Daarom vergat ik mijn zwemkledij altijd

“De zwemles verliep elke week op eenzelfde manier. Na de middagpauze moesten we ons zelfstandig verplaatsen van de school naar het zwembad. Ik kon mij onderweg niet oriënteren en liep een paar keer verloren. Het vooruitzicht op de verplaatsing bezorgde mij elke week zeer veel stress. Na een paar weken had ik er genoeg van...”

Aan het woord is Dieter, een normaal begaafde jongen van 14 met autisme. Elke week vergat hij zijn zwemkledij. Slimme strategie want geen zwemkledij betekent niet meedoen aan de zwemles en dus geen stress voor de verplaatsing. De zwemleerkracht schreef reminders in zijn schoolagenda. De ouders van Dieter gaven hem nog een aanvullende instructie de dag voor de zwemles. Maar er leek geen kruid gewassen tegen de vergetelheid van Dieter. Elke week opnieuw vergat hij zijn zwemkledij.

Weerstand is niet irritant, maar interessant!

Dieter ‘koos’ ervoor om zijn zwemkledij niet mee te nemen naar school. Van ‘vergeten’ was duidelijk geen sprake, hij dacht er zelfs erg veel aan! Het vergeten van zijn zwemkledij was een bewuste strategie die hem meer voordeel dan nadeel opleverde.

Vaak is het interessant om eens na te gaan wat een jongere met autisme precies wanneer vergeet. Wat zou er bijvoorbeeld achter de weerstand van Dieter schuilgaan?

Ergens onder water

Autisme kwam de voorbije 20 jaar sterk onder de aandacht. Sommigen spreken over een autisme- epidemie als gevolg van de gigantische informatiestroom over het thema. Desondanks blijven de kennis en de beeldvorming over autisme ondermaats. Ingeroeste stereotiepe beelden en daarop gebaseerde foute verwachtingen, zitten diep ingesleten. Om autisme juist te begrijpen is het voor de omgeving van jongeren met autisme belangrijk om voorbij het observeerbare gedrag, onder de waterlijn te kijken.

Voor vrienden, familie en leraren is het vaak lastig te begrijpen wat er omgaat in het hoofd van iemand met autisme. Intelligente jongeren met autisme zijn vaak meesters in het bedenken van slimme strategieën om problemen te omzeilen of te camoufleren. Zo weet ook Dieter zijn echte probleem – angst om verloren te lopen – door zijn gedrag te omzeilen. Een gesprek met Dieter kan de ware oorzaak van zijn vergetelheid aan het licht brengen.

Kronkelweggetjes, omwegen, rotondes en doodlopende paden

Autisme is in essentie een probleem van informatieverwerking en betekenisverlening door de hersenen. Het autistische brein heeft veel meer moeite om informatie te verwerken. De neuronenpaden liggen chaotischer verspreid. In plaats van rechte, directe snelwegen zit het autistische brein vol met kronkelweggetjes, omwegen, rotondes en doodlopende paden. Dit leidt tot de typische autistische gedragskenmerken op het gebied van communicatie, op sociaal vlak en in het flexibel handelen en denken.

Maak de school én de leerkrachten autismevriendelijk

Onderzoek toont aan dat jongeren met autisme zoals Dieter veel meer stress ervaren en opmerkelijk minder gelukkig zijn dan hun leeftijdsgenoten zonder autisme. Het is daarom belangrijk om hen te ondersteunen in hun dagelijks leven en na te gaan waar zij zich wel goed bij voelen, ook op school. Een dergelijke positieve invalshoek is belangrijk. Positieve gevoelens in de klas en op school bevorderen immers het leerproces. Een goed gevoel op school leidt tot betere prestaties.

Een autismevriendelijke school heeft aandacht voor voorspelbaarheid, gebruikt visuele, duidelijke, concrete communicatie, geeft meer tijd of zorgt voor een apart lokaal voor de examens. Alle leerlingen hebben baat bij dergelijke aanpassingen. Bovendien moet de leerkracht autismevriendelijk zijn. Leerlingen met autisme zijn vaak supergevoelig. Een autismevriendelijke leerkracht kent en erkent deze leerlingen en laat merken dat ze ertoe doen.

Wat voor de ene leerling met autisme werkt, heeft de andere niet nodig

Leerlingen met autisme hebben op school en in de klas vooral baat bij aanpassingen op maat. Sommigen hebben het moeilijk om zelf goed te verwoorden wat voor hen belangrijk is. Het is nodig dat zij ondersteund worden in hun communicatie. De Junior auti-goed-gevoel vragenlijst kan hierbij helpen. De vragenlijst die recent werd ontwikkeld, helpt de leerkracht of begeleider om tijdens een gesprek na te gaan wat de jongere een goed gevoel geeft op school en in de klas.

"The proof of the pudding is in the eating!"

De Junior auti-goed-gevoel vragenlijst werd het voorbije schooljaar in de praktijk uitgetest. 15 normaal begaafde leerlingen met autisme uit het gewone onderwijs gingen in gesprek met hun begeleider. De Junior-auti-goed-gevoel vragenlijst was hun gids tijdens het gesprek. 7 domeinen werden besproken waaronder sensorische en sociale factoren. Ook werd nagegaan wat de leerling cruciaal vond bij communicatie of bij veranderingen. Plezierige gebeurtenissen werden bevraagd alsook belangrijke rituelen en noodzakelijke aanpassingen aan het programma.

De resultaten zijn hoopgevend. De feedback van alle begeleiders is overwegend positief. Zonder uitzondering liet het gesprek hen toe om in kaart te brengen waar de autistische leerling zich goed bij voelt op school of in de klas. De begeleiders vinden de vragenlijst handig in gebruik en zeer goed afgestemd op de schoolcontext. Zonder uitzondering bevelen zij het gebruik van de vragenlijst aan andere collega’s sterk aan.

“Misschien breng ik volgende week mijn zwemkledij wel mee.”

Dus, als reminders of schema’s allemaal niet helpen, wat zou dan het resultaat kunnen zijn van een goed gesprek met Dieter, gebruik makend van de Junior-auti-goed-gevoel vragenlijst?

We namen de proef op de som.

Het gesprek met zijn zwemleraar bracht de ware oorzaak van Dieters vergetelheid al snel naar boven. Gebruik makend van de Junior-auti-goed-gevoel vragenlijst gaf Dieter vrij vlug aan waar hij zich wél goed bij voelt. Dieter vertelde dat het hem zou helpen mocht hij kunnen meerijden met de leraar naar het zwembad. Zo gezegd, zo gedaan. Een week later had Dieter zijn zwemkledij bij.