‘Dokter, ik wil graag een baarmoeder!’

Wat als u geboren wordt zonder baarmoeder, maar toch een kinderwens hebt, wat zijn dan uw opties? Voorheen waren de enige mogelijkheden draagmoederschap of adoptie, maar vandaag de dag bestaat er ook zoiets als een baarmoedertransplantatie. Hierdoor krijgen vrouwen zonder baarmoeder toch de kans om een eigen zwangerschap te beleven.

‘Het allermooiste van een zwangerschap is toch wel dat er een klein mensje in je buik groeit.’

Voor veel vrouwen is de zwangerschap ondanks alle kwaaltjes een van de mooiste momenten uit hun leven. Jammer genoeg is een zwangerschap niet voor iedereen vanzelfsprekend. In België heeft 1 op de 6 koppels met onvruchtbaarheid te kampen. Niet elk koppel met een zwangerschapswens zal spontaan zwanger worden, een deel van hen zal medische hulp nodig hebben om onderliggende vruchtbaarheidsproblemen op te lossen. Verminderde vruchtbaarheid is een gezondheidsprobleem dat wereldwijd miljoenen mensen van de vruchtbare leeftijd treft.

De afwezigheid van een baarmoeder

Als we kijken naar vrouwen alleen, meer bepaald naar vrouwen die zelf geen baarmoeder hebben, heeft 1 op 500 vrouwen van de vruchtbare leeftijd geen of geen werkende baarmoeder. Deze problemen kunnen aangeboren zijn, maar ook verworven. Het kan dus zijn dat de vrouw geboren is zonder baarmoeder, maar het kan ook zijn dat de baarmoeder door bepaalde behandelingen niet meer voldoende functioneert of verwijderd werd.  De baarmoedertransplantatie vormt voor deze vrouwen een geschikte behandeling.

Onvruchtbaarheid heeft een enorme impact op het mentaal welzijn. De baarmoedertransplantatie bewijst dat de geneeskunde het punt voorbij is waar orgaandonatie alleen draait om het redden of verlengen van het leven, het draagt ook en vooral bij tot de verbetering van de levenskwaliteit.

Nog niet voor iedereen

In België loopt een pilootstudie die zich beperkt tot vrouwen met het Mayer-Rokitansky-Küster-Hauser syndroom, zij zijn geboren met een niet goed functionerende baarmoeder of zelfs zonder. Sinds 2018 krijgen zij de kans een transplantatie te ondergaan die hun leven voorgoed kan veranderen.

Natuurlijk zou dergelijke transplantatie ook voor vrouwen die bijvoorbeeld een baarmoederverwijdering ondergingen omwille van medische redenen of vrouwen die schade aan de baarmoeder opgelopen hebben na bestraling een oplossing moeten bieden voor hun onvruchtbaarheid. Voorlopig komen deze vrouwen nog niet in aanmerking voor een uterustransplantatie in België, omdat de studie zich nog in een beginnend stadium bevindt.

Ervaring op wereldniveau

België is zeker niet het enige land dat zich hierin verdiept. Wereldwijd vonden er tot nu toe ongeveer 50 transplantaties plaats en zijn een tiental kinderen geboren uit getransplanteerde baarmoeders. Het aantal succesverhalen is voorlopig dus beperkt. De eerste geboorte uit een getransplanteerde baarmoeder vond plaats in Zweden in 2014. Het team van Dokter Matts Brännström staat het verst met hun onderzoek. Ondertussen vervult het Zweedse team een leraarsfunctie in de begeleiding van de procedure voor de transplantatie wereldwijd.

Lang traject

Hoe ziet het verloop van een baarmoedertransplantatie er nu eigenlijk uit?  Het antwoord op deze vraag is complex. Er gaat een grondige voorbereiding aan vooraf. Wanneer een donor zich aanbiedt, dit kan gaan om een overleden of levende donor, wordt alles in gang gezet om een match te vinden en wordt het donortransplantaat verwijderd. Deze chirurgische procedure is bij een levende donor natuurlijk zeer complex. Uiteindelijk gaat men over tot de operatie van de ontvanger, ook hierbij is chirurgische expertise vereist. Na de ingreep zijn controles door verschillende artsen van levensnoodzakelijk belang.

Hoe word je nu zwanger met een getransplanteerde baarmoeder? De bevruchting gebeurt via in-vitro fertilisatie, ook wel bekend als ivf. Wanneer de baarmoeder aangetoond heeft goed te werken dan wordt een embryo teruggeplaatst en zo komt een zwangerschap tot stand. De zwangerschap verloopt natuurlijk risicovoller dan een normale zwangerschap, er worden dus extra controles bij artsen ingepland. De bevalling gebeurt door middel van een keizersnede die ingepland wordt rond 38 weken zwangerschapsduur.

Veiligheidsoverwegingen

Om te weten hoe veilig deze procedure nu werkelijk is, moeten criteria worden vastgesteld rond minimale kwaliteitsnormen voor de transplantatieprogramma's. Hierbij zal niet alleen een multidisciplinaire aanpak van belang zijn, waar verschillende artsen van verschillende disciplines nauw in samenwerken, er zal een kwaliteitsbeoordeling nodig zijn en maatregelen ter verbetering van het proces moeten gesteld worden. 

De baarmoedertransplantatie is een transplantatie van voorbijgaande aard. Dit wil zeggen dat de baarmoeder na één of meerdere succesvolle zwangerschappen terug zal verwijderd worden. Dit biedt de unieke kans om het gebruik van immuniteitsremmers, de medicatie die men moet nemen om het afstoten van de getransplanteerde baarmoeder tegen te gaan, te beperken in de tijd.

Uit verschillende studies bleek ook dat de risico’s van zwangerschap voor moeder en kind aanvaardbaar lijken te zijn, ook de postoperatieve complicaties bleven tot nu toe beperkt. Het merendeel van de complicaties kon behandeld worden met tijdelijke verhoging van de immuniteitsremmers, bij een minderheid was het verwijderen van de baarmoeder vereist.

Toekomstperspectief

Hoewel het succes vaker werd aangetoond bij het gebruik van levende donoren, is ook het gebruik van overleden donoren veelbelovend. De keuze voor levende of overleden donatie zal door het uitvoerende team gemaakt moeten worden na afweging van de mogelijke voor- en nadelen. Het grootste voordeel van het werken met een overleden donor is de veiligheidsfactor. Het grootste voordeel van het werken met een levende donor is de grondige voorbereiding die kan uitgevoerd worden.

Uit studies kan geconcludeerd worden dat de baarmoedertransplantatie, hoewel experimenteel, waarschijnlijk een geldige behandeling voor absolute uteriene infertiliteit wordt. Het is een veelbelovende ingreep die in de toekomst couranter zal worden toegepast. Verder onderzoek is nodig om de techniek veiliger te maken op grote schaal, hoe vaker de ingreep uitgevoerd wordt, hoe veiliger de ingreep wordt.

Misschien kan deze ingreep in de toekomst zelfs uitgebreid worden voor transgenders die een zwangerschapswens hebben. De uterustransplantatie heeft veel potentieel en kan een enorme invloed hebben op de reproductieve geneeskunde.