"De toeristen maakt het niets uit of het eiland verwoest wordt. Ze kiezen gewoon een ander uit”
In april 2018 werd het Filipijnse eiland Boracay overladen met wereldwijde persaandacht. De populaire bestemming had al jarenlang te kampen met vervuiling en waterverontreiniging. Op bevel van President Duterte sloot Boracay voor zes maanden voor toerisme om een grote opruimactie te beginnen.
"Boracay is een beerput". Met die woorden besloot Filipijns president Duterte dat het welletjes geweest was. ’s Lands meest populaire bestemming mocht dan wel flink wat inkomsten genereren, Boracay was volgens Duterte te vuil om er nog een toerist heen te sturen. In 2017 vonden meer dan 2 miljoen toeristen hun weg naar dit piepkleine eilandje met een oppervlakte van iets meer dan 10km2. Met het idee in het achterhoofd dat toerisme mogelijks een inkomen genereert, verhuisden doorheen de jaren ook heel wat Filipijnse burgers naar Boracay. Dat deed de druk op het eiland al gauw enorm toenemen.
Boracay lijkt in weinig opzichten nog de plek zoals je ze op foto’s uit de jaren ‘80 terugvindt. Met enkel rieten huisjes zonder elektriciteit, een binnenland vol wuivende palmen en lege, witte stranden was Boracay een onbekende parel in het midden van de archipel. Toch werd het eiland sinds de jaren 90’ het middelpunt van toeristische ontwikkeling en veranderde het in een razend tempo van uitzicht. Al gauw kreeg het eiland te maken met overbevolking en een verslechterde kwaliteit van de natuurlijke omgeving. Een bewijs daarvan werd al geleverd in 1997 toen Boracay te lijden had onder zwaar vervuild zeewater. Volgens de Filipijnse overheid stootte het eiland na jaren van ongebreidelde ontwikkeling finaal op zijn grenzen. Van 26 april tot 26 april 2018 mocht er geen toerist meer voet zetten op het eiland. Dit halve jaar moest dienen voor een grote opruimactie waarbij rioleringen werden vernieuwd, stranden werden opgeruimd en illegale constructies werden neergehaald.
Een volledige sluiting van een bestemming voor toerisme was geen alledaags nieuwsje in de krant en riep onmiddellijk heel wat vragen op. Waarom sloot het eiland zo snel en wat vonden de bewoners, ondernemers en toeristen daarvan? Is er verbetering merkbaar na de sluiting en is Boracay in staat om op lange termijn verdere vervuiling te vermijden? Meteen na de sluiting kreeg ik de kans om op enkele weken tijd interviews af te nemen bij de federale en lokale overheden, ondernemers en milieu organisaties die de sluiting van dichtbij meemaakten. Ook meer dan 270 bewoners en bezoekers werden gevraagd naar hun bevindingen.
De sluiting en de clean-up
Hoewel bewoners aangaven al langer te kampen met een teveel aan afval, luchtvervuiling en waterverontreiniging, bleek het proces in een stroomversnelling te komen nadat eind 2017 via sociale media beelden verspreid werden van vervuilde stranden en chronisch overstroomde straten. Uit tal van interviews met overheden en ondernemers bleek dat de sluiting en de opruimactie daarop in sneltempo gepland werden.
In totaal werden meer dan 600 illegale structuren helemaal of gedeeltelijk neergehaald wat leidde tot een uitzicht met half afgebroken restaurants, hotels en huizen langs de Main Road, de enige weg die dwars door het eiland gaat. Samen met het aanleggen van de riolering waren dit de belangrijkste taken die uitgevoerd werden door de federale overheid. Toch zijn de meningen over het succes van de opruimactie verdeeld. Zo zou het aandeel infrastructuren dat nu verplicht werd zich aan te sluiten op de riolering niet opwegen tegen het enorme aantal woningen zonder aansluiting. Het overgrote deel van het afvalwater komt daarom nog steeds ongezuiverd terecht in zee.
Heel wat aandacht ging naar het opschonen van de stranden aan weerszijden van Boracay. Zowel bewoners als bezoekers gaven aan tevreden te zijn over de kwaliteit van de parelwitte stranden. De echte uitdagingen blijken zich echter aan de binnenzijde van het eiland te bevinden. Een meerderheid van de bezoekers zei last te ondervinden van verkeersopstoppingen en luchtvervuiling. Een inspectietoer met de lokale overheid maakte bovendien duidelijk dat Boracay vooral kampt met zeer vervuilde wetlands en illegale woningen.
De toekomst van Boracay
De federale overheidsdiensten nemen twee jaar de tijd om hun opruimactie af te ronden. Tegen april 2020 wordt de controle over Boracay teruggegeven aan het lokale bestuur. Uit de diverse interviews bleek dat vanaf dan de duurzame ontwikkeling van het eiland eerder onzeker is. Hoewel de federale overheid liet weten dat er een plan is voor de toeristische ontwikkeling van Boracay, heeft geen enkele andere partij daarvan een bewijs gezien. Toch uitten de lokale bewoners en ondernemers specifiek de nood aan een duurzame lange termijnplanning en een orgaan dat hierin de coördinatie opneemt en de draagkracht van de bestemming respecteert. Bovendien werd vermeld dat ook de bezoekers momenteel onvoldoende zorg lijken te dragen voor hun vakantiebestemming en dat er nood is aan een doordachte keuze voor bepaalde segmenten onder de bezoekers. Dat vond ook de federale overheidsdienst voor toerisme: “Het maakt de toeristen niet uit of het eiland verwoest wordt. Dan kiezen ze gewoon een ander uit”.
De problematiek van Boracay is een complex geheel dat onmogelijk op zes maanden opgelost kan worden. Is de situatie op het eiland verbeterd? Volgens heel wat ondervraagden is er wel degelijk een stap in de goede richting gezet. De acties die de federale diensten ondernamen hebben volgens hen duidelijk bijgedragen tot een schonere leefomgeving. Niettemin dreigen het tekort aan mankracht en kennis van de lokale overheid en de ongebreidelde toevloed van bezoekers en bewoners deze positieve ingrepen al gauw teniet te doen. Boracay heeft daarom nu vooral nood aan een plan voor de lange termijn dat ook de leefomstandigheden van zijn bewoners in rekening neemt.
