De architectuur van de verontwaardiging

De architectuur van de verontwaardiging

Vluchtelingencijfers liegen niet. Een al maar stijgend aantal vluchtelingen heeft onderdak nodig. Dit ruimtelijk probleem wordt op allerhande manieren tijdelijk opgelost, terwijl deze situatie vaak helemaal niet zo tijdelijk is. Het overgrote deel van deze mensen leeft in kampen. Enerzijds heeft dat te maken met een noodzaak, anderzijds betekent dit ook dat deze plekken kwaliteiten bezitten. Het gevecht tussen permanent en tijdelijk blijft psychisch zeer moeilijk, ergens welkom zijn helpt hier bij. Toch worden kampen weggevaagd door overheden, mensen worden verder de wereld ingestuurd… Hoe komt het dat in het verleden kampen een basis konden vormen voor een nieuw leven en vandaag niet meer? Welke ruimtelijke kwaliteiten zitten in deze nederzettingen opdat mensen zich hier thuis beginnen voelen?

Dit onderzoek stelt de vraag: Wat is de ruimtelijke invloed van vluchtelingen en migranten op een plek of een reeds bestaande nederzetting en hoe wordt deze invloed beperkt of versterkt door overheden?  Hiervoor bekijken we het vertrek, de tocht, het kamp en de aankomst, aan de hand van cases die verschillen in tijd en/ of demografie. Zo kunnen we de evolutie in tijd en ruimte vergelijken.

De verontwaardiging

Het begrip vluchtelingencrisis is er een dat sinds enkele jaren de media overheerst. Een eerste verontwaardiging wordt met dit begrip op het hart gedrukt. Het woord crisis, dat zijn oorsprong bij het oud-Grieks woord krínnō vindt, betekent: ‘To separate, divide, select, judge, prefer, part, distinguish between two things or people or among a group of things or peo- ple. (wikitionary, 2018)’

De oorsprong van dit woord bevestigt de onderliggende connotatie bij het gebruik van zo’n zware taal. Wanneer we voor de problemen van onze aardbol klimaatverandering gebruiken, wordt de manipulatie door woorden duidelijker. Laten we naïef zijn en hopen dat media en gestelde lichamen dit doen om ons kritisch denken op punt te houden. De gastvrijheid naar deze mensen toe wordt op alle mogelijke manieren verder ontmoedigd door ze te ontmenselijken. Terwijl wij, Belgen, in 1914 door onze buurlanden nog ontvangen werden als arme stakkers, ontvangen wij nu illegale migranten, oorlogsvluchtelingen, economische vluchtelingen en transmigranten. Zijn dit dan geen arme stakkers, mensen met miserie, mensen op zoek naar een nieuw en beter leven, mensen?

De architectuur

Naar schatting zo’n 68 miljoen: mensen op de vlucht, vandaag. Al deze mensen hebben een vorm van onderdak. Een tent, een stationsgebouw, kampen of onderdak bij een gastvrije familie. Een steeds groeiende groep mensen heeft nood aan dit soort van architectuur. 85% van deze mensen leeft in kampen waarvan de typologie wereldwijd verschilt. Wat zijn de ruimtelijke aspecten waardoor mensen zich hier thuis (kunnen) voelen? Dat ze zich op deze plek kunnen wortelen. Wat maakt voor jou het ge- voel dat je thuis komt? Familie en vrienden uiteraard. Maar hoe zou thuis voelen als de kerktoren tegenover je huis weg zou zijn als je om vijf uur terug komt van je werk? De stamkroeg verdwenen is bij het inzetten van de avond? Een omgeving van vrienden en familie wordt omkaderd door een ruimtelijk kader dat zich verder moet kunnen ontwikkelen. Waar je op verder kan bouwen.

Het is een steeds groeiende groep, mensen die nood hebben aan zo’n plek van tijdelijke opvang. Doorheen de geschiedenis heeft de wereld al veel migratiestromen doorstaan en zien we dat deze tijdelijke architectuur vaak doorgroeit tot een permanente samenleving. Waar zijn deze wortels gestart en waar zijn ze geëindigd? Wat gebeurt er nu in deze kampen? Het zijn namelijk deze wortels die zorgen voor een ruimtelijk kader waarop men verder kan bouwen naar een nieuwe en betere toekomst. Aan hun kerktoren of stamkroeg.

Wat nu?

Als belangrijkste resultaat zien we dat vluchtelingen en migranten een grote invloed hebben op een plek. Deze is meestal positief en wanneer de context stedelijk is zien we een snellere ontwikkeling van de nederzettingen.

Uit het onderzoek blijkt dat het van belang is dat overheden dit versterken en niet beperken. Gastvrijheid bepaalt het succes: werken ze samen met de nieuwkomers, werken ze toekomst- en groeiplannen uit en zien zij deze mensen als toekomstige inwoners van hun land. Met dit onderzoek wil ik aan de alarmbel trekken, het kan beter. Het moet beter. Volgens voorspellingen van de United Nations zullen binnen enkele decennia honderden miljoenen klimaatvluchtelingen de Westerse landen overspoelen. Elke stad zal deze invloed voelen.

Ik pleit dan ook voor welkomstcentra waar het aanmelden in een nieuw land gedragen wordt door een route van hoop als een nieuw ritueel in het leven van een mens.