Op kot met autisme: De rol van ruimtes in je kotleven

‘Ik ben een moeilijk persoon om mee te leven’, zegt Victor, student en jongvolwassene met autisme. Drie studenten met autisme vertellen over hun kotleven en welke rol ruimtes hierin spelen.

In je leven bereik je verschillende mijlpalen. De eerste keer dat je lacht, spreekt of wandelt, maar ook je eerste dag op de lagere school en de laatste dag van het middelbaar. Bij elke stap groei je en leer je nieuwe dingen. Studeren aan een universiteit of hogeschool en niet meer thuis wonen maar op kot, kan ook een belangrijke mijlpaal zijn. Deze levensfase brengt diverse uitdagingen met zich mee. Voor studenten met autisme kan samenwonen met anderen extra uitdagend zijn omdat dit buiten hun comfortzone valt. Hoe kan aandacht voor de verschillende kotruimtes bijdragen aan een leefomgeving waarin elke student zich comfortabel voelt?

Autisme een spectrum van verschillen?

Mensen met autisme verschillen van zogenaamde neurotypische mensen op uiteenlopende manieren die niet noodzakelijk als negatief en zeker niet als stoornis moeten bestempeld worden. Hun dagelijkse leven kan worden beïnvloed door moeilijkheden met communicatie en sociale interacties, een unieke zintuigelijke ervaring (bv. overgevoelig zijn voor geluiden, of niet voelen dat een kookpot te heet is), en het gedetailleerd verwerken van informatie uit de omgeving (bv. (schrijf)fouten die opvallen, of een omgeving niet herkennen door een kleine verandering). Dit kan het moeilijker maken om zelfstandig te wonen, laat staan met anderen die geen kennis hebben van hun moeilijkheden.

Ruimtes ontwerpen

Ruimtes en mensen staan met elkaar in relatie. Hun interactie bepaalt of een situatie beperkend of net verrijkend kan zijn. Zo is een trap bijvoorbeeld beperkend voor een rolstoelgebruiker maar zorgt een hellingbaan net dat deze zich vlot kan verplaatsen over verschillende niveaus. Het is aan ontwerpers om te zorgen dat iedereen, met verschillende capaciteiten, op hun eigen manier gebruik kan maken van de gebouwde omgeving zonder zich anders te voelen. Dit kan door te luisteren naar de ervaringen van mensen die de wereld anders beleven, zoals mensen met autisme.

Drie studenten met autisme deelden hun ervaringen met leven op kot. Victor en Ellen vertelden hun verhaal aan de hand van foto’s die ze maakten van hun studentenhuis en Eline aan de hand van een rondleiding. Dit vergemakkelijkte het spreken over de kotruimtes in relatie met hun huisgenoten. Door hun verhaal te vergelijken met dat van de twee andere studenten, kregen zij een beeld van hoe andere studenten met autisme leven op kot. Ze werden ook gevraagd te reflecteren over hun beeld van een ideale leefsituatie.  

Het kotleven van drie studenten met autisme

Uit schrik voor vooroordelen zijn niet alle studenten met autisme geneigd over hun autisme te spreken met hun medestudenten. Toch kan hiervoor uitkomen hen helpen de nodige ondersteuning en positief sociaal contact te vinden. Victor woont gelukkig samen met twee volwassen vrienden voor wie hij zijn autisme niet verzwijgt. Zij wonen in een huis. Eline en Ellen vertellen niemand over hun autisme, kennen hun kotgenoten amper en voelen zich niet goed op kot. Eline en haar 14 huisgenoten leven nochtans op een kot waar het sociaal aspect van samenwonen belangrijk is. Ellen leeft met 9 anderen op een gang in een grote residentie.

fig. 1 Het studentenhuis van Eline, Victor en Ellen

Door op kot te leven leren studenten onafhankelijk worden en verantwoordelijkheid opnemen over hun dagelijkse leven. Een beetje hulp kan hierbij handig zijn. Zo steunt Victor op zijn huisgenoot Koen en belt Ellen regelmatig naar haar mama voor hulp en sociaal contact.

Je thuis voelen op kot hangt af van de mensen waarmee je samenleeft en van de mate waarin je je kamer (en zelfs de gemeenschappelijke ruimtes) kan personaliseren. Victor heeft geluk hierin. Eline en Ellen voelen zich echter niet thuis. Gezien samen eten op Eline’s kot verplicht is, had ze nochtans gehoopt op een goede relatie met haar kotgenoten. Ellen voelt zich ongemakkelijk in de gemeenschappelijke ruimtes die ze deelt met kotgenoten. Ze is wel blij met hoe ze haar kamer heeft gepersonaliseerd met de hulp van haar mama.

fig. 2 Victor personaliseerde zijn kamer met spiegels. Ellen verschoof de meubels zodat ze alles vanuit haar bed kan doen.

Met welke en hoeveel mensen je de keuken, badkamer en woonkamer deelt, hangt af van het soort kot en kamer. Om zich daar comfortabel te voelen is het voor een student met autisme belangrijk controle te hebben over met wie je in contact komt in deze ruimtes. Enkel Victor krijgt dit voor elkaar in de woning omdat er verschillende soorten ruimtes zijn die slechts door twee anderen worden gebruikt. Eline kan op haar kot haar behoefte aan sociaal contact niet in balans brengen met haar nood aan rust en alleen zijn. Ze vindt dat ze de aanwezige gemeenschappelijke ruimtes niet kan gebruiken zonder op te vallen. Ook Ellen vermijdt omwille hiervan de gemeenschappelijke ruimtes.

fig. 3 Hoe de drie studenten ruimtes delen met hun huisgenoten

Na een dag actief deel te nemen aan het campusleven zijn Eline, Victor en Ellen vaak uitgeput. Hun kot moet een plaats zijn waar ze tot rust kunnen komen. Door te zorgen dat alles netjes, overzichtelijk en verzorgd is, verdwijnt een deeltje stress. De drie studenten halen aan dat geluid van buiten en van kotgenoten vaak storend is maar goede akoestische isolatie kan dit oplossen.

Dit zijn aspecten die ook belangrijk kunnen zijn voor andere studenten (met autisme). Victor’s situatie blijkt ideaal en gewenst, maar toch hangt veel af van persoonlijke voorkeuren.

Een autisme-vriendelijk kot vergt de juiste ruimtes en mensen

Voor (deze) studenten op het autismespectrum is het belangrijk dat hun sociale contacten zo comfortabel mogelijk worden gemaakt. Door aandacht te besteden aan de hierboven vermelde aspecten van hun kotomgeving en te verzekeren dat ze met mensen leven die hen begrijpen, kan het kotleven ook voor hen een positieve ervaring zijn.