er is geen enkele methode die de diagnose sepsis precies kan aantonen. Er zijn screeningstools als hulpmiddel, maar deze geven enkel een vermoeden aan.
Sepsis blijft een grote uitdaging
Ondanks de grote vooruitgang in de medische wereld blijft sepsis nog steeds een grote uitdaging om te herkennen en te behandelen. Het is geen duidelijk omschreven ziekte, maar eerder een niet-specifiek, klinisch syndroom dat ontstaat uit verschillende combinaties van ziekteverwekkers, gastheer- en orgaandisfuncties. De aandoening wordt vaak te weinig in een vroeg stadium gediagnosticeerd, wanneer het nog steeds potentieel omkeerbaar is.
Hoe sepsis sneller detecteren?
Uit verschillende literatuur bleek dat een goede kennis over sepsis, de symptomen en het verloop ervan bijdragen tot het sneller herkennen van sepsis en om de bewustwording voor sepsis te verhogen. Het is belangrijk om ‘sepsis te denken’ wanneer er subtiele veranderingen optreden bij patiënten met een mogelijke infectie. In verschillende literatuur wordt dit omgeschreven als de sleutel tot vroegtijdige interventie. De triageverpleegkundige kan een screeningstool als hulpmiddel gebruiken om sepsis vroegtijdig te detecteren. Tijdens de triage is het belangrijk om de vitale parameters correct te beoordelen. De ademhalingsfrequentie is een belangrijke parameter omdat deze een vroege predictor is van snelle achteruitgang bij patiënten en mag zeker niet vergeten worden. Koorts kan een risicofactor zijn voor sepsis, hoewel sommige studies aantoonden dat een groot deel van de patiënten met sepsis geen temperatuur hadden. Extreme waarden van bloeddruk zijn ook een reden tot klinische bezorgdheid. Bloeddruk moet echter geïnterpreteerd worden in de context van de eerdere bloeddruk van een persoon als deze bekend is. Tachycardie is een risicofactor voor ernstige infecties, sepsis, voor opname op de intensieve zorgenafdeling en voor sterfte. De eerste parameters in triage kunnen een vals veilig gevoel geven. Verpleegkundigen dienen er zich van bewust te zijn dat patiënten goed kunnen zijn bij triage maar zeer snel kunnen achteruit gaan in de box. Het is uiterst belangrijk parameters te blijven beoordelen! In een vroeg stadium is het vaak moeilijk om sepsis te herkennen, maar het kan zich wel snel ontwikkelen. Tijdens triage is het belangrijk om aandacht te hebben voor risicogroepen.
Sepsis kan gepaard gaan met niet specifieke symptomen en symptomen zonder koorts. Mogelijke symptomen kunnen zijn Temperature (hoger of lager dan normaal), Infection (tekenen van een infectie), Mental decline (verward, slaperig), Extremely ill (ernstige pijn of ongemak), samengevat in het acroniem TIME. Besteed bijzondere aandacht aan de zorgen die de patiënt en de familie of verzorgers uiten, zoals een verandering van het gebruikelijk gedrag. Wees extra voorzichtig als mensen geen goede geschiedenis kunnen geven, zoals mensen met een andere taal of met communicatieproblemen. Er is nog onderzoek nodig om sepsiszorg te optimaliseren. In de literatuur wordt beschreven dat ziekenhuizen best een sepsisscreening toepassen bij elke patiënt met een vermoedelijke infectie. Ook een sepsisprotocol draagt bij tot goede sepsiszorg. Een sepsisteam kan een meerwaarde zijn in het ziekenhuis om alles goed op te volgen en om mogelijke problemen aan te pakken. Uiteraard draagt de goede kennis en kritische blik van elke spoedverpleegkundige bij tot goede sepsiszorg.
kNOw SEPSIS! It’s all about TIME!
Aangezien er geen gouden standaard is om de diagnose van sepsis te stellen, zullen verpleegkundigen moeten vertrouwen op de hulpmiddelen die er zijn en moet er met een kritische blik en de nodige kennis omgegaan worden met patiënten om sepsis tijdig te herkennen. De opgedane kennis omtrent deze thesis wordt weergegeven op een website1. Door het algemeen ter beschikking stellen van de website kan dit een bijdrage leveren tot het sneller herkennen van sepsis en om de bewustwording voor sepsis te verhogen. In het “gouden uur” na het ontstaan van sepsis, kan een beginnende infectie zich ontwikkelen tot een massale septische shock met multi-orgaanfalen. Tijd is dus cruciaal. kNOw SEPSIS! It’s all about TIME!
