Onderzoek naar de persoonlijke motieven die het soort werkstatuut bepalen van een mondhygiënist in België en Nederland.
De Belgische mondhygiënisten ervaren onzekerheden rond het wetgevend kader en zijn onvoldoende geïntegreerd in de eerstelijnszorg. Zo kiest 57,1% er bewust voor om als werknemer aan de slag te gaan.
Onderzoek
In deze bachelorproef werd onderzocht waarom een Belgische of Nederlandse mondhygiënist kiest voor het statuut van werknemer of zelfstandige. Het gaat hierbij over de invloed van persoonlijke, sociale en omgevingsfactoren. Er was nog niet veel geweten over het waarom achter deze keuze.
Het beroep van de mondhygiënist
Het beroep mondhygiënist is ontstaan in het begin van de 20ste eeuw in de Verenigde Staten. In de tweede helft van die eeuw volgden wereldwijd andere landen, waaronder Nederland in 1968. België is hierop een uitzondering. Pas in 2016 werd de opleiding opgericht in Vlaanderen. Momenteel is het beroep onder de Belgische bevolking onvoldoende gekend en is er een gebrek aan regelgeving, financiering en erkenning door het RIZIV (Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering). Dit houdt onder andere in dat er geen concreet vergoedingsmodel is voor mondhygiënisten. Verder krijgt de patiënt geen tegemoetkoming van het ziekenfonds voor deze preventieve basiszorg.
De focus van een mondhygiënist ligt voornamelijk op preventieve handelingen, zoals de jaarlijkse of halfjaarlijkse gebitscontroles, een professionele gebitsreiniging, geven van mondzorgadviezen enzovoort. Het is belangrijk dat een mondhygiënist is geïntegreerd in de eerstelijnszorg, zoals huisartsen, kinesitherapeuten, psychologen, enzovoort. Het doel daarbij is de zorg toegankelijker te maken voor alle bevolkingsgroepen. Door een toenemende levensverwachting stijgt de vraag naar zorg en wordt de zorgnood complexer. Een mondhygiënist kan hierop inspelen door samen te werken met verschillende instanties, zoals rust- en verzorgingstehuizen, ziekenhuizen en andere zorginstellingen. Helaas worden in sommige landen de mondhygiënisten belemmerd door politieke beslissingen om zorg te bieden aan deze kwetsbare doelgroepen.
Kiezen voor het statuut van werknemer of zelfstandige?
In België is het een recent beroep waarbij er weinig gekend is. Het is daarom relevant om de mondhygiënisten te bevragen. Een online enquête werd verspreid onder de werkzame Belgische en Nederlandse mondhygiënisten. De deelnemers kregen een aparte vragenreeks op basis van het soort werkstatuut. In totaal vulden 202 mondhygiënisten de enquête in, waarvan 54 werkzaam in België en 148 in Nederland.
In eerste instantie werden de statuten met elkaar vergeleken, verder werden de verschillen per land geanalyseerd. Globaal genomen blijkt dat 54,5% van de mondhygiënisten werkt als zelfstandige, 40,1% als werknemer en 5,4% combineert beide statuten. De groep die in loondienst werkt zijn voornamelijk jonger dan 30 jaar, zijn de afgelopen 10 jaar afgestudeerd en zijn gehuwd of samenwonend zonder kinderen. Zij kiezen voor dit statuut wegens de financiële zekerheid en bescherming. Zelfstandige mondhygiënisten daarentegen vinden het
motiverend om hun financiën en werkinvulling zelf te bepalen. De Belgische mondhygiënisten hebben de voorkeur om in loondienst (74,1%) te werken waarbij de meerderheid (57,1%) aangeeft dat de onzekerheid rond het wetgevend kader een doorslaggevende factor is. In Nederland werkt 66,2% als zelfstandige waarvan een kwart een eigen solopraktijk heeft.
Inzetten op de maatschappelijke zorgnood
Opvallend is dat zowel van het aantal werknemers als zelfstandigen minder dan een tiende werkzaam is in de publieke sector. Deze trend zet zich voort in de vergelijking tussen België en Nederland. In beide landen werkt meer dan 90% in de privé sector. Terwijl Nederland veel verder staat met de evolutie en erkenningen van de mondhygiënist binnen de gezondheidszorg. Het is raadzaam om verder onderzoek te doen naar de oorzaken.
Besluit
Het ontstaan van het beroep mondhygiënist in België is een grote stap vooruit, maar zowel de erkenning, regelgeving en werkzaamheden van de mondhygiënist moet meer vorm krijgen. Ik hoop dat deze bachelorproef aanleiding geeft tot verder onderzoek naar de integratie van de mondhygiënist binnen de algemene gezondheidszorg. Ook onderzoek naar welke ondersteunende beleidsmaatregelen er nodig zijn zou interessant zijn om efficiëntere zorg te kunnen verlenen aan kwetsbare doelgroepen. Verder kunnen de motiverende en belemmerende factoren uit dit onderzoek meegenomen worden om een tewerkstelling in rust- en verzorgingstehuizen, ziekenhuizen en andere instellingen aantrekkelijker te maken.
