Stap voor stap ge-wennen aan de kinderopvang samen met ouders, kinderen & kinderbegeleiders

Stap voor stap ge-wennen aan de kinderopvang samen met ouders, kinderen & kinderbegeleiders

Toename van de formele kinderopvang

In België wordt er maar liefst 51.6% van de kinderen, jonger dan drie jaar, opgevangen in de formele kinderopvang. Het gaat hier over groepsopvang en gezinsopvang. De type kinderopvang neemt nog jaar na jaar toe. Het is uitermate belangrijk dat de kinderen en ouders goed opgevangen worden zodat er kan gebouwd worden aan een kwaliteitsvolle kinderopvang, met een geleidelijke overgang van thuis naar de opvanglocatie. Wat is nu ‘goed’? Wat dat voor het ene kindje goed is, is dat niet per se voor het andere.

Starten in de kinderopvang veroorzaakt stress

Nieuwe situaties brengen stress en spanningen met zich mee. Dit is zo voor kinderen, jongeren en volwassenen, in gelijk welke situatie. Baby’s en jonge kinderen, die gewend zijn om het grootste deel van hun tijd bij mama of papa door te brengen, ervaren stress als ze van de ene dag op de andere ‘gedropt’ worden in de kinderopvang. Plots komt het kindje in een totaal nieuwe omgeving terecht, met nieuwe prikkels en ongekende situaties. Het gaat om een omgeving waarmee het niet vertrouwd is, omringt door mensen dat het niet kent. Het ervaart dit als een ingrijpende gebeurtenis die gepaard gaat met stress, spanningen en wantrouwen.

Het ene kind kan gemakkelijker omgaan met deze veranderingen dan het andere. Ongeacht hoe het kind reageert, is het belangrijk dat de kinderbegeleiders bijzondere aandacht geven aan deze nieuwe kindjes. Verhoogde stress zorgt immers voor een verhoogd risico op wiegendood en angsten. Het kindje gaat zich in het algemeen slechter voelen. Dit uit zich vaak in de vorm van hevige huilbuien, verstoring van de eetlust en een veranderd slaappatroon. Dit heeft ook een impact thuis.

De ouders ervaren eveneens stress. Ze zijn vaak bang om hun kindje achter te laten in de opvang en hebben het gevoel tekort te schieten als mama of papa. Dit gevoel is normaal en hoort bij de ingrijpende gebeurtenis die de ouders, samen met hun kindje, doormaken.  Het maakt het daarom niet minder erg voor de ouders.

Bijzondere aandacht voor kwetsbare gezinnen

Kwetsbare gezinnen ervaren nog meer stress en hebben nood aan extra ondersteuning. In Vlaanderen alleen al leeft 12% van de kinderen tussen 0 en 18 jaar in een gezin met een verhoogd armoederisico. De kinderopvang kan voor deze gezinnen een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van de kinderen. Zo kan er preventief of ondersteunend gewerkt worden bij kwetsbare gezinssituaties. Bijzondere aandacht, voor deze kinderen die continue onder stress leven, is uitermate belangrijk, in het bijzonder bij de opstart in de opvang.

Omgaan met stress bij nieuwe situaties in de kinderopvang

Stress in een nieuwe situatie is normaal. Het is aan de kinderopvang om hier op een correcte manier mee om te gaan en ervoor te zorgen dat de overgang van thuis naar opvang zo geleidelijk mogelijk verloopt. Het is niet omdat stress normaal gedrag is, dat er vanuit de kinderopvang niet preventief kan op ingespeeld worden, wetende dat er gezondheidsrisico’s aan verbonden zijn.

Zowel het kindje als de ouders moeten de kans krijgen om te wennen aan de opvang. Wennen staat voor het gewend geraken. Wennen in de kinderopvang is noodzakelijk om een vertrouwensband binnen de opvang op te bouwen. Zo kan er gewerkt worden aan de verdere, gezonde ontwikkeling van ieder kind en de ondersteuning van iedere ouder.

In de vorm van een wenbeleid, waarbij zowel de ouders, kindjes als kinderbegeleiders actief betrokken worden bij het opstarten in de kinderopvang, kan hiermee aan de slag gegaan worden.

Het onderzoek, vertrekkend vanuit de occasionele kinderopvang in Antwerpen, biedt hier mogelijke antwoorden op. De occasionele kinderopvang in Antwerpen heeft als specifieke doelgroep kwetsbare gezinnen.

Naar praktische handvatten vanuit een wetenschappelijk onderbouwd wenbeleid

Om een antwoord te bieden aan deze noden, zijn er praktische handvatten ontwikkeld, gebaseerd op een wetenschappelijk onderbouwd wenbeleid. Deze handvatten bieden een houvast en een leidraad voor alle betrokken partijen. Deze praktische handvatten vertalen zich onder andere in:

• Een vast afscheidsritueel aan een familieboom (foto 1), die dienstdoet als ankerpunt voor kind en ouders en zorgt voor vertrouwen, verbondenheid en actieve betrokkenheid van de ouders.
• Een stappenplan dat zorgt voor een visuele overdracht van informatie tussen opvangverantwoordelijke en kinderbegeleiders. 
• Het aanstellen van een wenbegeleider en deze actief laten participeren tijdens het intakegesprek en bij de wenmomenten, zorgt voor meer zin tot verantwoordelijkheid bij de betreffende kinderbegeleider en het schept vertrouwen bij ouders en kind. Bovendien zijn alle praktische voorbereidingen getroffen voor de opstart in de opvang waardoor ouders en kind zich welkom voelen

Wennen is maatwerk, waarbij in functie van de noden van het gezin in kwestie dient gewerkt te worden. Dit gebeurt voor elk gezin op zijn eigen tempo, rekening houdend met de eigenheid van ouders en kindje.

Mits het creëren van bewustwording rond het belang van wennen, binnen de organisaties die kinderopvang organiseren, kan er gekomen worden tot een doordacht en praktisch wenbeleid, dat het welbevinden van de kinderen en ouders in de opvang ondersteunt. Aan de organisaties om hiervoor een draagvlak te creëren en hiermee aan de slag te gaan.