De Chemie van Verandering: Van Drugslab naar Preventiewerker

"Hoe neem ik nou die stomme beslissing om die drugs te gaan verkopen?", vraagt Joop Gottmers zich af terwijl hij terugblikt op zijn turbulente verleden. Een verleden waarin Gottmers zijn carrière als bokskampioen opbouwde. Het is een periode waarin hij echter gerekruteerd werd in het drugsmilieu. Van het verkopen van cocaïne in kleine hoeveelheden, groeide Gottmers’ handel uit naar de grootschalige verkoop van hasj en amfetamine. Na een gevangenisstraf herstartte Gottmers zijn cocaïnehandel, zette hij een amfetaminelaboratorium op poten en installeerde hij een cannabisplantage. Intussen is het een kwarteeuw geleden dat Gottmers de handdoek in de ring worp en met pensioen ging van zijn criminele carrière.

Er is echter weinig geweten over dergelijk desistanceproces bij druggerelateerde georganiseerde criminaliteit. Gottmers wordt in dat opzicht als interessante “casus” beschouwd om de factoren belangrijk voor dergelijk proces te bestuderen. Het is daarom dat diens verleden door Evelien Lootens, een studente Criminologie aan de Universiteit Gent, nauwgezet onderzocht wordt in haar masterproef. Het resultaat is een diepgaande analyse van Gottmers’ criminele carrière en zijn uiteindelijke veranderingsproces (ook gekend als ‘desistance’).  

Een Complex Web van Persoonlijke, Sociale en Structurele Factoren

Gottmers’ reis naar een nieuw leven reikt echter verder dan louter persoonlijke beslissingen die hem op deze weg plaatsten. Gebeurtenissen zoals zijn opstart van een carrière in de handel van drugs, maar ook zijn beëindiging van dergelijk crimineel traject, zijn immers niet alleen vervlochten met hemzelf. Integendeel, Lootens’ onderzoek onthult dat Gottmers’ traject verweven is in een complex web van persoonlijke, sociale en structurele factoren. Deze factoren, die zich op een continuüm bevinden, hebben het pad van Gottmers zowel positief als negatief beïnvloed, en vormen samen wat Lootens ‘crimineel trajectkapitaal’ noemt. Deze factoren, afhankelijk van hun invloed, zouden een persoon immers kunnen introduceren in een criminele carrière, maar ook een beëindiging van zulk traject kunnen bespoedigen.

Persoonlijke transformatie: Van sportman, naar “crimineel”, naar preventiewerker

Gottmers’ levensverhaal is een achtbaan van identiteitstransformaties. Ooit een gevierd sportman, werd hij een drugshandelaar, gedreven door een verlangen naar erkenning en financiële voorspoed. Maar zijn reis eindigde daar niet. Door een combinatie van religieuze bekering en de wens om een betere vader te zijn, onderging Gottmers een tweede metamorfose, deze keer naar een sociaal geëngageerd individu en een verantwoordelijke ouder.

Deze transformaties zijn echter niet lineair of eenvoudig. Ze zijn doordrenkt met tegenstrijdige cognitieve processen, waarbij Gottmers veelvuldig worstelde met zijn eigen morele code en de gevolgen van zijn acties. Desalniettemin benadrukt zijn uiteindelijke succes in het verlaten van zijn criminele leven de mogelijkheid van positieve verandering, zelfs te midden van talrijke struikelblokken en tegenslagen.

Sociale netwerken: Het zwaard met twee scherpe kanten

Gottmers’ traject werd sterk beïnvloed door zijn sociale netwerken, die zowel een bron van criminele verleiding als prosociale steun waren. Zo speelde zijn vriendschap met een persoon uit het criminele milieu een cruciale rol bij het initiëren van zijn criminele carrière. Tegelijkertijd waren positieve relaties, zoals die met zijn dochter, doorslaggevend voor zijn desistanceproces.

Gottmers’ verhaal illustreert de complexiteit van sociaal crimineel trajectkapitaal en hoe relaties kunnen evolueren gedurende een criminele carrière. Het benadrukt het belang van positieve sociale relaties als motiverende kracht voor verandering, en hoe het ‘giving back’-principe, waarbij het individu iets wil teruggeven aan de samenleving, een cruciale rol kan spelen in het desistanceproces. Zo is Gottmers’ transformatieproces duidelijk zichtbaar door zijn inzet als preventiewerker, waarbij hij beleidsadvies geeft inzake de drugswetgeving, en lezingen geeft in het onderwijs.

Structuur: Een vangnet en een struikelblok     

Structurele factoren hadden eveneens een essentiële impact op Gottmers’ veranderingsproces. Gottmers’ initiële betrokkenheid bij criminaliteit werd mede gefaciliteerd door “positieve” structurele factoren zoals een vaste woonplaats en betekenisvol werk. Deze positief ogende factoren werden echter ingezet als een bron van criminele inkomsten. Zo diende Gottmers’ bedrijf als dekmantel voor zijn onderliggende drugshandel. Tijdens zijn desistanceproces waren factoren als een stabiele woonomgeving en betekenisvol werk daarentegen aanzienlijke hulpmiddelen voor verandering, aangezien die hem een platform boden voor zijn ontwikkelende veranderingsproces. Belangrijk is zodus evenzeer de wijze waarop kapitaal ingezet wordt.

Gottmers’ ervaringen tonen de dynamische aard van structurele factoren in relatie tot criminaliteit en desistance. Tevens benadrukken ze niet alleen de complexiteit van het navigeren door structurele barrières, maar ook het belang van het onderhouden van positieve, ondersteunende sociale banden.

Toekomstige Richtingen en Aanbevelingen

Gottmers’ levensverhaal is een krachtige illustratie van de complexiteit van het desistanceproces. Dergelijke case study biedt waardevolle inzichten voor het ontwikkelen van effectievere interventies. Daarom beveelt Lootens een geïntegreerde aanpak aan die gelijke aandacht besteedt aan persoonlijke ontwikkeling, het stimuleren van sociale, ondersteunende relaties, en het navigeren door structurele barrières. Ze benadrukt het belang van flexibele en responsieve interventies die zijn afgestemd op individuele behoeften en omstandigheden. Een holistische benadering die rekening houdt met de unieke context van elk individu, kan op die manier de sleutel zijn tot een succesvolle desistance.

Wat betekenen de resultaten nu voor de academische wereld? Lootens stelt voor om diepgaander onderzoek te verrichten, waarbij longitudinale studies en kwantitatieve methoden kunnen worden ingezet om een systematischer inzicht te verkrijgen in de hoofdfactoren die bijdragen aan het desistanceproces.

Een Verhaal van Hoop en Inspiratie

Gottmers’ verhaal is niet alleen een levendige illustratie van de complexiteit van het desistanceproces, maar ook een bron van hoop en inspiratie. Het toont aan dat, ondanks een diepe betrokkenheid bij het criminele milieu, een positieve transformatie mogelijk is. Zijn ervaringen en expertise bieden essentiële inzichten voor toekomstig beleid en praktijken gericht op het ondersteunen van desistanceprocessen. Voorts benadrukken ze de noodzaak van een holistische benadering die rekening houdt met de complexe dynamiek van persoonlijke, sociale en structurele factoren.

Door zijn verleden en expertise te gebruiken om een nieuw leven van hoop en maatschappelijk engagement te smeden, illustreert Joop een levendige realiteit waarin desistance niet alleen mogelijk is, maar ook een bron van waardevolle inzichten en een nieuwe toekomst in het veld van desistanceonderzoek is.