De lijm tussen de Kanaalkom en het historisch stadscentrum van Hasselt. De herbestemming van de gelatinefabriek als verbinding.

Melissa

Swager

De gelatinefabriek gelegen aan de Kanaalkom in Hasselt, trok niet alleen mijn aandacht met zijn metershoge schoorsteen maar ook met zijn eenzaamheid waarmee hij zijn plaats inneemt. Het is een pand met littekens. Een pand met een verhaal. De gelatinefabriek kent een rijke geschiedenis met expansie en compressie in de vorm van afbraakwerkzaamheden. De geschiedenis kent zowel een negatieve als een positieve connotatie.

Afbeelding 1: De gelatinefabriek (eigen data, 2022)

ONDERZOEK MACRO, MESO EN MICRO LEVEL: STAD HASSELT

Het onderzoeksveld van deze thesis beperkt zich niet enkel tot de gelatinefabriek maar kijkt ook naar de stad Hasselt. Het onderzoekt de problematieken die zich binnen dit gebied voordoen en de behoeftes van de buurt. Deze thesis onderzoekt de vraag hoe de Kanaalkom kan worden verbonden met het historisch stadscentrum van Hasselt en welke rol de gelatinefabriek hierin kan spelen zodat deze bewaard kan blijven. Om een antwoord te bieden op deze vraag is het onderzoek verdeeld over drie hoofdstukken met ieder een eigen onderzoeksveld. Te beginnen met het macro level, hierin wordt er onderzoek verricht naar de stad Hasselt. Het daaropvolgende hoofdstuk betreft het meso level ofwel Heilig Hart. In deze wijk bevindt zich de gelatinefabriek. Het derde hoofdstuk wordt gewijd aan de gelatinefabriek ofwel het micro level.

CONCLUSIE MACRO, MESO EN MICRO LEVEL: STAD HASSELT

Op iedere schaal zijn er problematieken te constateren. In het macro level ofwel de stad Hasselt wordt het groen te kort zichtbaar gemaakt. Groen heeft vele positieve eigenschappen die niet enkel op het verbeteren van het welzijn van de mens geprojecteerd kunnen worden maar ook op de verzachting van een verharde stad en het vergroten van biodiversiteit. Richard Sennett ziet de stad als een tuin waar zaadjes geplant kunnen worden. Een eenvoudige handeling die door iedereen uitgevoerd kan worden maar wat een grote impact heeft op zijn omgeving. Uit het onderzoek naar de harde grenzen is er naar voren gekomen dat er diverse harde grenzen zijn gevormd rondom de Kanaalkom. Hierdoor liggen de gebieden voor het gevoel verder uit elkaar doordat passanten niet in één ononderbroken lijn zich kunnen bewegen.

In het meso level wordt er dieper ingezoomd op de omgeving: Heilig Hart, waarbinnen de gelatinefabriek zich bevindt. Hierin is de vroegere positie van de fabrieken aan de Kanaalkom duidelijk geworden. Uit dit onderzoek resulteerde dat er op dit moment nog veel van deze gebouwen over zijn en leegstaan. Er wordt zelfs gesproken over nieuwe plannen om de oude gebouwen te vervangen met nieuwbouwprojecten. Dit is natuurlijk ontzettend jammer omdat er op deze manier veel geschiedenis verloren gaat. Geschiedenis die een belangrijke rol heeft gespeelt in Hasselt. Daarnaast wordt de huidige organisatie bestaande uit nieuwbouwprojecten en toekomstige plannen rondom de Kanaalkom onderzocht. Tussen de nieuwbouwprojecten en de achterliggende buurt heerst er een groot contrast, een masker en een gezicht. Het masker staat voor de nieuwbouwprojecten en het gezicht vertegenwoordigd de achterliggende buurt bestaande uit arbeiderswoningen en industrie. Een splitsing tussen oud en nieuw en een splitsing tussen bevolkingsgroepen.

In micro level wordt er dieper ingezoomd op de gelatinefabriek. Hierin worden de negatieve en de positieve connotaties zichtbaar evenals de staat van de overgebleven gebouwen die samen de gelatinefabriek vormgeven. Daarnaast wordt de geschiedenis van de gelatinefabriek besproken en de impact van de schouw in zijn omgeving.

Behind every mask there is a face, and behind that a story

- Marty Rubin (Quotes about Mask, z.d.)

PROGRAMMA GELATINEFABRIEK EN CASESTUDIES

Het voorgaande onderzoek vormt het fundament en heeft geleid tot het opstellen van een programma. Het programma geeft gehoor aan de behoeftes en de noden van de buurt en verwijst met een knipoog naar de functie van de gelatinefabriek na de sluiting waarin creativiteit, samenwerken en samenkomen centraal stonden.

Aan de hand van het programma heb ik diverse cases onderzocht die hierop aansluiten. De cases hebben allen één of meerdere parallellen met de gelatinefabriek en vormen daardoor een grote inspiratiebron. De cases vormen handvatten om het voorgestelde programma een fundering te geven en om te vormen tot een ontwerp.

ONTWERP

Het onderzoek naar het macro, meso en miso level heeft aangetoond dat de oplossing niet enkel ligt bij het herbestemmen van de gelatinefabriek, maar ook van de nog aanwezige fabrieken rondom de Kanaalkom. Tot deze fabrieken behoort het slachthuis en de mouttoren. De gelatinefabriek vormt hierin een belangrijk schakelpunt en is de lijm in de verbinding tussen oud en nieuw. De lijm tussen de Kanaalkom en het historisch stadscentrum. Het masterplan zoomt daarom ook langzaam in op de gelatinefabriek, startend bij de Kanaalkom. Voor de Kanaalkom is er een plan opgesteld om een oplossing te bieden aan het groen te kort waarbij de maatschappelijk relevante functies met het historisch stadscentrum worden verbonden. Daarnaast wordt er een oplossing geboden om de harde grenzen rondom de gelatinefabriek te doen verdwijnen. In het ontwerp is het masker en het gezicht terug te zien waardoor de verschillende identiteiten die Hasselt heeft, samenkomen.