Waar virtuele realiteit en tot rust komen elkaar ontmoeten: een verborgen schat in het onderwijs.
“Kan virtual reality (VR) een oplossing bieden om overprikkelde leerlingen met autismespectrumstoornis (ASS) in de klas tot rust te brengen?” Dit onderzocht Sofie Smet (Odisee Co-hogeschool te Sint-Niklaas) in haar bachelorproef.
Welkom in de wereld van innovatie en onderwijs!
In haar opleiding als leerkracht lager onderwijs liep Sofie Smet op verschillende scholen stage. Hierbij merkte ze dat scholen vaak een gebrek hebben aan infrastructuur om een overprikkelde leerling met ASS tot rust te laten komen. De leerling werd uit de klas gehaald en ging bijvoorbeeld op de gang zitten of kwam bij de directeur of zorgcoördinator terecht. Dit was voor verschillende leerlingen een drempel en zorgde voor extra stress. Sofie vond een mogelijke oplossing om de leerling in de klas tot rust te laten komen. De leerling hoeft hierbij het veilige klasklimaat niet te verlaten en ondertussen kan de leerkracht doorgaan met lesgeven.
Gebrek aan infrastructuur.
Door het nijpende lerarentekort worden de klassen zowel in het regulier als in het buitengewoon onderwijs steeds groter. Dit zorgt ervoor dat leerlingen vaak meer prikkels binnenkrijgen en sneller overprikkeld raken. Het wordt steeds moeilijker om een plaats te creëren, in de klas of daarbuiten, waar een leerling helemaal tot rust kan komen. Uit een enquête blijkt dat verschillende leerkrachten dit als een steeds groter wordend probleem ervaren. Ze zitten vaak met hun handen in het haar wanneer een leerling overprikkeld is. Enerzijds moeten ze de tijd nemen om de overprikkelde leerling tot rust te brengen, anderzijds moeten ze lesgeven aan de overige leerlingen die in de klas zitten. Er wordt bijgevolg steeds vaker gekozen om een leerling buiten de klas tot rust te laten komen, dit is niet altijd evident. Leerkrachten botsen vaak op het probleem dat er geen lokaal ter beschikking is waar de leerling terecht kan of dat er niemand is die toezicht kan houden bij de leerling. Het kan wel eens gebeuren dat een overprikkelde leerling bij de directeur of zorgcoördinator terechtkomt om tot rust te komen. Deze zijn vaak onvoldoende op de hoogte van wat er zich in de klas heeft afgespeeld of de leerling ervaart dit als straf. Soms valt het voor dat de leerling naar de gang moet om daar tot rust te komen. Hierbij krijgt de leerling nog meer prikkels, denk maar aan een leerling/leerkracht die door de gang wandelt, leerkrachten die in andere klassen aan het lesgeven zijn etc. Zo is tot rust komen voor een overprikkelde leerling met ASS zeer moeilijk.
Waarom kiezen voor VR?
VR, een kunstmatige 3D wereld gecreëerd met de computer, biedt een mogelijke oplossing voor het gebrek aan ruimte waarmee veel scholen kampen. Wanneer je een VR-bril opzet, kan je in een virtuele ruimte vertoeven waar je helemaal tot rust komt, zonder het klaslokaal te verlaten. Door gebruik te maken van 360° video’s, zonder enige vorm van interactie in tegenstelling tot games, waant de leerling zich immers in een andere omgeving. Hierdoor dient de leerling het veilige klasklimaat niet te verlaten en blijft hij/zij onder toezicht van de leerkracht. Dit zorgt ervoor dat de leerkracht geen extra ruimte of toezichter nodig heeft en dat de leerling “afgeschermd” wordt van bijkomende prikkels. De leerkracht kan ondertussen de lessen gewoon verderzetten. De kracht van VR is dat elke leerling een voor hem/haar rustgevende omgeving kan kiezen. Dit is namelijk zeer verschillend van leerling tot leerling en van situatie tot situatie. De ene leerling kan tot rust komen door zich in de natuur te bevinden terwijl een andere leerling dit bijvoorbeeld minder aangenaam vindt. Op deze manier wordt de omgeving afgestemd naar de noden van de leerling. Wanneer de leerling volledig tot rust gekomen is, zet hij/zij de bril af en neemt verder deel aan de les zonder de overige leerlingen te storen.
Gebruik in de praktijk.
De klasleerkracht van de school waar het onderzoek plaatsvond gaf aan dat de leerlingen met ASS in haar klas meestal 15 tot 20 minuten nodig hadden om tot rust te komen wanneer ze overprikkeld waren. Dit was afhankelijk van de situatie en de plaats waar de overprikkeling plaatsvond. Als de leerling overprikkeld werd door iets in de klas duurde het vaak langer om tot rust te komen dan wanneer hij/zij overprikkeld werd door iets buiten het klaslokaal.
Bij het gebruik van een VR-bril kwamen de leerlingen opmerkelijk sneller tot rust. De leerlingen hadden maar 3 à 5 minuten nodig om helemaal tot rust te komen en kregen geen extra prikkels van buitenaf. Dit neemt, in de klas waar het onderzoek plaatsvond, opvallend minder tijd in beslag dan zonder het gebruik van de VR-bril. Uiteraard moeten er wel duidelijke afspraken gemaakt worden met alle leerlingen, bijvoorbeeld aan de hand van een introductieles. VR wordt hier enkel gebruikt om tot rust te komen en niet voor gaming. Juist door goede afspraken te maken met alle leerlingen wordt het gebruik van de VR-bril aanvaard en niet als storend geschouwd. Tijdens dit onderzoek werd hier geen misbruik van gemaakt door de leerlingen.
De aankoop van een VR-bril is toch veel te duur voor een school, hoor ik u al denken?
Dit is een terechte bedenking die u misschien bij het lezen van dit artikel kan maken. Maar ook hier heeft Sofie naar een oplossing gezocht. Bij deze toepassing is het niet nodig om een dure VR-bril aan te kopen. U kan gewoon gebruik maken van een VR-box. Dit is een smartphonehouder in de vorm van een VR-bril (karton of plastiek) waarin je een (oude) smartphone zonder simkaart steekt. De aankoop van deze VR-box is goedkoper dan een VR-bril. Aan de hand van de VR-box en smartphone kan je 360° video’s bekijken, dit geeft hetzelfde (gewenste) resultaat als bij het gebruik van een VR-bril.
Dankzij Virtual Reality krijgen leerlingen met ASS nu de rust en ondersteuning die ze nodig hebben, binnen het klasgebeuren. Deze toepassing opent nieuwe deuren voor inclusief onderwijs.
