TB or not TB, tuberculose en de vluchtelingencrisis
Iedereen herinnert zich waarschijnlijk de schrijnende beelden van de recente vluchtelingencrisis nog. Vele vluchtelingen zochten in 2015 en 2016 hun toevlucht in Europa. Tot op de dag van vandaag zijn vluchtelingen en migratie nog steeds dagelijkse kost op het nieuws. Terwijl de politiek nog steeds naar oplossingen voor deze aanslepende kwestie zoekt, duikt er echter onbewust al een nieuw probleem op. Hoe is het gesteld met de gezondheid van onze nieuwkomers? Hebben onze grootse gastvrijheid en behulpzaamheid ons kwetsbaar gemaakt, meer specifiek voor tuberculose?
Tubercuwattes?
Tuberculose (afgekort als tbc) is een infectieziekte die haar naam dankt aan haar voornaamste verwekker, een besmettelijke bacterie, zijnde Mycobacterium tuberculosis. Ook de bacillen van Koch of tuberkelbacillen zijn frequent voorkomende namen voor deze bacteriën. Deze bacteriën zijn erg veeleisend en kunnen enkel overleven in een zuurstofrijke omgeving van 37°C met optimale voedselvoorziening. Hierdoor nestelen de tuberkelbacillen zich het liefst van al in de longen, maar ook elders in het lichaam kunnen ze zich settelen. Voor de verspreiding zijn de bacteriën toegewezen op lucht die uitgeademd wordt door een persoon die de actieve variant van longtuberculose heeft.
Indien iemand uitgeademde lucht inademt van een persoon die actieve longtuberculose heeft, zal er in het merendeel van de gevallen niets gebeuren. Het immuunsysteem zal proberen zo veel mogelijk van de indringers uit te schakelen. In een klein aandeel van de gevallen zullen de bacillen in staat zijn zich te settelen in de longen. Daarnaast zullen de bacteriën zich in 85% - 95% van de gevallen niet beginnen delen waardoor de persoon ook niet besmettelijk is. Dit noemt men een ‘latente tuberculose infectie’. Het grootste aandeel van de tuberculose infecties zal dus ook niet besmettelijk zijn. Dit betekent ook dat in 5% - 15% van de gevallen de bacteriën wél zullen delen waardoor er ‘actieve tuberculose’ ontstaat. Enkel wanneer deze in de longen ontstaat kan deze overgedragen worden naar andere personen.
Het ontdekken van actieve tuberculose berust hoofdzakelijk op de symptomen (met als voornaamste het ophoesten van bloed, nachtelijk zweten, vermoeidheid en pijn op de borst). Bij deze symptomen wordt bijna standaard een röntgenfoto gemaakt van de borststreek om afwijkingen in de longen (typisch aan actieve longtuberculose) op te sporen. Tevens worden opgehoeste slijmen tevens onderzocht op de aanwezigheid van tuberkelbacillen. Om latente tuberculose op te sporen kan enkel en alleen gebruik gemaakt worden van een huidtest of een bloedonderzoek. Ook bij actieve tuberculose zal deze test positief uitslaan, waardoor deze ideaal is om te screenen. Elke definitieve diagnose van tuberculose, actief of latent, dient door de vaststellende arts gemeld te worden aan de overheid.
De behandeling van zowel actieve als latente tuberculose gebeurt met een soort antibioticum dat de arts hiervoor het meest bruikbaar acht. De keuze van het zogenaamde tuberculostaticum hangt af verscheidene factoren. Er bestaat een vaccin tegen tuberculose, maar dit biedt weinig tot geen zekerheid op bescherming.
Komt tuberculose nog voor binnen Europa en België?
Op wereldschaal is tuberculose nog steeds een grote uitdaging voor de geneeskunde. Er werd geschat dat in 2016 ± 1,7 miljard personen drager waren van tuberculose bacteriën, een vierde van de wereldbevolking. De meeste van deze cases kunnen aangetroffen worden in Azië.
Ook in Europa is tuberculose geen nieuw begrip. In Oost-Europa, meer specifiek in de ex-Sovjet-Unie, is tbc nog frequent voorkomend. In West-Europa is, sinds de verbetering van de leefomstandigheden na Wereldoorlog Twee, het aantal gevallen van tuberculose blijven dalen. Momenteel bevindt West-Europa zich in de uitroeiingsfase van tuberculose. Enkel in grotere steden zoals Brussel en Antwerpen komt tbc af en toe nog eens voor. In Antwerpen werden zo in 2016 19,9 cases van tbc per 100 000 inwoners vastgesteld terwijl het Vlaamse gemiddelde in 2016 op 6,8 gevallen per 100 000 inwoners lag. Dit valt te verklaren doordat tuberculose sneller armere populaties zal treffen in steden o.w.v. de slechtere leefomstandigheden, het dichter op elkaar leven enzovoort. Tevens kan men in steden meer risicogroepen als asielzoekers en vluchtelingen vinden.
Wat is nu de link tussen de migratiecrisis en tuberculose?
Vanaf de periode 2014 – 2015, het begin van de vluchtelingencrisis, is in West-Europa een schommelend of stijgend aantal cases van tbc merkbaar. Dit gaat tegen alle verwachtingen, die uitgaan van een constante daling, in. Tussen januari 2015 en mei 2016 zochten ongeveer 1,2 miljoen asielzoekers hun toevlucht in Europa. Gedurende hun reis werden deze personen, naast aan gruwelijke taferelen, blootgesteld aan tal van onhygiënische en slechte leefomstandigheden. De kans dat deze personen in contact zijn gekomen met tuberculose is dus verhoogd. Het merendeel van deze personen waren van Syrische, Afghaanse of Irakese origine. De Syrische tuberculose-incidentie (het aantal gevallen van tbc per 100 000 inwoners) is min of meer vergelijkbaar met het Europese gemiddelde. De incidentiecijfers van Afghanistan en Irak zijn veelvouden van deze getallen.
Een correcte screeningsmethode om tuberculose op te sporen en een vroege behandeling te garanderen is een noodzaak. De Belgische staat organiseert wel een inkomstscreening, maar deze is niet verplicht. Het merendeel van deze screenings gebeurt d.m.v. een röntgenfoto, een methode die geen zekerheid biedt op een diagnose en enkel actieve longtuberculose opspoort. Latente tuberculose infecties of tuberculose buiten de longen worden dus niet opgespoord. Tevens blijkt uit wetenschappelijke literatuur dat bij aankomst in het gastland weinig actieve tuberculose kan worden vastgesteld. Indien latente tbc zou overgaan naar actieve tbc, gebeurt dit meestal 2 tot 5 jaar na aankomst. Dit wil zeggen dat een groot deel van de diagnoses nog gesteld zal worden in de periode van 2018 – 2021. Deze trend van het activeren van latente tuberculose was in Vlaanderen in 2016 al zichtbaar. Zo ging het aantal gevallen van tbc onder asielzoekers van 35 in 2015 naar 61 in 2016. Door een tekort aan wetenschappelijke literatuur is de exacte omvang van dit fenomeen moeilijk in te schatten. Wel is duidelijk dat de Belgische volksgezondheid niet in gedrang komt door dit fenomeen. Tevens kunnen asielzoekers en vluchtelingen terugvallen op een breed en gespecialiseerd zorgsysteem waardoor er snel een correcte behandeling opgestart kan worden indien de eerste symptomen optreden.
