Vaccinatie: De vleesetende bacterie de pas afsnijden

Beeld je even in dat artsen je komen vertellen dat de enig mogelijke behandeling het verminken of het amputeren van je ledematen is. Dit is helaas de realiteit van een patiënt die een infectie heeft opgelopen met Streptococcus pyogenes, beter bekend als de vleesetende bacterie.

De geschiedenis leert ons dat vreselijke oorlogswonden vroeger reeds geassocieerd werden met de vleesetende bacterie. Uit de meest recente cijfers blijkt dat er wereldwijd jaarlijks meer dan 18 miljoen patiënten worden vastgesteld met een invasieve groep A-streptokokken infectie. Jaarlijks sterven 517.000 patiënten aan dit soort infectie. Maar waarom sterven zoveel mensen aan deze infectie? En waarom zijn er na al die jaren nog geen therapieën om deze infectie tegen te gaan? 

De boosdoener

Streptococcus pyogenes behoort tot de groep A-streptokokken. De bacterie kan zowel milde infecties veroorzaken, bijvoorbeeld een keelontsteking, als zeer ernstige infecties waaronder necrotiserende fasciitis.

Necrotiserende fasciitis is een zeldzame maar ernstige infectie van de huid en dieper gelegen structuren. Kenmerkend aan deze infectie is zijn snelle verspreiding. De infectie moet om deze reden zo snel mogelijk vastgesteld en behandeld worden.  

Hoe kan je de infectie oplopen?

Iedereen kan een infectie met Streptococcus pyogenes oplopen. Verschillende mensen zijn asymptomatische dragers van deze bacterie ter hoogte van de keel. Dit betekent dat de persoon de bacterie met zich mee draagt zonder enige symptomen van ziekte te vertonen.

De infectie kan voorkomen bij onschuldig ogende beschadigingen van de huid. Een patiënt die asymptomatische drager is kan de bacterie via hoesten of via de handen overdragen op de wonde. Maar ook een familielid of vriend kan asymptomatische drager zijn en zo besmetting veroorzaken.

Verder zijn er ook enkele risicofactoren voor het oplopen van de infectie waaronder intraveneus druggebruik (inspuitingen rechtstreeks in de aders), zwaarlijvigheid of ondervoeding.

Wegsnijden van geïnfecteerd weefsel

Zoals de naam het zelf zegt, is necrotiserende fasciitis een necrotische infectie. Dit betekent dat in het verste stadium van de infectie de huid volledig afsterft. Dit zorgt voor een anaeroob milieu, een omgeving zonder zuurstof, waar de bacterie goed kan groeien. De belangrijkste stap in de behandeling van de patiënt is het wegsnijden van al het geïnfecteerd weefsel zodat de infectie niet verder kan verspreiden.

Deze behandelingsmethode heeft een grote impact op zowel de lichamelijke als psychische gezondheid van de patiënt. Patiënten blijven achter met ernstige littekens of in de ergste gevallen het verlies van ledematen. Dit leidt vaak tot functionele beperkingen waardoor hulpmiddelen, zoals een rolstoel, rollator of prothesen, en pijnstillers vereist zijn. De patiënten ervaren niet enkel ernstige fysieke beperkingen. Uit tussentijdse gesprekken blijkt dat hun sociale leven aanzienlijk vermindert en hun emotionele toestand verslechtert.

Het toepassen van enkel deze behandelingsmethode is echter niet voldoende. Bij een vermoeden van de infectie zullen artsen meteen antibiotica toedienen, maar dat is niet levensreddend.

Vaccinatie is de sleutel

Ondanks de bestaande therapieën sterven er vandaag nog erg veel mensen aan deze infectie. Van nieuwe therapieën voor de behandeling van de infectie is er nog geen sprake. Om deze reden wordt het oog gericht op de preventie van de infectie: vaccinatie.

Bij vaccinatie worden dode of verzwakte bacteriën bij de patiënt ingespoten. Het lichaam zal deze bacterie op zijn beurt bekijken als iets lichaamsvreemd en zal antistoffen aanmaken. Wanneer de patiënt een volgende keer in contact komt met de echte bacterie zal het lichaam deze herkennen en sneller antistoffen aanmaken om zo de infectie snel tegen te gaan. Op deze manier wordt de patiënt niet of minder ziek van de infectie.

Problematiek

Tot op de dag van vandaag zijn er nog geen goedgekeurde vaccins, voor invasieve groep A-streptokokken infecties op de markt. In de voorbije 20 jaar zijn er enkele bemoedigende resultaten geweest omtrent het vaccinonderzoek voor Streptococcus pyogenes. Ondanks deze bemoedigende resultaten zijn er nog geen klinische studies van start gegaan. Bij klinische studies worden de effecten van het vaccin getest op patiënten. Maar zoals eerder vermeld, wordt er een dode of verzwakte vorm van de bacterie ingespoten. Wegens de bezorgdheid over de veiligheid voor de patiënt zijn er nog geen studies opgestart.

Een tweede struikelblok is een beperkt commercieel belang. Er zijn onvoldoende epidemiologische gegevens om de ziektelast van groep A-streptokokken infecties te beoordelen om zo de ontwikkeling van vaccins te versterken.

Ondanks de geringe epidemiologische gegevens, tonen cijfers uit een studie van 2005 over het aantal overlijdens ten oorzaken van infectieuze ziekten niet alleen de ernst van de infectie aan maar ook de dringende nood aan een oplossing. En die oplossing is duidelijk: vaccinatie.

Figuur: Streptococcus pyogenes bacterie