Op zoek naar groen in Vlaanderen
We wonen met steeds meer in steeds grotere steden. Vandaag heeft slechts één Vlaming op twee toegang tot publiek groen op wandelafstand. Het belang van publiek groen kan simpelweg niet voldoende benadrukt worden. Daarom ontwikkelden we voor deze masterscriptie een kaart die de toegang tot publiek groen in Vlaanderen blootlegt.
Toegankelijke groene plekjes zoals parken en bossen vallen onder de noemer van ‘publiek groen’: groen dat bereikbaar en toegankelijk is via het wegennetwerk. Wetenschappers en gezondheidsinstellingen zijn steeds meer overtuigd dat toegang tot groene ruimtes talloze gezondheidsvoordelen biedt. Maar, hoe meet en weet je nu of we voldoende publiek groen binnen ons bereik hebben? En hoe zit het met dat publiek groen in Vlaanderen? Met die vragen gingen we aan de slag.
Publiek groen – boeit mij niet?!
Publiek groen - boeit jou dat eigenlijk? Het zou moeten! Onderzoek heeft aangetoond dat parken en bossen essentieel zijn voor het verminderen van stedelijke uitdagingen zoals hitte-eilanden en luchtvervuiling. Ze bieden verder ook diverse directe voordelen voor je fysieke en mentale gezondheid. Zo is het bewezen dat met meer groen om je heen, je meer sport, een betere concentratie hebt en beter sociale connecties legt. Daarom is het belangrijk dat beleidsmakers ervoor zorgen dat iedereen voldoende toegang heeft tot publiek groen. Dit begint met het begrijpen van de huidige situatie en het vinden van manieren om de toegang tot publiek groen te meten.
Groen in kaart
Het meten van de toegang tot publiek groen in Vlaanderen stuit op één groot probleem: het ontbreken van een eenduidige groenkaart. Het lijkt evident om alle publiek groen in Vlaanderen in kaart te brengen, maar dat is het niet. Slechts een deel van de gemeenten houdt data bij over hun publiek groen, en daarbij gebruiken ze vaak verschillende definities. De oplossing bleek uit onverwachte hoek te komen. Via de toepassing OpenStreetMap verzamelen burgers al jaren informatie over hun omgeving. Op basis van verschillende steekproeven toonden we aan dat hun informatie over publiek groen een verrassend betrouwbare basis vormt voor een tot nu toe ontbrekende kaart van publiek groen in Vlaanderen. Op basis van deze data creëerden we een kaart met publiek groen in Vlaanderen. Hieruit bleek dat 9% van Vlaanderen bestaat uit publiek groen. Dit is echter slecht verdeeld en de overgrote meerderheid bevindt zich in het oosten.
Opstap naar de index
Hoe meet je nu met deze kaart of we voldoende publiek groen binnen ons bereik hebben? Het antwoord kwam in de vorm van een nieuwe toegankelijkheidsindex voor Vlaanderen. Met behulp van deze index berekenden we voor elk punt in Vlaanderen een score die aangeeft hoe goed of slecht die plaats scoort op aanwezigheid en toegankelijkheid van publiek groen. Deze berekening gebeurde op basis van drie pijlers: de toegang tot publiek groen, de kwaliteit van dit groen, en de context van de buurt.
Andere studies hebben namelijk aangetoond dat als je verder weg woont van groen, of als het publieke groen in jouw buurt van lage kwaliteit is – denk maar aan een vertrappeld grasveldje in plaats van een bos – dit een negatieve invloed kan hebben op je gezondheid. Ook de omstandigheden van de buurt zijn belangrijk. In gebieden met een hoge bevolkingsdichtheid en weinig algemeen groen is er namelijk een grotere behoefte aan extra publiek groen. Daarom kregen locaties met deze kenmerken een lagere score zodat beleidsmakers weten dat hier dringend actie nodig is.
Hoe staat het ervoor in Vlaanderen?
Wat blijkt uit de nieuwe index? Maar iets meer dan de helft (55%) van de Vlaamse bevolking vindt publiek groen op minder dan 10 minuten wandelen van hun woonplaats. In de centra van grote steden zoals Brugge, Gent, Antwerpen, Leuven en Hasselt worden de laagste cijfers behaald. Dit betekent dat er te weinig kwalitatief publiek groen is op de plaatsen waar de nood het grootst is. Het oosten van Vlaanderen scoort ook hier beter dan het westen, dat vooral uit landbouwvelden bestaat.
Waar kun je dan wel gezond wonen te midden van groen? Gemeenten zoals Genk, Mol, Oud-Heverlee en Zutendaal scoren gemiddeld heel goed op de index.
Kijk hieronder zelf eens hoe jouw omgeving scoort:
De toegankelijkheidsindex berekend voor de gemeenten van Vlaanderen
De index als gids voor groen beleid
De nieuwe groenkaart en index bieden niet alleen een schat aan gegevens, maar kunnen ook het startpunt zijn van concrete richtlijnen voor beleidsmakers, met specifieke focus op gebieden die dringend aandacht nodig hebben. Beleidsmakers kunnen met de tool gericht actie ondernemen in het plannen van nieuwe groene ruimtes en het aanpassen van bestaande. Bovendien kan de index worden aangepast aan specifieke lokale vereisten. Meer nog, zowel de kaart als de index hebben zelfs het potentieel om wereldwijd toegepast te worden.
Binnenkort wonen we allemaal in steden. De zoektocht naar toegankelijk groen in Vlaanderen werd voortgezet in deze scriptie en hieruit bleek: Vlaanderen is niet groen genoeg. Toch ligt een groenere en gezondere toekomst binnen handbereik. Met richtlijnen zoals deze index in handen, hebben beleidsmakers de nodige instrumenten om ons naar groenere oplossingen te leiden.
Nu is het tijd voor actie.
