Communicatie van zelfhulpgroepen rond depressie
INTERNET ALS BELANGRIJKSTE BRON VAN INFORMATIE VOOR DEPRESSIEVE PERSONEN
Het internet is een belangrijke bron van informatie wat betreft onze gezondheid. Nog voordat je een afspraak hebt bij de huisarts, geef je enkele symptomen in op Google en zo kan je zelf een inschatting maken over de ernst van de situatie of een eerste diagnose stellen. Zeker wanneer je de symptomen liever niet met je directe omgeving deelt, zoals bij prostaatklachten en seksueel overdraagbare aandoeningen, maar ook voor depressies kan het internet een verleidelijke bron van informatie zijn. In het beste geval leidt deze online informatie hen naar een professionele hulpverlening, maar in het slechtste geval neemt het risico op sociaal isolement verder toe.
Depressie is een langdurige stemmingsstoornis die veel meer inhoudt dan een dipje en die bovendien veel mensen treft. Hoewel de kans groot is dat men ervaring heeft met depressies, bij zichzelf of bij iemand uit de naaste omgeving, blijft een zeker stigma bestaan. Hierdoor is het voor veel personen moeilijk om met vragen over hun ziekte naar buiten te komen. Zelfhulpgroepen proberen steun te bieden aan depressieve personen, op basis van lotgenotencontact en het organiseren van bepaalde activiteiten. Deze verenigingen hebben meestal een beperkt bereik en beperkte communicatiemogelijkheden, aangezien zij enkel kunnen rekenen op vrijwilligerswerk. Aan de hand van een recente masterproef is er geprobeerd om de specifieke informatienoden van mensen met een depressie in kaart te brengen, gekoppeld aan de wijze waarop zij met hun stemmingsstoornis omgaan en welke rol zelfhulpgroepen daarin kunnen spelen.
Volgens deze studie vormt het internet de belangrijkste bron van informatie (78,5%) voor mensen met een depressie en steekt de digitale snelweg interpersoonlijk contact met professionele hulpverleners (64,6%) en familie/vrienden (32,9%) zelfs voorbij. Mensen met een depressie zoeken vooral informatie over de symptomen van een depressie, hoe men zichzelf kan helpen tijdens een depressie, welke behandeling volgens wetenschappers werkt, de oorzaak van hun depressie en welke professionelen en groepen een depressief persoon kunnen helpen. De voornaamste reden dat depressieve personen zich aansluiten bij een zelfhulpgroep is dan ook omwille van hun rijk informatieaanbod. Helaas is voor velen de weg naar zelfhulpgroepen nog moeilijk te vinden. Buiten de ledenkring zijn Vlaamse zelfhulpinitiatieven echter weinig bekend en deze studie toont bovendien aan dat buitenstaanders zich nauwelijks een voorstelling kunnen maken van de activiteiten die er georganiseerd worden. Daarnaast vormt ook de angst om geconfronteerd te worden met zwaardere problemen een belangrijke drempel om zich open te stellen voor zelfhulp. Ongeveer een derde van de ondervraagden geeft aan bewust (online) informatie of lotgenotencontact te vermijden. Dit betekent dat er ook een risico bestaat dat een deel van de mensen met een depressie zich in een sociaal isolement nestelt en moeilijk te bereiken blijft voor zowel professionele als vrijwillige hulpverleners.
Het internet, dat snel en anoniem te raadplegen is, lijkt een uitgelezen bron van informatie en steun voor mensen die schaamtegevoelens bovenop hun depressie dienen te overwinnen. De meeste leden van zelfhulpgroepen zijn via het internet bij hun terechtgekomen. Lokale zelfhulpinitiatieven zien dan ook het belang in van de online aanwezigheid en vindbaarheid, maar de beperkte mankracht en middelen van zelfhulpgroepen vormen een obstakel voor online dienstverlening. Daarnaast blijkt het een uitdaging om aan de complexe informatiebehoeften van mensen met een depressie te voldoen, zeker als een deel van de doelgroep getuigenissen en ervaringen van lotgenoten bewust blijkt te vermijden. Het internet kan bijdragen aan de zichtbaarheid en vindbaarheid van lokale zelfhulpinitiatieven en de anonimiteit van het internet kan een troef zijn om de eerste stap naar hulp te zetten. Op basis van deze studie bij mensen met een depressie werden een aantal algemene richtlijnen voor online communicatie voor zelfhulpgroepen opgesteld:
- Geef duidelijke betrouwbare informatie over de algemene oorzaken, symptomen en mogelijke behandelingen van verschillende stemmingsstoornissen;
- Verwijs naar professionele en vrijwillige hulpverleners die mensen met een depressie tijdens verschillende fasen van een depressie kunnen bijstaan;
- Bied naast informatie en contactgegevens, laagdrempelige en betaalbare sociale activiteiten aan op basis van lotgenotencontact, zonder op de problemen van lotgenoten te focussen;
- Stel online fora open voor een breed publiek en zorg ervoor dat ook niet-leden, herstellende patiënten en familie/vrienden terechtkunnen bij de zelfhulpgroep voor informatie of vrijwilligerswerk;
- Sociale netwerksites zoals Facebook, kunnen met een eigen pagina op een eenvoudige en snelle manier leden en niet-leden bereiken.
Om zowel mensen met een depressie als hun naaste omgeving beter te kunnen informeren en ondersteunen, blijven betrouwbare informatie en professionele begeleiding een absolute noodzaak. Kennisuitwisseling, samenwerking en communicatie tussen de verschillende betrokken partijen dient verder aangescherpt te worden. Toekomstig communicatiewetenschappelijk onderzoek kan nog een sterke bijdrage leveren aan een optimale kennisuitwisseling, het doorbreken van stigma’s en het ontwikkelen van doelgerichte gezondheidscampagnes.
