Nudging water as a healthy drink option by the use of social norms

Water als gezonde drankkeuze via sociale normering nudgen: Veldexperiment in een studentenrestaurant. 

In de moderne samenleving is een gezonde levensstijl van primordiaal belang. Smakelijke, maar minder gezonde maaltijden en snacks zijn populair en dit geldt eveneens voor minder gezonde gesuikerde frisdranken. Deze levensmiddelen maken echter deel uit van de dagelijkse voedingsgewoonten van veel mensen. Dit is een van de redenen waarom er wereldwijd sprake is van een toename van overgewicht en obesitas (WHO, 2019). Overheden zijn zich bewust van dit groeiende probleem en de invloed ervan op de kosten van de gezondheidszorg en de productiviteit. Ze keren stilaan het tij door mensen te informeren over een gezondere levensstijl en hen te sensibiliseren voor gezondere voedings- en drankpatronen. Overheden en openbare instellingen maken recent meer en meer gebruik van de motivatietechniek nudging om burgers een 'push ‘ of een subtiel ‘duwtje in de rug te geven' naar gezondere keuzes. Nudging is dus het subtiel bevorderen van de gewenste positieve keuze voor individuen, voor groepen en voor de samenleving als geheel zonder hierbij hun keuzevrijheid te beperken. Nudge interventies worden toegepast door gedragseconomen, marketeers, politici, maar ook door nationale en lokale overheden en dit voor verschillende doeleinden. 

In het restaurant van Alma Gasthuisberg werd een experimenteel onderzoek uitgevoerd om na te gaan of een beschrijvende en transparante sociale norm effectief kan worden gebruikt om de intentie van mensen om meer water te drinken te verhogen en of deze nudge hun waterconsumptie kan stimuleren. Aangezien water de enige gezonde drank is die onontbeerlijk is, lag de nadruk op de consumptie van water, maar het consumptiegedrag van suikerhoudende en light dranken werd tevens onderzocht. Het duwtje bestond uit een poster die een beschrijvende norm boodschap geeft, namelijk: "80% van de Vlamingen drinkt dagelijks voldoende water". De boodschap ging gepaard met een visueel aspect: een drinkwatertap met acht glazen water of vier waterflessen. Het onderzoek bestond uit drie fasen: een voormeting, interventieperiode waarin de nudge geafficheerd werd en een nameting. In elk fase werden 50 respondenten bevraagd, o.a. naar hun attitude ten aanzien van water en frisdranken, de redenen van hun drankvoorkeur, hun intentie om water te drinken en hun zelfgerapporteerde water- en/ of frisdrankconsumptie. Daarnaast werden in het restaurant metingen uitgevoerd van het totale drankverbruik tijdens de lunchperiode gedurende de drie condities op basis van manuele tellingen en aan de hand van de kassagegevens. 

Verschillende andere studies van nudge- interventies rapporteren gemengde resultaten, sommige eenvoudige interventies hebben een significant positief effect en worden later op veel andere plaatsen in de wereld toegepast, terwijl andere minder succesvol zijn. Ook deze interventie kon geen bewijs leveren van de effectiviteit van de interventie. Ondanks het feit dat de poster tijdens de nudge- interventie op verschillende strategische plaatsen geafficheerd werd en dit zowel digitaal als fysiek, bleek uit de zelfrapportering dat de visibiliteit te laag was om een significant effect te bekomen. Wel bevestigt de studie dat een positieve houding ten opzichte van drinkwater een goede voorspeller is voor de intentie om water te drinken. De gerapporteerde redenen waarom mensen water of frisdrank kiezen, kunnen overheden en bedrijven helpen bij het toepassen en ontwerpen van toekomstige nudges. Tenslotte bevestigde een bijkomende analyse dat een belangrijke reden voor de deelnemers om voor kraantjeswater te kiezen de minimale impact op het milieu is. 

Een belangrijke suggestie voor toekomstig onderzoek is dan ook dat er verder onderzoek nodig is om na te gaan hoe de visibiliteit van de boodschap verhoogd kan worden. Verder kunnen nudge- interventies best vooraf gegaan worden door mediacampagnes die zich richten op een positieve attitude ten aanzien van waterconsumptie en op een gecombineerde boodschap over gezondheid en ecologie. Indien deze boodschap herhaald wordt in een nudge- interventie die voldoende visibiliteit kan creëren, verhoogt de effectiviteit van de nudge. 

Trefwoorden: veldexperiment, gezondheidsgedrag, normatieve nudge, sociale descriptieve normen, waterinname, waterconsumptie, gedragseconomie