Geen enkele van de 147 onderzochte gebouwen blijkt volledig toegankelijk na uitvoering
De toegankelijkheid van onze gebouwde leefomgeving blijft een enorm probleem in Vlaanderen. Om deze problematiek aan te pakken, werd aan de Universiteit van Gent een online tool ontwikkeld om bouwprojecten automatisch te kunnen toetsen aan de verordening.
EMMA NUYTS − 2 oktober 2022
Inter, het Vlaamse expertisecentrum voor toegankelijkheid en Universal Design, voerde in 2019 een grootschalig onderzoek naar de toegankelijkheid van onze gebouwde leefomgeving. Hieruit bleek dat zowel het ontwerp van architecten als de controle door de stedenbouwkundige dienst veel te wensen overlaat. Slechts 44 van de 147 gebouwen werden correct geclassificeerd door het controlerend orgaan, maar hiervan waren er slechts 9 ontworpen in regel met de Vlaamse toegankelijkheidsverordening. Na uitvoering bleek dat er zelfs geen enkele van deze 9 volgens de plannen was uitgevoerd, waardoor 0 van de 147 onderzochte bouwprojecten effectief toegankelijk zijn.
De oorzaak van het probleem is tweeledig: enerzijds is de wetgeving moeilijk geschreven, anderzijds is er een tijdsgebrek bij zowel architecten als de stedenbouwkundige dienst. Ook het wij/zij denken speelt een grote rol. Toegankelijkheid wordt regelmatig als iets bijkomend aanschouwd door personen die hiermee niet te maken krijgen in hun dagelijks leven, terwijl er doorgaans meer aandacht wordt besteed aan andere bouwvoorschriften zoals energetisch comfort en brandveiligheid.
In het merendeel van de architecturale bureaus gebeurt het controleproces bovendien nog handmatig, terwijl wel alle nodige informatie ergens op de computer opgeslagen is. Daardoor is het efficiënter om het controleproces automatisch te laten gebeuren. Hierdoor vermindert ook de kans op fouten aanzienlijk, en is er geen ruimte voor interpretatie van de wetgeving mogelijk.
Een ander voordeel is dat de kostprijs van de veranderingen ook lager ligt in het begin van het ontwerpproces, aangezien de impact dan nog hoog is, terwijl de kost lager is dan bij dezelfde aanpassingen in een definitief ontwerp.
De ontwikkelde methode maakt gebruik van Building Information Modeling (BIM) en Linked Data. Hiermee werd een rulebook met voorwaarden op de gebouwdata opgesteld. In de bijhorende masterproef staan deze eisen ook lijn per lijn uitgelegd, zodat dit als een soort handboek kan fungeren voor verdere implementaties.
Hierdoor kan het makkelijk uitgebreid worden voor de controle van andere bouwnormen, zoals brandveiligheid. De methode resulteerde in een online tool. Hier werd onder andere aandacht besteed aan de modulariteit: gebruikers kunnen mits enige computerkennis zelf regels definiëren. Ook de neutraliteit van de tool is belangrijk: ongeacht in welk programma het gebouwmodel is gecreëerd, kan de toegankelijkheid van het project gecontroleerd worden.
Ook integrale toegankelijkheid krijgt aandacht in het onderzoek, door op ieder gebouwelement feedback te geven, en dus het toepassingsgebied van de verordening achterwege te laten. Rolstoelgebruikers zouden namelijk dezelfde of minstens een gelijkaardige (architecturale) beleving moeten hebben, in plaats van slechts enkele delen te kunnen bezoeken.
Hoewel de ontwikkelde methode veelbelovend is, blijkt er ook nog wat werk aan de winkel. Zo kunnen momenteel enkel prescriptieve bouwnormen gecontroleerd worden, waardoor bijvoorbeeld de thermische performantie van een element niet berekend kan worden. Ook binnen de toegankelijkheidsverordening kunnen geometrische voorwaarden zoals draaicirkels nog niet gecontroleerd worden.
Toch is de auteur enthousiast over verder onderzoek op dit thema, en hoopt ze van harte dat ze haar steentje heeft kunnen bijdragen aan een toegankelijke(re) gebouwde omgeving. Er wordt vandaag de dag namelijk steeds meer ingezet op de duurzaamheid van gebouwen, maar een niet-integraal toegankelijk gebouw kan zelfs met de beste materiaalkeuzes niet duurzaam genoemd worden.
