Tabloidisering van politiek nieuws Een voorpagina-analyse bij twee Vlaamse kwaliteitskranten

Politieke personalisering bemoeilijkt onderhandelde oplossing

Onze politieke elite slaagt er tot op heden niet in een regering te vormen. Dergelijk politiek immobilisme is nooit gezien en staat haaks op het principe van de parlementaire democratie. Het Belgisch politiek systeem gaat namelijk uit van de vorming van een regering op basis van een onderhandeld akkoord tussen twee of meer partijen. Dit akkoord blijft voorlopig achterwege en dat roept vragen op: Waarom kunnen de politieke spelers niet tot een vergelijk komen? Bieden verkiezingen geen uitweg meer uit de politieke impasse? Is ons politieke systeem nu in crisis? Een interessant uitgangspunt om deze vragen te benaderen is dat van de mediaverslaggeving omtrent politiek.

Politici passen zich met andere woorden aan de veranderende medialogica aan. Zo bemerkten we bij de verkiezingen van 2010 dat politici elk voor zich de media gebruikten om sensationele, dreigende en onheilspellende berichten te lanceren. Een bloemlezing: “met sciencefiction gaan we de markten niet geruststellen” (Van Quickenborne, DS, 2010), “Bart, ga jij een linkse regering op de been brengen die de belastingen gaat verhogen?” (De Croo, DS, 2010), “Ons land overleeft een herhaling van de crisis van de voorbije jaren niet” (Di Rupo, DS, 2010), “De Wever wil het land op termijn slopen” (Louis Michel, DS, 2010), “Vorm nooit een regering zonder meerderheid in Vlaanderen” (De Wever, DM, 2010). Het is met andere woorden een strijd tussen individuen geworden en in mindere mate tussen ideeën. Bijgevolg worden politieke discussies tegenwoordig voornamelijk uitgevochten door de politieke kopstukken, denken we maar aan de zogeheten “kanseliersdebatten”. Het succes van een partij wordt afhankelijk van het succes van haar kopman.

Deze toenemende nadruk op het individu is echter moeilijk verenigbaar met het parlementaire systeem dat we in België kennen. Meer nog, het valt op dat wat betreft de politieke verslaggeving en het gedrag van politieke actoren er opmerkelijk veel parallellen zijn met presidentiële systemen. Campagnes worden harder en persoonlijker, zelfs in die mate dat ook het privéleven van politici in de strijd wordt gegooid: “De Gucht verdedigde ook andere belangen, als aandeelhouder, familiaal” (Leterme, DM, 2010). Deze manier van campagnevoeren vloekt evenwel met het bestaand politiek systeem. Het is nu eenmaal zo dat politici in een parlementair systeem, na het campagnevoeren en de stembusslag, nog met elkaar rond de tafel moeten. Ze dienen hun grieven ten opzichte van elkaar aan de kant te schuiven en tot samenwerking over te gaan. Dit wordt, door de steeds meer op het individu gefixeerde campagnes, almaar moeilijker. Uitspraken voorafgaand aan de verkiezingen als: “hoe kan Joëlle Milquet nu beweren een echte Belg te zijn, als ze niet eens de taal van de meerderheid spreekt?” (De Wever, DS, 2010) of “De Wever is een nationalist die de problemen simplistisch voorstelt” (Louis Michel, DS, 2010) gesteund door gepersonaliseerde krantenkoppen als “Caesar De Wever rolt tegenstand op” (DM, 2010) of “Wonderboy waagt gok en verliest” (over A. De Croo, DM, 2010) zorgen voor een “presidentialisering” van de politiek en het politiek nieuws. Dergelijke presidentialisering van de politieke wereld is nefast zolang het politiek systeem onveranderd blijft.  Hoe langer onderhandelingen aanslepen, hoe meer de politici zich tot politieke spelletjes gaan wenden. Om de achterban te overtuigen van hun goede bedoelingen hebben ze immers de aandacht nodig van de pers. Zoals eerder vermeld werkt negatieve kritiek in die zin beter dan positieve. Dit resulteert in dubbelzinnige uitspraken, harde oneliners, allerhande lekken naar de pers, openlijke vetes, enzovoort.

We mogen ons dan ook terecht de vraag stellen of de toenemende personalisering van het politieke landschap nog wel compatibel is met de werking van onze parlementaire democratie. Een debat hieromtrent lijkt aan de orde. Niets wijst er immers op dat een herhaling van de huidige impasse in de toekomst onwaarschijnlijk is.