Van concept naar constructie. Procesmanagement bij culturele-projectcoöperaties
Projectwerking vormt vandaag de dag een onlosmakelijk en essentieel onderdeel van verschillende sectoren. Dit gaat van de jaarlijkse zalmvangst in Zweden en Finland tot projecten van de federale politie rond overlast in uitgaansbuurten. Ook in de culturele-erfgoedsector wordt er steeds meer ingezet op projecten. Projecten kunnen strategische doelstellingen helpen realiseren en de dagelijkse werking dynamiseren en soms ook professionaliseren. Projecten hebben belangrijke consequenties voor het bestaan van bedrijven, organisaties en verenigingen.
Binnen de culturele-erfgoedsector is het belang van erfgoedprojecten sinds enkele jaren aan een stevige opmars bezig. Verspreid over de laatste drie jaar ging een totaal aan ongeveer 1 070 000 euro aan subsidiestromen naar internationale en ontwikkelingsgerichte erfgoedprojecten. Het nieuwe erfgoeddecreet, dat in voege treedt vanaf 1 januari 2009 onderstreept het belang van projecten voor de erfgoedsector. Projecten vormen hét instrument bij uitstek om het decreet in praktijk om te zetten.
Dit alles doet de vraag rijzen naar professionaliering en in het verlengde daarvan een aangepast managementmodel voor erfgoedprojecten. Daarom onderzoekt FARO, het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed, wat het meest geschikte managementmodel vormt, dat zowel rekening houdt met de specifieke kenmerken van de culturele-erfgoedsector, en tegelijk op managementleest gestoeld is. Zo kenmerken erfgoedprojecten zich door de betrokkenheid van meerdere partners, als door de onstabiele omgeving waarin het project is ingebed. Zo hebben niet alleen sociaal-maatschappelijke factoren een invloed, maar ook, en in zeer belangrijke mate het politieke veld. Erfgoedprojecten zijn immers onlosmakelijk verbonden met decretale en beleidsmatige vereisten. Dit model streeft idealiter naar een win-win situatie voor alle projectpartners. Vooral deze laatste vereiste vraagt om een projectbenadering op maat. Er bestaat immers in de gehele managementliteratuur geen model dat eenvoudig transponeerbaar is naar erfgoedprojecten.
Aan de hand van een systeembenadering wordt het begrip 'culturele projecten', en in het verlengde daarvan het begrip 'erfgoedprojecten' opnieuw geconstrueerd tot een volledig nieuw concept, namelijk 'culturele-projectcoöperaties'. De grote meerwaarde van dit nieuwe managementmodel bestaat uit haar veelzijdige hanteerbaarheid binnen verschillende culturele subsectoren. Een volgende tweedeling binnen culturele-projectcoöperaties, namelijk programma's en multiprojecten biedt een nog meer gerichte omgang met de noden die een verscheidenheid aan projecten met zich meebrengt.
De innovatieve kracht van het model ligt verscholen in de procesbenadering van een erfgoedproject, waarmee lijnrecht wordt ingegaan tegen een meer conservatieve projectbenadering, dat voorbijgaat aan de dynamiek, de verschillende belangen van de stakeholders en de onzekere omgeving waarin culturele projecten zijn ingebed. Als culturele projectcoöperaties als proces benaderd worden biedt dit het meest kans op de realisatie van een win-win situatie, dit wil zeggen een samenwerking waar iedereen samenwerkingsvoordeel uit kan halen, rekening houdende met de verschillende betrokken belangen, waarden en visies waar voorzichtig mee omgesprongen moet worden. Culturele projecten vormen immers een delicate evenwichtsoefening waarbij continu aan zowel haalbaarheid als draagvlak gewerkt wordt, door voortdurend de inhoud van de idee en het engagement van de verschillende partijen op mekaar af te stemmen.
Het betreft hier immers geen exacte wetenschap. Hoewel een adequaat managementmodel een nuttige leidraad vormt spelen er moeilijk te beheersen interpersoonlijke en subjectieve factoren een grote, en vaak zelfs beslissende rol. De uniciteit van het aangeboden managementmodel situeert zich voor een groot deel op dit niveau. Het model biedt ruimte voor dit cruciale aspect en reikt aan aantal principes aan om hiermee om te gaan.
Aan de hand van zeer uiteenlopende case studies werd de relevantie en bruikbaarheid van dit model getest. Een test waarvoor het managementmodel met glans slaagt.
Een procesbenadering van culturele-projectcoöperaties vormt een managementmodel, dat op de valavond van het in voege treden van het nieuwe erfgoeddecreet, een onmisbaar hulpinstrument vormt bij de analyse en overwinning van de verschillende obstakels die ongetwijfeld opduiken bij de integratie van het decreet in de dagdagelijkse praktijk. Hoewel een win-win situatie in samenwerkingsverbanden een van de sleutelelementen vormt tot een verdere professionalisering van de sector, is dit niet eenvoudig daadwerkelijk te realiseren. Procesmanagement bij culturele-projectcoöperaties vormt een cruciale stap binnen dit proces.
