Welkom terug of terug van weggeweest? Het spanningsveld tussen de groepsdynamica en de re-integratie van de jongere in de klas
Onderzoek naar de oorzaken van schooluitval na afloop van een time-out
Hoort u tegenwoordig ook regelmatig over jongeren die van school gestuurd worden ? Bent u bezorgd over de gevolgen hiervan? Terecht! Jongeren die geen aansluiting vinden op school lopen nl. het risico zonder diploma het werkveld in te stappen. U weet net zo goed als ik dat een diplomaloze jongere het de dag van vandaag verdomd moeilijk heeft. Het risico op werkloosheid, onstabiele jobs en lage inkomsten verhoogt. Bovendien kan het gebeuren dat deze jongeren in de criminaliteit belanden.
Een jongere tussen de 12 en 18 jaar die problemen (vb.: agressie) heeft op school en van school gestuurd dreigt te worden, kan gelukkig terecht in een time-outproject. Een time-out[i] kan gezien worden als een rustmoment, een pauzetje. Jongeren waarmee de school geen raad meer weet, kunnen aangemeld worden voor een T.O. van 4 weken. Het belangrijkste doel van een T.O. is een positieve terugkeer naar school mogelijk maken en schooluitval vermijden.
In Blink, een time-outproject te Brugge, kwam men tot de vaststelling dat de jongeren het vaak heel goed doen gedurende de T.O. zelf. Echter, eens terug in de klas vervallen ze soms in hun vroegere gedrag. Hierdoor lopen ze de kans alsnog van school gestuurd te worden, wat, zoals hierboven reeds vermeld, nefast kan zijn voor de jongere zijn toekomst.
Onderzoek binnen het kader van een thesis, bracht verschillende oorzaken aan het licht van deze soms moeizame terugkeer naar de klas. Dit onderzoek belicht ook verschillende methoden waarmee ingespeeld kan worden op de moeizame terugkeer naar de klas. Het gaat om kleine initiatieven die gemakkelijk uitvoerbaar zijn en soms weinig extra moeite kosten. Vb.: peterschap van een leraar. Dit alles kwam tot stand via een telefonische bevraging van 10 jongeren die het afgelopen jaar een T.O. kregen en 5 uitgebreide interviews van 5 time-outprojecten.
Dit onderzoek toont aan dat leerkrachten onmisbaar zijn bij een goede terugkeer van de jongere. Zij kunnen de terugkeer positief beïnvloeden. Met name door de jongere een tweede kans te geven. Wanneer een jongere geen tweede kans krijgt, gelooft de leerkracht niet in de jongere en dit is nefast voor zijn gedrag. Het principe van de zichzelfwaarmakende voorspelling biedt hier een verklaring voor. Het gaat hier om het geloof van de leerkracht in de leerling, dat het geloof van de leerling in zichzelf bepaalt. Als een leerkracht er van uitgaat dat een leerling niet veranderd is, zal hij hem ook op die manier benaderen en zal de leerling zijn veranderde gedrag niet tot uiting komen. Bijgevolg is het enorm belangrijk dat een leerkracht vertrekt vanuit een geloof in de verandering van de leerling.
Leerkrachten moeten uiteraard ook de stappen willen zetten die nodig zijn om de terugkerende leerling goed te kunnen ontvangen. Vb.: een gesprek aangaan met de jongere om vroegere conflicten uit te praten. Verder zijn jongeren er bij gebaat als ze feedback krijgen van de leerkrachten bij hun terugkeer. Als jongeren te horen krijgen wat ze goed doen, zullen ze dit positieve gedrag vaker vertonen. Krijgen ze te horen wat ze minder goed doen dan kunnen ze negatief gedrag bijsturen.
Tot slot dienen leerkrachten ook goed voorbereid te worden op de terugkeer van de jongere. Vragen als “Hoe moeten we reageren als de jongere opnieuw probleemgedrag stelt?” dienen beantwoord te worden. Zo niet kunnen er misverstanden ontstaan. Vb.: de ene leerkracht geeft de jongere nog een kans als hij in zijn gedrag vervalt, de andere niet.
Leerkrachten kunnen de terugkeer van de jongere niet alleen positief beïnvloeden, maar betekenen ook heel wat op preventief vlak. Een leerkracht die investeert op de relatie, de jongeren met respect benadert en handelt vanuit gezag, heeft minder probleemgedrag dan een leerkracht die dit niet doet. Streven naar een positief groepsklimaat bevordert eveneens het welbevinden van de leerlingen. Wat de school betreft, speelt het schoolklimaat een belangrijke rol. Een jongere heeft meer kansen in een groene school dan in een rode school. Een groene school is een school waarin mensen elkaar de kans geven om te groeien. Een rode school maakt elke vorm van groei onmogelijk. Hier wordt gehandeld vanuit macht, onmacht of overmacht. Een terugkeer naar een rode school biedt geen perspectief op het kunnen blijven in die school. Streven naar een stimulerend schoolklimaat, is dus essentieel om tot een goede terugkeer te kunnen komen. Op meer pedagogisch georiënteerde scholen heeft de jongere een grotere kans succesvol terug te keren. (KPC groep,online, 2009)
Niet alleen de leerkrachten hebben een invloed op de terugkerende jongere, maar ook de klas. De klas is namelijk een systeem dat opgebouwd is uit verschillende elementen, verschillende leerlingen. Al deze leerlingen zijn met elkaar verbonden. Op het moment dat je één leerling uit de klas haalt, heeft dit een invloed op de rest van de klas. Denk hierbij aan een mobiel. Op het moment dat je het touwtje van één figuurtje van een mobiel korter of langer maakt, zal de hele mobiel anders hangen. Een time-outproject werkt vaak enkel met de jongere die problemen heeft op school en haalt deze jongere tijdelijk uit de groep. Dit heeft echter een invloed op de rest van de groep. Dit maakt dat eigenlijk de hele klas meer bij de T.O. betrokken dient te worden.
Een derde oorzaak van het feit dat de terugkeer van de jongere moeilijk kan verlopen, is het verschil tussen de klasgroep en de time-outgroep. De klasgroep neigt eerder naar een taakgerichte groep, de T.O.-groep naar een sociaal-emotioneel gerichte groep. Er moet dus op gelet worden dat er ook bij terugkeer in de klas voldoende aandacht wordt besteed aan ruimte om zich te ontplooien en aan de mogelijkheid om over het gedrag te communiceren. Verder moet er ook in de klas voldoende in relaties worden geïnvesteerd.
Samengevat kunnen we zeggen dat time-outprojecten er goed aan doen zowel de jongere, de klas, als de leerkrachten te betrekken bij de terugkeer van de jongere. Methoden om dit te doen zijn terug te vinden in het eindwerk “Welkom terug of terug van weggeweest? Het spanningsveld tussen de groepsdynamica en de re-integratie van de jongere in de klas.”. Dit eindwerk kan opgevraagd worden in de bibliotheek Schoonmeersen te Gent of het time-outproject Blink te Brugge.
Helpt u mee dit artikel verder te verspreiden? Immers schooluitval dient zo veel mogelijk vermeden te worden. Elke jongere heeft dan ook recht op een eerlijke tweede kans en een zo stimulerend mogelijke terugkeer naar de klas!
[i] Afgekort als T.O.
