Waar niemand in het Europees Parlement over spreekt: de voordelen van vluchtelingen en migranten
0,0: zo veel procent van de tijd hebben Europarlementsleden van de Europese Volkspartij (EVP) het in hun tussenkomsten over asiel en migratie over de mogelijke voordelen van de komst van vluchtelingen en migranten. Bovendien blijken parlementsleden uit verschillende landen de vluchtelingenkwestie op een verschillende manier te benaderen. Dat blijkt uit onderzoek aan de Universiteit Gent.
In 2015 kwamen meer dan een miljoen vluchtelingen en migranten Europa binnen. Terwijl Hongaars premier Viktor Orbán zijn landsgrens met prikkeldraad afsloot, nam de Duitse bondskanselier Angela Merkel de woorden ‘Wir Schaffen Das’ in de mond. Het was de start van een verhit debat, waarbij verschillende opiniemakers waarschuwden voor een negatieve evolutie van het vluchtelingen- en migratiediscours. Maar daartegenover stonden ook stemmen die niet in een dergelijke evolutie geloofden.
Sindsdien werd de evolutie van het vluchtelingen- en migratiediscours dan ook al meer dan eens onderzocht. Uit dat onderzoek, dat zich vooral richtte op de Europese nieuwsmedia, bleek bijvoorbeeld dat er steeds minder aandacht was voor de oorzaken van vluchtelingen- en migratiestromen. Er was ook steeds minder plaats voor de individuele verhalen en achtergrond van vluchtelingen. Bovendien deemsterde de aandacht voor het humanitaire aspect langzaamaan weg. Er ging daarentegen steeds meer aandacht naar de mogelijke negatieve gevolgen, zoals terreuraanslagen en de kosten van migratie voor de sociale zekerheid.
Geen aandacht voor grondoorzaken
De UGent-onderzoekers gingen na of die evoluties zich ook voordeden in het discours van de grootste fractie in het Europees Parlement, namelijk die van de Europese Volkspartij. Ze analyseerden daarvoor de parlementaire vragen van de EVP-leden over de vluchtelingen- en migratiekwestie tijdens de parlementstermijn 2014-2019. Zo wilden de onderzoekers niet alleen nagaan of er zich in het discours in de politieke praktijk dezelfde evoluties voordeden als in de nieuwsmedia, maar ook mogelijke nationale verschillen blootleggen.
Uit de analyse blijkt dat de EVP-leden best veel aandacht hadden voor het humanitaire aspect van de vluchtelingenkwestie en bijvoorbeeld hun bezorgdheid uitdrukten over de overvolle kampen in Griekenland. Ook focusten ze vooral op de interne Europese aanpak en hadden ze minder oog voor de situatie van vluchtelingen en migranten in kampen buiten Europa. Verder benadrukten de parlementsleden heel vaak het aantal vluchtelingen en migranten dat Europa binnenkwam. Waar in de nieuwsmedia het discours duidelijk veranderde tijdens de vluchtelingencrisis, bleek dat in het Europees Parlement niet het geval. De aandacht voor de verschillende aspecten van het vluchtelingenvraagstuk bleef in het Parlement namelijk zo goed als constant doorheen de tijd.
De opvallendste vaststelling was echter dat, los van nationaliteit, geen enkel EVP-parlementslid aandacht had voor de mogelijke voordelen van de komst van vluchtelingen en migranten. Voor mogelijke negatieve gevolgen, zoals de kosten voor de opvang van vluchtelingen en migranten, was er wel aandacht. Ook bleken de parlementsleden amper oog te hebben voor de grondoorzaken van vluchtelingen- en migratiestromen, zoals oorlog, slechte economische omstandigheden of dictatoriale regimes. Wanneer Europarlementsleden over oplossingen voor de vluchtelingen- en migratieproblematiek spraken ging het vooral over meer repressieve oplossingen of de aanpak van de mensensmokkel. Mogelijke oplossingen voor de grondoorzaken van asiel- en migratiestromen kwamen veel minder aan bod.
Europese verdeeldheid
Veel opiniemakers en politici klagen sinds de uitbraak van de vluchtelingencrisis bovendien de verdeeldheid van Europa aan. Zo zouden West- en Oost-Europa er een volledig andere kijk op de vluchtelingenproblematiek op nahouden. Dat wordt door het onderzoek aan de UGent enigszins bevestigd: zo hadden Oost-Europese parlementsleden minder aandacht voor het humanitaire aspect van de vluchtelingen- en migratieproblematiek dan hun collega’s. Verder hadden ze het vaker dan hun collega’s over mogelijke veiligheidsrisico’s, zoals terreur, wanneer ze de mogelijke nadelen van de komst van vluchtelingen en migranten bespraken.
Italië en Griekenland zijn dan weer twee landen die uitzonderlijk hard werden geconfronteerd met de komst van vluchtelingen en migranten. Veel mensen zetten in die landen namelijk voor het eerst voet aan wal. Dat lijkt enigszins tot een ander discours te leiden. Zo benadrukten Italiaanse en Griekse EVP-parlementsleden uitzonderlijk vaak de verantwoordelijkheid van de Europese Unie om de zwaarst getroffen landen bij te staan, bijvoorbeeld met financiële en logistieke hulp.
Parlementsleden uit Italië en Griekenland hadden ook buitengewoon veel aandacht voor het humanitaire aspect. Dat heeft mogelijk te maken met het feit dat vooral de aan de Middellandse Zee gelegen landen worden geconfronteerd met verdrinkingsdoden en de problematiek van de levensomstandigheden in de vluchtelingenkampen. De Italianen en Grieken focusten ook uitzonderlijk hard op de interne Europese aanpak. Het zijn vooral de Noord- en West-Europese parlementsleden die wel enigszins aandacht hadden voor de situatie van vluchtelingen en migranten buiten Europa, want ook bij Oost-Europese EVP’ers was de aandacht daarvoor heel beperkt.
De conclusies van het onderzoek zijn dus tweeledig. Ten eerste tekenen er zich over de EU-landen heen wel degelijk gemeenschappelijke tendensen af. Zo ontsnappen zowel de mogelijke voordelen van vluchtelingen en migranten als de grondoorzaken van hun komst aan het oog van de Europarlementsleden. Ten tweede zijn er, ondanks die gedeelde kenmerken, ook nationale verschillen. Zo vonden de onderzoekers een enigszins ander discours terug bij Italiaanse en Griekse parlementsleden en lijken Oost-Europese parlementariërs bijvoorbeeld minder wakker te liggen van het humanitaire aspect. Afgaand op de breuklijnen binnen de Europese Volkspartij-fractie in het Europees Parlement lijkt een eenduidig Europees antwoord op het asiel- en migratievraagstuk dan ook nog niet voor morgen.
