Sleutelcompetenties omzetten in actiegerichte inzichten voor leraren

De digitalisering in scholen heeft geleid tot het genereren van enorme hoeveelheden gegevens. Desondanks ontbreekt het leraren vaak aan de benodigde tools om deze gegevens te benutten en te begrijpen, dit terwijl ze ook nog eens te maken hebben met een zware administratieve last. Dit artikel presenteert het Competentie Dashboard, een leeranalyse dashboard dat leraren voorziet van voortdurende updates over de voortgang en prestaties van studenten, met als doel hun werkdruk te verlichten.

Actiegerichte inzichten

Digitalisering heeft steeds meer zijn intrede gemaakt in scholen, met leeromgevingen zoals Moodle en Smartschool die aanzienlijke hoeveelheden gegevens verzamelen over de prestaties en betrokkenheid van studenten. Echter, deze digitale transformatie heeft uitdagingen met zich meegebracht, met name voor docenten die zich een weg moeten banen door deze gegevensstroom. Leraren worden geconfronteerd met de immense taak om betekenis te geven aan deze informatie, een taak die nog ingewikkelder wordt door de last van administratieve verantwoordelijkheden [1].

Een van deze administratieve lasten is het bijhouden van eindtermen. Eindtermen zijn minimale doelen die de Vlaamse overheid noodzakelijk en haalbaar acht voor die groep leerlingen [2]. Deze eindtermen zijn gekoppeld aan sleutelcompetenties. Sleutelcompetenties zijn "groepen vaardigheden met betrekking tot de inhoud die studenten moeten leren om in de samenleving te kunnen functioneren en zich als individuen te ontwikkelen" [3].

Het Competentie Dashboard zal leerkrachten van het middelbaar onderwijs leeranalyse bieden waarin eindtermen en sleutelcompetenties gevisualiseerd worden. Leraren zullen in staat zijn om de voortgang van de studenten te volgen, de impact van hun onderwijsactiviteiten te evalueren, en interventies te identificeren die studenten kunnen helpen hun doelen te bereiken.

Een blik op het dashboard

Het Competentie Dashboard is ontwikkeld om de prestaties van leerlingen voor elke competentie te presenteren door middel van visuele representaties. Het dashboard is een werkende en functionele Moodle plugin die kan geïnstalleerd kan worden voor scholen die de leeromgeving Moodle gebruiken. Figuur 1 toont het functionele dashboard. Het Competentie Dashboard biedt een uitgebreid overzicht van de prestaties van studenten door middel van grafieken. Het frame ‘Leerlingen’ biedt inzichten in de klas, het frame ‘Sleutelcompetenties’ richt zich op competenties, en het frame ‘Resultaten leerlingen per sleutelcompetentie’ duikt in de individuele studentenprestaties. Elk frame probeert verschillende vragen te beantwoorden die leraren kunnen hebben over hun studenten. Al deze vragen zijn verzameld via een focusgroep samen met leraren, wat opnieuw benadrukt dat dit onderzoek gericht was op een gebruikersgericht ontwerpproces.

Figuur 1: Het Competentie Dashboard

Evaluatie van het dashboard

De belangrijkste doelstelling van dit onderzoek is het ontwikkelen van een dashboard voor leraren van het secundair onderwijs dat nuttige en bruikbare inhoud biedt. Dit terwijl er ook gefocust wordt op een gebruiksvriendelijk ontwerp dat rekening houdt met de feedback van leerkrachten. Om deze doelstellingen te bereiken, werd er besloten om een iteratief ontwerpproces te volgen waarin leraren bij elke stap betrokken werden.

Twee studies hebben het finale dashboard geëvalueerd. De eerste studie maakte gebruik van diepte-interviews waarin leraren interageerde met het dashboard. Het bestaat uit drie delen: een tutorial, een interview en vragenlijsten. Negentien leraren van drie verschillende secundaire scholen namen deel aan deze studie. In de tweede studie werd een proefperiode van een week gehouden, waarin leraren het dashboard gebruikten met hun eigen klasgegevens.

Impact & bruikbaarheid

Het onderzoek leverde waardevolle inzichten op door een combinatie van kwalitatieve analyse van diepte-interviews en kwantitatieve gegevens. Enkele belangrijke lessen kwamen naar voren uit de studie, die licht werpen op de impact en bruikbaarheid van het Competentie Dashboard:

• Het dashboard scoorde buitengewoon goed op gebruiksvriendelijkheid, met een System Usability Scale (SUS)-score van 85.7, wat als 'uitstekend' categoriseerd wordt [4]. Leraren gaven aan dat het dashboard een snel overzicht biedt en een hoge mate van eenvoud en tijdefficiëntie. Het ontwerp van het dashboard houdt hier rekening mee en zorgt voor een gebruiksvriendelijke interface, wat zorgde voor een soepele onboarding-ervaring voor leraren.
• Het Competentie Dashboard biedt waardevolle inzichten, waaronder probleemidentificatie, studentenmonitoring, zelfreflectie en lesplanning, in lijn met eerder onderzoek [5, 6] dat het belang benadrukte van het ondersteunen van leraren op deze gebieden. Bovendien faciliteert het actiegerichte stappen zoals het aanpassen van lessen, het bieden van aanmoediging en gerichte remediëring, waarmee het tekort in bestaand onderzoek over 'impact' en 'bruikbare inhoud' aanhaalt [7, 8] en zo een waardevolle bijdrage levert aan het vakgebied van Mens-Machine-Interactie.
• Het dashboard biedt een resultaatgericht beeld van studentenprestaties. Toch benadrukken leerkrachten ook het belang van gedrag en emotie in de ontwikkeling en prestatie van studenten. Dit wordt ook door onderzoek ondersteunt [9]. Deze elementen ontbreken momenteel in de gegevens en moeten in overweging worden genomen bij toekomstige verbeteringen van het dashboard.

De weg vooruit

Dit onderzoek richtte zich op het ontwerpen, ontwikkelen en evalueren van een Competentie Dashboard, specifiek gericht op leraren van het secundaire onderwijs. We hebben geprobeerd waardevolle inzichten te bieden in het ontwerp en de ontwikkeling van een leeranalyse dashboard voor leerkrachten secundair onderwijs. Om deze doelstellingen te bereiken, is een iteratief en gebruikersgericht ontwerpproces gevolgd. Het resultaat van dit onderzoek is een functioneel dashboard dat leraren nuttige inzichten en bruikbare inhoud biedt voor het begrijpen van de cijfers en voortgang van hun studenten. Het ontwerp van het dashboard maakt het gemakkelijk te begrijpen en te gebruiken voor gevisualiseerde leerdata.

Terwijl we blijven zoeken naar innovatieve oplossingen in het onderwijs, laten tools zoals het Competentie Dashboard zien welke mogelijkheden er zijn. Ze tonen aan hoe technologie de kloof tussen gegevens en actie kan overbruggen, wat uiteindelijk zowel leraren als studenten ten goede komt. Concluderend vertegenwoordigt het Competentie Dashboard een belangrijke stap vooruit in het aanreiken van de essentiële en effectieve tools die leerkrachten nodig hebben in een steeds meer digitaliserende wereld van het onderwijs.