Iedereen West-Vlaams?

Iedereen West-Vlaams?

“Boy means sweater” is een West-Vlaamse uitdrukking die ondertussen wel bij velen een belletje zal doen rinkelen. Het West-Vlaams is in het afgelopen jaar uitermate veel aan bod gekomen in de media, maar hoe staat de Vlaming hier nu eigenlijk tegenover? En kunnen we wel spreken over ‘hét West-Vlaams’?

West-Vlaams: hot or not?

West-Vlaams is tegenwoordig erg populair, maar toch staat het bij veel mensen bekend als de onverstaanbare en platte vorm van het Nederlands. Series als Eigen Kweek en Bevergem hebben West-Vlaams terug op de kaart gezet en de Provincie West-Vlaanderen haalde zelfs het nieuws met hun succesvolle campagne Iedereen West-Vlaams. Even leek het alsof ze de wereld waren aan het overnemen, of toch tenminste Vlaanderen. Maar waarom dan die negatieve houding?

Hoewel er de voorbije jaren een groot proces van dialectverlies aan de gang was in Vlaanderen, is dit nooit zozeer het geval geweest in West-Vlaanderen: volgens studies uit 2006 en 2008 sprak nog 89% tot 100% van het ondervraagde publiek vlotjes hun eigen dialect. Die speciale status van het regiolect – een overkoepelende term voor taal die eigen is aan een regio – heeft geleid tot de vraag hoe Vlamingen daar nu eigenlijk tegenover staan. Meer nog: misschien wordt er een helemaal andere houding aangenomen tegenover Vlamingen met een West-Vlaams accent, en degenen die voluit dialect spreken?

In voorbije onderzoeken wordt weinig onderscheid gemaakt tussen accent en dialect, maar wordt er enkel gesproken over ‘het dialect’. Toch is hier een groot verschil. Een regionaal accent lijkt best wel veel op standaardtaal, maar hier zijn het vooral de typisch West-Vlaamse klank en uitspraak die het meest kenmerkend zijn. Dialect heeft ook diezelfde karakteristieken, maar bezit daarnaast nog andere specifieke taalstructuren en daarbovenop een heel karakteristieke woordenschat. Kort gezegd: iemand die de g en h omwisselt, is vooral een accentspreker, maar iemand die “tis e prènte!” zegt, zal eerder een dialectspreker zijn.

De Vlaamse student onder de loep

Om de houding tegenover West-Vlaams te meten, werd er bij 529 Vlaamse studenten een online enquête afgenomen waarbij de respondenten verschillende sprekers scores moesten geven op hoe intelligent, aangenaam, duidelijk, etc. ze hen vonden klinken. De studie werd gelanceerd onder het mom van een onderzoek naar ‘De Taal van Politici’ – in de hoop dat de deelnemers niet bevooroordeeld zouden zijn voordat ze aan de enquête begonnen. Ook politici en (jongeren)partijen werden om de tuin geleid om zo veel mogelijk mensen te bereiken. Van de deelnemers werd ook hun leeftijd, geslacht, woonplaats (provincie) en opleiding geanalyseerd om te zien hoe die variabelen hun perceptie van het West-Vlaams beïnvloedden.

Maar waar bestaat die houding ten opzichte van het West-Vlaams nu juist uit? Vier factoren bleken hier belangrijk om te bepalen of een houding positief of negatief is: 1) een publieksfactor: “is de taal geschikt voor publieke sprekers?”; 2) typiciteit: “is het een kenmerkende taal voor de regio?”; 3) intelligentie: “lijkt het taalgebruik intelligent?”; en 4) de sociale waarde: “klinkt de taal sympathiek of aangenaam?”. De leeftijd en het geslacht van de deelnemers hadden hier weinig invloed op. Of ze een bachelor- of masterstudent waren, al dan niet aan de universiteit of hogeschool, was eveneens van weinig belang. Wat wel van groot belang bleek voor de houding tegenover het West-Vlaams, waren de woonplaats en de opleiding van de betrokken deelnemers.

De provinciestrijd

Studenten natuurwetenschappen, zowel aan de hogeschool als universiteit, geven algemeen gezien negatievere oordelen, en dat vooral ten opzichte van het dialect. Humane wetenschappers daarentegen geven de beste scores. Nog opvallender en significant zijn de onderlinge verschillen tussen de provincies. Antwerpse studenten zijn vrij neutraal en vallen niet erg op in hun mening. Limburgers vinden het West-Vlaams minder sympathiek en aangenaam, terwijl het voor Vlaams-Brabant zelfs zo ver gaat dat deze studenten het als aanzienlijk minder intelligent beoordelen.

Als meest positieve studenten komen uiteindelijk de Oost-Vlamingen uit de bus en… uiteraard ook de West-Vlamingen zelf! Iets wat hierbij waarschijnlijk een grote rol speelt, is het feit dat de Oost-Vlamingen aangaven veel contact te hebben met West-Vlamingen. Zo wordt de studentenstad Gent soms ook wel de “Vijfde Grootste West-Vlaamse Stad” genoemd en bestaan er uitspraken zoals “bluvn plakn in hent”. Het lijkt een mogelijkheid dat hoe vaker je in contact komt met sprekers van een ander regiolect, hoe positiever je houding zal zijn.

Hét West-Vlaams?

Wat echter het duidelijkst naar voor komt na de studie is het grote verschil tussen West-Vlaams als accent en als dialect. Voor de publieks- en intelligentiefactor kregen accentsprekers de hoogste scores. Dialectsprekers kregen echter wel hele goede punten wanneer het ging over typiciteit en zij klinken dus het meest kenmerkend voor hun regio. De enige factor waar de twee elkaar (bijna) ontmoetten, was die van de sociale factor. Voor West-Vlamingen zelf klonk het accent even aangenaam en vriendelijk als het dialect, terwijl er voor de andere provincies een lichte voorkeur voor het accent aanwezig was. Al bij al is het merkwaardig dat er een dergelijk verschil tussen accent en dialect bestaat, aangezien ze beiden gewoonlijk vallen onder ‘hét West-Vlaams’.

Iedereen West-Vlaams!

Uit het onderzoek blijkt dat er veel nuances bestaan binnen de houding tegenover West-Vlaams. Hoewel het accent en dialect ook positieve scores kregen, blijft het imago van ‘onverstaanbaar, boertig taaltje’ hangen, zoals dat lachend bekritiseerd werd door Gerrit Callewaert uit Bavikhove. Die negatieve attitude kan echter bijgesteld worden op vele manieren.  Zo toonde positieve, overtuigende reclame in de media al aan dat West-Vlaams erg hip kan zijn. Een andere factor die doorslaggevend kan zijn voor een positieve houding is de omgang en het contact met West-Vlaams, zoals dat het geval is bij Oost-Vlaamse studenten. Als de Provincie West-Vlaanderen zo doorgaat en er een sequel van Bevergem komt, wie weet is iedereen dan binnenkort een beetje West-Vlaams!