Hergebruiken we binnenkort ons douchewater?

Door klimaatsverandering zijn waterschaarste en -overlast steeds toenemende problemen. Dat Vlaanderen waterschaarste ervaart is niet verwonderend, wetende dat we per jaar gemiddeld gezien meer dan 80% van onze natuurlijk beschikbare hoeveelheid water verbruiken. Om deze impact te beperken is lokale waterrobuustheid een prioriteit, bijvoorbeeld door waterhergebruik bij huishoudens. Waterhergebruik leidt tot een lagere druk op onze watervoorraden en hierdoor stappen we af van de huidige lineaire infrastructuur, waarbij kostbaar regenwater en gezuiverd afvalwater zeewaarts wordt afgevoerd.

Verschillende bronnen kunnen aangewend worden voor waterhergebruik, afhankelijk  van hun oorsprong in het huishouden. Op het hoogste niveau wordt onderscheid gemaakt tussen grijs- en zwartwater. Zwartwater is het afvalwater komende van een toilet, terwijl grijswater alle andere afvalwaterstromen bevat. Grijswater is dus een combinatie van afvalwaters komende van bijvoorbeeld de douche, het bad, de wasmachine, de vaatwas, wastafels en de gootsteen uit de keuken. Het is het meest aantrekkelijk afvalwater voor zuivering en hergebruik, aangezien het een minimale hoeveelheid aan fecale pathogenen en vaste materie bevat. Indien al het grijswater in Vlaanderen zou hergebruikt worden, kan dit een besparing van 183 miljard liter drinkbaar water betekenen, wat equivalent is aan 73 000 olympische zwembaden.

We verbruiken in Vlaanderen meer dan 80% van onze beschikbare hoeveelheid water. Het hergebruik van grijswater kan jaarlijks 183 miljard liter drinkbaar water besparen.

Het zuiveringsproces

Tijdens deze thesis werd het hergebruik van grijswater voor niet-drinkbare toepassingen bestudeerd met behulp van kleinschalige membraanbioreactoren (MBR) en UV-desinfectie. Dit reactortype is dus een samenvloeiing van membranen en biologie (actief slib) die instaan voor de effectieve waterzuivering, waarna het gezuiverde water gedesinfecteerd wordt met een UV-lamp om de hygiëne te kunnen garanderen. De biologie zorgt voor de verwijdering van organische stoffen en nutriënten, en de membranen vormen een fysieke barrière voor vaste deeltjes en pathogenen.

Membranen worden gemaakt uit zeer fijne, poreuze materialen, met twee categorieën: de polymerische en keramische materialen. De polymerische membranen zijn vervaardigd uit organische polymeren zoals gechloreerd polyethyleen (C-PE) en hebben een papierachtig uitzicht. Ze zijn hét dominante membraantype in de waterzuivering door hun lage kost. De duurdere keramische membranen zijn gemaakt uit anorganische materialen zoals siliciumcarbide (SiC) en doen eerder denken aan de textuur en stevigheid van een terracotta bloempot.  Ze hebben als voordeel chemisch en thermisch stabieler te zijn, waardoor ze voor specifieke toepassingen gebruikt worden. Ze zijn echter ook zeer resistent tegen biologische bevuiling (fouling) en hebben een veel langere levensduur dan polymerische membranen.   Aangezien de eindtoepassing op huishoudelijke schaal zou zijn, moet onderhoud zo veel mogelijk beperkt worden en biologische bevuiling geminimaliseerd worden.  

Het experiment

Een directe vergelijking tussen polymerische en keramische membranen voor grijswaterzuivering was niet beschikbaar in de wetenschappelijke literatuur. Daarom werd synthetisch grijswater gedurende 204 dagen gezuiverd door de MBRs op laboschaal. Dit synthetisch grijswater is een zelfgemaakt medium dat bestond uit verscheidene verzorgingsproducten, detergenten en nutriënten. De gebruikte membranen waren C-PE polymerische en SiC keramische membranen.  De snelheid van fouling werd bepaald door opvolging van de zuigdruk over de membranen bij een constante pompsnelheid, aangezien de opbouw van een laag bevuiling zal leiden tot een grotere benodigde zuigdruk.

Algemene waterkwaliteitsparameters werden geanalyseerd, zoals chemische zuurstofvraag (een maat voor de "vervuiling" van het water), stikstofspeciatie en troebelheid. Verder werd de logaritmische verwijdering van Escherichia coli  (een fecale indicator) bepaald voor de membranen en de UV-lamp, wat het logaritme is van de verhouding tussen de concentratie aan E. coli in het gezuiverd en ongezuiverd grijswater. Voor de UV-lamp werd bovendien de toegediende UV dosis bepaald, omdat de desinfectiegraad en dus de log-verwijdering afhangt van de toegediende dosis. Deze dosis is vergelijkbaar met het principe van chloorconcentratie en contacttijd bij drinkwater.

En de resultaten?

De SiC membranen vertoonden een 6.85 keer lagere fouling-snelheid, veroorzaakt door de verschillen in oppervlaktemateriaal en -ruwheid tussen de twee membraantypes. Hierdoor moesten de keramische membranen niet schoongemaakt worden gedurende 3 maanden, terwijl dit bij de polymerische gemiddeld elke 6.7 dagen moest gebeuren.

Het gezuiverde grijswater werd afgetoetst aan de 7 strengste standaarden, richtlijnen en wetgevingen voor onbeperkt hergebruik voor niet-drinkwatertoepassingen. Aan alle kwaliteitseisen werd voldaan, naast de procentuele stikstofverwijdering van ISO-standaard 30500:2018 en een occasionele overschrijding van de maximale ammoniumconcentratie uit de Italiaanse wetgeving. 

Bij de keramische membranen waren hoge verwijderingsefficiënties waargenomen van 99.2%, 94.7%, 53% en 95.7% voor troebelheid, chemische zuurstofvraag, totale stikstof en ammoniumstikstof, met gelijkaardige resultaten voor de polymerische membranen.  E. coli werd niet gedetecteerd in het gezuiverd water, met log-verwijdering van respectievelijk 2.7–3.0 en 3.1–3.7 voor de keramische en polymerische membranen, en een log-verwijdering voor de UV-lamp van >10 bij een dosis van 726 joules per liter. Voor grijswater is een log-verwijdering nodig van minstens 6. De >13 log-verwijdering van het totale systeem kan bijgevolg de gezondheid van de eindgebruiker garanderen.

Water is een basisrecht. Daarom moeten we ons wapenen tegen waterschaarste, een belangrijk gevolg van klimaatsverandering.

Deze resultaten wijzen op een hoge geschiktheid van MBR met keramische membranen als decentraal zuiveringssysteem voor het hergebruik van grijswater op kleine schaal. Zulke systemen bestaan reeds op commerciële schaal, maar staan nog in hun kinderschoenen. Sterke optimalisaties zijn mogelijk, voornamelijk op vlak van monitoring en onderhoud. De bevindingen uit deze thesis kunnen een verlaging van onderhoudsfrequentie en -kosten betekenen. Zo kunnen we ons beter wapenen tegen waterschaarste, een belangrijk effect van klimaatsverandering met sociale impact, aangezien water een basisrecht is. De twee reactoren van elk 10 L zouden samen het grijswater kunnen zuiveren van 3 personen, wat betekent dat dit zeer compact reactorvolume reeds zou volstaan voor een klein gezin.