Superstimmung oder super Stimmung? Eine korpusbasierte Analyse zum Gebrauch von Substantiven und Fügungen mit super

Jana

Blondeel

Richtig supergeil!

Voor de Duitse supermarktketen Edeka bouwde Friedrich Liechtenstein zijn lied Supergeil om tot een hippe reclamespot. Het YouTube-filmpje heeft maar liefst meer dan 14 miljoen kijkcijfers[1]. Liechtensteins hit diende dan ook als inspiratiebron voor het onderwerp van mijn scriptie: het woord super.

„Hoe kan je nu in godsnaam een thesis schrijven over één woordje?” vragen de meesten zich af. Het hoeft niet altijd ingewikkeld te zijn. Het viel me al snel op dat er in het geschreven Duits twee mogelijke schrijfwijzen bestaan om aan te tonen dat je iets super vindt:

(a) super Stimmung
(b) Superstimmung

In (a) wordt super als onvervoegd adjectief bij een substantief gebruikt en in (b) komt super als prefix gebonden voor. Het wordt dus ofwel zelfstandig gebruikt ofwel samengevoegd tot een nieuw woord. Welke factoren een invloed uitoefenen op de keuze tussen een van de twee varianten, wordt in mijn scriptie onderzocht. Er werd een corpus samengesteld van 500 syntagma’s[2], vgl. (a) en 500 substantieven, vgl. (b). De gegevens komen uit kranten- en tijdschriftartikels en worden a.d.h.v. zes variabelen onderzocht. De resultaten van het onderzoek zijn erg interessant te noemen. Verschillende tendensen konden worden vastgesteld, waarvan ik er hier twee bespreek.

Er wordt bijvoorbeeld onderzocht of het woord super in syntagma’s en substantieven dezelfde betekenis heeft. De standaardbetekenis van super kennen we als bijzonder goed, geweldig. Uit de resultaten van het onderzoek kon ik afleiden dat het semantische bereik van het prefix veel groter is dan dat van het adjectief. Super- in samenstellingen kan maar liefst negen verschillende betekenissen hebben. Super in Supermarkt heeft niet dezelfde betekenis als super in super Auto. In Supermarkt duidt super de grootte aan en een super Auto is een heel bijzondere, coole, geweldige auto. In Superkatastrophe versterkt super het negatieve woord Katastrophe. Het is dus een bijzonder erge catastrofe. Superphoshat is een stof, die heel veel fosfaat bevat en een Superposition is een positie, die zich boven de normale positie bevindt. Daartegenover draagt super als adjectief bijna uitsluitend de betekenis bijzonder goed, geweldig.

Een tweede variabele van het corpusonderzoek is de tekstlengte van de tekst waarin het syntagma of substantief zich bevindt. Er werd vastgesteld dat syntagma’s vooral in langere teksten voorkomen en substantieven vooral in korte tekstjes zoals in onderschriften van afbeeldingen, inleidingen en titels van krantenartikels:

(c) Sechs Wochen Super-Stau auf der A2 (Braunschweiger Zeitung)
(d) BU: Die "Superbude" an der Ecke Juliusstraße/Stresemannstraße von außen (Hamburger Morgenpost)[3]
(e) Gibt es Leben auf der Super-Erde? (Rhein-Zeitung)

Om mijn scriptie wat meer body te geven, koos ik ervoor de gegevens statistisch te analyseren d.m.v. een classificatieboom. Uit deze classificatie kon ik afleiden welke variabelen alsook welke onderlinge combinaties van variabelen statistisch betekenisvol zijn. Er werd vastgesteld dat verschillende combinaties van variabelen een invloed uitoefenen op de keuze tussen een van de varianten.

Met mijn scriptie wil ik aantonen dat er ook op taalkundig gebied interessant onderzoek verricht wordt. Taalkunde is helemaal niet saai en kan ons veel leren over het functioneren van een taal. Super, nietwaar?

[1] https://www.youtube.com/watch?v=jxVcgDMBU94

[2] Een syntagma is een groep samenhorende elementen. In dit geval is “super + substantief” een syntagma.

[3] Bu staat voor Bildunterschrift en betekent onderschrift