Circulair meten is progressie meten

“Of dit onderzoek binnen 5 jaar nog relevant is? Dat weten we niet, hopelijk niet.”

Laat ons toe bovenstaand citaat anders te verwoorden. Als onze thesis het resultaat boekt waarvoor hij geschreven werd, maakt hij zichzelf irrelevant. Een woordje uitleg nodig? De masterproef werd geschreven met als doel zowel expert als leek te informeren over circulariteit in de bouwsector. Indien dit onderwerp hierdoor danige aandacht verwerft dat “circulair bouwen” als banaal begrip wordt aanzien in de samenleving, is de thesis niet meer relevant en is de opzet ervan geslaagd.

“Circulariteit? Nooit van gehoord”

Circulariteit is een onderwerp dat de laatste jaren op de lippen ligt bij iedereen in de bouwsector. Toch weet lang niet iedereen wat het exact inhoudt en hoe het toegepast wordt in praktijk.

Dit valt uit te leggen aan de hand van het alom bekende klimaatprobleem. Een actueel thema waarin de bouwsector een belangrijke rol speelt met zijn grote fractie “bouwafval”, helaas zijn dit materialen die vaak niet ten einde levensduur zijn. Het moet de bedoeling zijn materialen te gebruiken in toepassingen waar ze over hun volledige levensduur hun utiliteit kunnen bewijzen. Dit verantwoordt de intrede van circulaire bouwmaterialen en -pakketten die omwille van hun ontwerp en bevestigingsmethode gebruikt kunnen worden over meerdere jaren in verschillende toepassingen. Circulariteit verzekert een gesloten kringloop waarbij materialen steeds hergebruikt kunnen worden en dat met een zo klein mogelijke waardevermindering.

Hoogstwaarschijnlijk houdt u liever van een service dan van een product. Producten worden steeds meer als dienst aangeboden waarbij de consument betaalt naargelang het gebruik van een goed, eerder dan voor de aankoop ervan. Ook in dergelijke businessmodellen, die steeds vaker hun intrede doen in de bouwwereld, zit circulariteit vervat.

“Circulariteit, hoe valt dat dan te meten?”

In een eerste deel van het onderzoek werd nagedacht over een methode om de circulariteit van materialen te meten en te kwantificeren. Hiervoor werden enkele onderzoekscriteria opgesteld waarmee bouwmaterialen werden beoordeeld. Een minimale ecologische impact en verder ook hergebruik van materialen hangt onder andere af van het percentage nieuwe grondstoffen, eindelevensduurfactoren zoals stort, verbranding of recyclage, de levensduur, de milieu-impact… Ook flexibiliteit is essentieel, omdat niet elk materiaal in elke toepassing gebruikt kan worden. Daarnaast speelt de mogelijkheid tot schade tijdens het (de)monteren van een materialen een rol. Per materiaal werden de voorgenoemde criteria bekeken en vervolgens werd op elk criterium een weegfactor toegepast om de uiteindelijke score te verkrijgen.

Het einddoel is een globale score die aangeeft hoe circulair een materiaal al dan niet is. Aangezien gefocust werd op gevelsystemen, werden de materialen in drie categorieën ingedeeld: binnenspouwblad, isolatie en gevelbekleding.

In een volgend deel werden de geëvalueerde materialen samengebracht tot een element, een gevelpakket bestaande uit 3 materialen, één uit elke categorie. In deze stap werd bijzondere aandacht besteed aan levensduurbeïnvloedende factoren van de lagen onderling. Dit uit zich vooral in bevestigings- en verankeringsmethodes. Niet alleen het type verbinding is belangrijk, ook de toegankelijkheid van het aansluitpunt speelt een grote rol. De lagen dienen bij voorkeur onafhankelijk van elkaar te worden opgesteld.

“Meten is weten!”

Aan de hand van scores voor bouwmaterialen en labels voor gevelpakketten wordt bewust gemaakt van de manier van bouwen. Het is belangrijk in te zien dat een combinatie van de best scorende materialen volgens de opgestelde onderzoekscriteria niet leidt tot het best scorende gevelpakket. Dit leert dat parameters op pakketniveau ook een doorslaggevende rol kunnen spelen. Het analyseren van materialen op zich geeft geen voldoende indicatie over de circulariteitsvriendelijkheid van een pakket.

“Bouw aan de toekomst, doe beroep op creativiteit”

Iedereen houdt graag vast aan oude gewoontes en net daarom is het moeilijk om nieuwe zaken te implementeren. De metamorfose gebeurt bijgevolg gestaag. Desalniettemin sijpelt de gedachte dat een circulaire economie stilaan broodnodig wordt ook door tot op verschillende niveaus binnen de samenleving. “Thinking outside the box”, een gedachte waarmee we zelf aan de slag gingen om enkele innovatieve ideeën te ontwikkelen, zal nodig zijn om de overstap uiteindelijk tot een geslaagd eind te brengen. Naast een duurzaamheidstransitie is dus ook een sociale transitie nodig. Dit vraagt vooral een wijziging in het denkpatroon van personen.

Wordt dit proces van ontwikkelingen eenvoudig? Helemaal niet. Net daarom is nood aan mensen met een duidelijke toekomstvisie in de bouwsector. Personen die verder kijken dan vandaag en bezig zijn met wat komt. De transitie wordt zonder twijfel een proces met vallen en opstaan, waardoor ook standvastigheid een absolute must is. Systemen die voldoen aan een duurzaam toekomstperspectief en die de basisbehoeften van toekomstige generaties niet in het gedrang brengen worden steeds belangrijker.

Hopelijk werd met deze masterproef de fundering gelegd van wat uitgroeit tot de doorbraak van de circulaire bouweconomie.