Trein - Tram - Bus HIER STAAN WE DUS!

Ervaart u ook soms moeilijkheden tijdens een rit met het openbaar vervoer? Heeft u al eens een bus of een halte gemist door slechte communicatie?  Met krukken of met valiezen de TE hoge opstap moeten opklimmen? Dit zijn situaties die mensen met een visuele en/of fysieke beperking dagelijks meemaken, ondanks de vele aanpassingen die reeds getroffen zijn.

Amper 283 van de 984 tram- en bushaltes in zone Gent zijn inclusief en toegankelijk. Ook is er slechts in 131 van de 550 stations van de NMBS assistentie voorzien. Dit is de bittere realiteit waardoor nog steeds een deel van de populatie uitgesloten wordt om vlot het openbaar vervoer te gebruiken. Terwijl dat Gent ondermaats scoort wat betreft toegankelijkheid, staan Helsinki en Wenen veel verder. Lees even mee en ontdek hoe zij dit aanpakken!

In het laatste semester van onze opleiding ergotherapie namen we deel aan een buitenlands traject. Hiervoor gingen we naar Finland en Oostenrijk. Eenmaal ter plaatse merkten we snel dat het openbaar vervoer er een stuk gebruiksvriendelijker was. Dit in vergelijking met de reeds geobserveerde mogelijk – en moeilijkheden binnen het transportnetwerk in België, meer bepaald in Gent. Met onze ergotherapeutische achtergrond gingen we aan de slag om via literatuuronderzoek en observaties een vergelijking te maken tussen het openbaar transportnetwerk van zowel Helsinki, Wenen als Gent. Hierbij werd er rekening gehouden met de keyconcepts ‘occupational justice’ wat staat voor het recht op handelen en ‘universal design’ waarmee men bedoelt dat een ontwerp toegankelijk moet zijn voor iedere potentiële gebruiker.

Verschillende bevindingen

Helsinki is een koploper op vlak van uitgeschreven doelstellingen, zo bestaat er een ‘City of Helsinki Accessibility Plan’ of een ‘City of Helsinki Urban Environment Publication’. Hierin wordt vermeld dat ze het assistentienetwerk en de autonomie van alle passagiers willen vergroten. Uit observaties bleek dat elk vervoersmiddel uitgerust is met uitschuifbare oprijplaten, dat alle perrons op gelijke hoogte met de treiningang zijn en dat de visuele en auditieve aankondigingen steeds accuraat zijn.  

Het transport in Wenen wordt gekenmerkt als veilig, betrouwbaar, punctueel, proper, toegankelijk voor iedereen en behoorlijk goedkoop. Wiener Lienen, de Weense vervoermaatschappij, maakt gebruik van POPTIS, een begeleidingssysteem die routebeschrijvingen online aanbied welke toegankelijk zijn voor slechtziende en blinde gebruikers.  

In Gent is er onder andere het Masterplan toegankelijkheid, een toegankelijkheidsbeleid en het decreet basisbereikbaarheid ontworpen die in de eerstvolgende jaren tot vervulling worden gebracht. Deze zouden respectievelijk zorgen voor een betere halte-infrastructuur, een samenwerking met het Agentschap Toegankelijk Vlaanderen ‘Inter’ en met ervaringsdeskundigen, maar ook om doelgroepenvervoer en collectief taxivervoer te integreren binnen het openbaar vervoersnetwerk.

Observationele vergelijking binnen het openbaar vervoer van Helsinki, Wenen en Gent

Er is veel verscheidenheid op te merken binnen de steden op vlak van toegankelijkheid van het openbaar vervoer. Echter zijn er meerdere gelijkenissen geobserveerd. Zo is het opmerkelijk dat er een groot verschil is in toegankelijkheid in de verschillende modellen van de voertuigen per stad. Daarnaast is er ook een diversiteit in de haltes, variërend van kleine tot grotere perrons. In het algemeen wordt in Helsinki en Wenen sterk ingezet op adequate visuele en auditieve aankondigingen. Deze worden afgeroepen door middel van een computerstem, wat ervoor zorgt dat het duidelijk verstaanbaar is. Daarnaast gaan alle deuren van de voertuigen automatisch open in Helsinki. 

Kenmerkend bij het treinvervoer in Gent, is dat er een conducteur aanwezig is die de tickets controleert. In Helsinki en Wenen is er echter geen conducteur aanwezig, maar er worden soms externen ingezet om de tickets te controleren. Op zowel de tram als de bus is er in de drie steden een uitklapbare oprijbrug aanwezig. Ook zijn de stopknoppen duidelijk aanwezig, deze zijn hanteerbaar uit iedere zittende positie. De haltes zijn niet voorzien van een waarschuwingslijn en geleidelijnen.  

De metro is zowel in Wenen als in Helsinki het meest toegankelijke transportmiddel. Het metrogebouw is betreedbaar door middel van een trap en lift. Afhankelijk van welk gebouw, zijn er ook roltrappen aanwezig. Verder zijn de perrons voorzien van een contrasterende waarschuwingsstreep en geleidelijnen. Vaak wordt er hier gewerkt met antislip tegels. De gap tussen de perronrand en het voertuig is altijd minimaal, wat ervoor zorgt dat ook rolstoelgebruikers meer autonomie ervaren. De wachttijd tussen de metro’s bedraagt tussen drie en vijf minuten.

Er kan geconcludeerd worden dat Helsinki en Wenen vaker ‘voldoende’ en ‘gedeeltelijk voldoende’ scoren op de toegankelijkheidscriteria dan Gent. De laatstgenoemde stad scoort op vijf criteria ‘ondermaats’, dit is de rode zone en zijn de prioritaire verbeterpunten voor Gent. Er ontbreekt vaak een waarschuwingsstreep en het onderhoud en de infrastructuur van perrons zijn onvoldoende. Ook de auditieve en visuele aankondigingen moeten veel adequater verlopen. Wanneer Gent deze prioritaire verbeterpunten doorvoert, zou het openbaar transport grotendeels toegankelijker en inclusiever worden.

Infographic

De geobserveerde informatie werd verwerkt in de vorm van een infographic welke het advies bevat voor het transportnetwerk. Deze infographic en nog meer verduidelijking werd vervolgens doorgestuurd naar de stad Gent. Bart Vermandere (2021), toegankelijkheidsambtenaar van de stad Gent, reageerde als volgt  op ons onderzoek: “Dat we achter staan, is voor ons ook bekend en heeft onder andere te maken met onze complexe structuur: De Lijn is Vlaams en de haltes zijn merendeel aangelegd door de stad, dus beide partijen moeten maximaal afgestemd zijn op elkaar. Wat de technologische vooruitgang in de voertuigen betreft, zijn wij volledig afhankelijk van wat De Lijn hierin van plan is. Niet te min zijn we achter de schermen hard aan de verbetering van het aanbod aan het werken. Verder responsabiliseren we onze collega’s, van onder andere de wegendienst en het mobiliteitsbedrijf. Momenteel loopt een enquête bij gebruikers (door mobiel21.be) en werken we bijvoorbeeld aan een nieuwe digitale kaart met alle toegankelijk haltes op aangeduid.”

Met de opvolging van onze infographic kan het TreinTramBus - verkeer in Gent geoptimaliseerd worden. Daarnaast kunnen de verschillende Belgische steden hier iets van opsteken. Op die manier wordt het openbaar vervoer in België iets toegankelijker voor de bredere populatie.

Aarzel niet om de enquête van mobile21.be in te vullen want samen kunnen we evolueren naar een toegankelijkere, op ieder zijn maat aangepaste toekomst!