Kinderen uit balans door cCMV-infectie

“Het is gelukt!”, roept Maarten met een stralende glimlach. Trots staat hij naast zijn fietsje. Na eindeloos oefenen is hij er voor het eerst in geslaagd om een aantal meter rechtdoor te fietsen zonder te vallen. Dit is een bijzonder moment voor elk kind, maar extra bijzonder voor Maarten. Hij heeft namelijk een evenwichtsstoornis als gevolg van een aangeboren infectie met het cytomegalovirus (congenitaal CMV, cCMV). Hierdoor verlopen verschillende alledaagse taken zoals stappen en fietsen moeizamer. Zoals Maarten zijn er nog een heleboel andere jonge kinderen die last hebben van evenwichtsproblemen na een cCMV-infectie. Een vroege diagnose en een goede begeleiding helpt deze kinderen alvast vooruit. Hiervoor is vroegtijdige en langdurige opvolging een must.

Geen onschuldige infectie

Evenwichtsproblemen bij kinderen kunnen verschillende oorzaken kennen. Eén van deze oorzaken is een congenitale cytomegalovirus-infectie, of kortweg een cCMV-infectie. Een CMV-infectie komt frequent voor en verloopt meestal onschuldig met wat verkoudheidsklachten of zelfs volledig symptoomvrij. Maar als een zwangere vrouw besmet raakt met het CMV-virus loopt ze het risico om het virus door te geven aan haar ongeboren kindje. Dit is niet geheel onschuldig. Een baby met een aangeboren CMV-infectie kan ernstige afwijkingen vertonen bij de geboorte en loopt ook het risico om op latere leeftijd problemen te ontwikkelen. Zo kunnen deze kinderen gehoorverlies, hersenschade of oogproblemen vertonen. Aangezien het gehoororgaan en het evenwichtsorgaan beiden in het binnenoor liggen en nauw met elkaar verwant zijn, zou een cCMV-infectie mogelijks ook evenwichtsproblemen kunnen veroorzaken. Inderdaad, recent stelden onderzoekers ook evenwichtsproblemen vast bij deze patiënten.

Vallen, opstaan en weer doorgaan

Zonder er bij stil te staan doen we voor heel wat dagelijkse activiteiten beroep op ons evenwichtsorgaan. Zo lijkt het bijvoorbeeld evident dat je boven van onder kan onderscheiden en dat je beeld stabiel blijft wanneer je een wandelingetje maakt. Al deze zaken zijn helaas niet zo vanzelfsprekend voor evenwichtspatiënten bij wie deze reflexen niet langer automatisch verlopen. Dit kan aanleiding geven tot verschillende klachten. Zo zal de motorische ontwikkeling van kinderen met een evenwichtsprobleem eerder moeizaam en vertraagd verlopen. Evenwichtspatiënten zullen uiteindelijk wel leren stappen, maar die oh zo wonderlijke eerste stapjes zullen een stuk langer op zich laten wachten. Daarenboven kunnen kinderen bij wie het evenwichtsorgaan aan beide zijden is uitgevallen ook moeilijkheden ervaren op school. Deze kinderen kunnen namelijk, in tegenstelling tot hun klasgenootjes, niet hun volledige aandacht schenken aan de lessen. Zo moeten ze ook de nodige aandacht besteden aan simpele balanstaken zoals rechtop blijven zitten op een stoel of opkijken van hun schriftje naar het schoolbord. Om de ontwikkeling van deze kinderen te ondersteunen, kan een gerichte vorm van kinesitherapie gegeven worden. Door deze begeleiding proberen we de hinder bij hun dagelijkse activiteiten zo veel mogelijk te beperken. Maar het is lange tijd niet gekend geweest in welke mate een cCMV-infectie naast het gehoor ook het evenwichtsorgaan kan aantasten. Hierdoor zijn verschillende cCMV-patiënten met evenwichtsproblemen onder de radar gebleven en werd bij hen dan ook geen correcte begeleiding opgestart. Tijd voor actie.

Onder de loep

Om deze groep kinderen in de toekomst beter te kunnen helpen diende eerst de omvang van het probleem bepaald te worden. Een gemotiveerd team van het UZ Gent besloot op onderzoek uit te gaan en slaagde erin om het probleem beter in kaart te brengen. De evenwichtsfunctie van 185 cCMV-patiënten werd gedurende langere tijd opgevolgd. Het eerste evenwichtsonderzoek werd uitgevoerd rond de leeftijd van 6 maanden, vervolgafspraken werden ingepland rond de leeftijd van 1, 2, 3 en 4.5 jaar.

Uit het onderzoek bleek dat 30 cCMV-patiënten evenwichtsproblemen ontwikkelden, wat overeen komt met 17%. Dit percentage is vergelijkbaar met het aantal kinderen dat door een cCMV-infectie gehoorverlies ontwikkelt. Regelmatige opvolging van het gehoor van deze kinderen is reeds lange tijd ingeburgerd. Zo is het dus meteen duidelijk dat ook de evenwichtsfunctie van deze patiëntengroep gemonitord hoort te worden.

Opgevolgd staat netjes

Hoe ziet de ideale opvolging er nu juist uit? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, zoomden de onderzoekers in op de 30 patiënten met een evenwichtsprobleem. Net zoals bij het gehoor stelden de onderzoekers vast dat ook de evenwichtsfunctie gedurende de opvolging kon verbeteren en verslechteren. Dit was het geval bij maar liefst 58% van de evenwichtspatiënten.  Daarnaast traden de evenwichtsproblemen pas op latere leeftijd op bij niet minder dan 32% van de kinderen. Deze data indiceren het belang van langdurige opvolging. Schommelingen en evenwichtsproblemen die pas later optreden, zouden namelijk gemist worden met een eenmalig evenwichtsonderzoek. Daarom is het aangeraden om cCMV-patiënten rond de leeftijd van zes maanden en nadien jaarlijks te onderzoeken op evenwichtsproblemen. Voorlopig is de opvolging aanbevolen tot en met de leeftijd van 4 jaar. Deze aanbeveling werd aan de ene kant gedaan naar analogie met de opvolging van het gehoor van cCMV-patiënten die plaatsvindt tot en met 4 jaar. En aan de andere kant omdat de evenwichtsproblemen bij de meerderheid van de kinderen uit het onderzoek optraden voor 2 jaar.

Daarnaast achterhaalden de onderzoekers ook of bepaalde cCMV-patiënten meer risico lopen op evenwichtsproblemen dan anderen. Twee belangrijke risicofactoren werden ontdekt. Ten eerste hebben cCMV-patiënten met gehoorverlies vaker evenwichtsproblemen dan normaalhorende kinderen. Verder bleek ook dat kinderen die besmet raakten met het CMV-virus tijdens het eerste trimester van de zwangerschap een aanzienlijk hoger risico lopen op evenwichtsproblemen. Tot slot bleek dat ongeveer 75% van de evenwichtspatiënten in de studie over minstens één van beide risicofactoren beschikte. Dit betekent dat we vooral onze aandacht moeten richten op cCMV-kinderen met een gehoorverlies en ook kinderen die besmet geraakt zijn in het eerste trimester van de zwangerschap.

Tot slot

Maarten is dus zeker niet het enige kind van wie het evenwichtsorgaan getroffen werd door een cCMV-infectie. Zoals hem worden er elk jaar enkele kinderen geboren die baat zouden hebben bij een tijdige diagnose en gepaste begeleiding. Aangezien evenwichtsproblemen zich kunnen ontwikkelen gedurende enkele jaren na de geboorte is langdurige opvolging van die kinderen belangrijk.