Je bent jong en je wil wat: diabetes in de adolescentie

Diabetes bij adolescenten: een dubbele uitdaging

Welke invloed heeft de adolescentie op diabetes type 1 en diabetes op de adolescentie?

Sandra Martens

Professionele bachelor in de verpleegkunde

Journalistiek artikel

Je bent jong en je wil wat: diabetes in de adolescentie

“Vandaag zit weer alles tegen. Deze morgen stond ik op met hoofdpijn en een veel te hoge glycemie. Al een paar maanden maakt mijn suikerspiegel echt bokkensprongen: ’s morgens heb ik vaak zeer hoge glycemiewaarden en op andere momenten krijg ik dan weer totaal onverwacht een hypo. Ik zeg er niets van tegen mijn ouders, want die maken zich veel te snel ongerust. Als ze het wisten dan zou ik misschien niet naar Sofie haar verjaardagsfeestje mogen gaan. Al dat gezeur en die bemoeienis van mijn ouders met mijn diabetes, ik kan wel zonder. Ik ben nu toch oud genoeg om alles alleen te doen! Omdat ik weet dat mijn ouders af en toe stiekem in mijn diabetesdagboekje bladeren, schrijf ik er eerlijk gezegd niet altijd de juiste waarden in.

Trouwens, over dat feestje gesproken: Kristof is ook uitgenodigd! Ik heb mezelf voorgenomen om die avond mijn insuline maar eens over te slaan, voor één keertje zal dat wel geen kwaad kunnen. Ik wil die avond echt geen gek figuur slaan door een stomme hypo!”

Dit fragment uit het dagboek van Brenda - een 14 jarige tiener, die diabetes type 1 heeft sinds haar negende - illustreert dat een consequente diabetesopvolging voor jongeren tijdens deze levensfase vaak niet evident is. Tijdens de adolescentie verandert er heel wat op korte tijd. Jongeren gaan op zoek naar hun eigen identiteit, zetten de eerste stappen op liefdesvlak en maken grote sprongen in hun emotionele en intellectuele ontwikkeling. Adolescentie mét diabetes zijn een dus niet te onderschatten combinatie.

Diabetes type 1

De Belgische cijfers rond diabetesincidentie zijn beperkt, maar zeker is wel dat de prevalentie van diabetes toeneemt. Bij type 1 diabetes (< 10% van de gevallen) is evenwel geen duidelijk stijgende trend merkbaar. Opmerkelijk is wel dat type 1 diabetes op steeds jongere leeftijd wordt vastgesteld. In België heeft 1 op 700 kinderen jonger dan 18 jaar, diabetes type 1.

Type 1 diabetes is een chronische, nog niet geneesbare aandoening. De behandeling is gebaseerd op vier pijlers, met name; voeding, insulinetherapie, beweging en controle van de glycemie. Diabetespatiënten moeten in steeds wisselende omstandigheden deze pijlers op elkaar afstemmen om zo de glycemie binnen de normale waarde te houden. Het doel van de behandeling is enerzijds de patiënt een zo normaal mogelijk leven te laten leiden, en anderzijds het voorkomen van chronische complicaties. Over heel de wereld wordt dagelijks onderzoek verricht naar nieuwe technologieën. Wetenschappers zijn in de hoop om de ziekte ooit te kunnen genezen.

Adolescentie: op weg naar volwassenheid

De adolescentie is de overgangsperiode tussen de puberteit en de volwassenheid. Tijdens deze jaren verandert er veel op lichamelijk, intellectueel en emotioneel vlak op een korte tijdspanne. Het is een periode die gekenmerkt wordt door vrijheidsbesef, zelfvertrouwen en ondernemingslust. Zowel ouders als tieners ondergaan deze veranderingen niet zonder emoties en angsten. Adolescenten kunnen in deze fase van hun leven diabetes zien als een inperking, een belemmering van hun eigenheid en creativiteit. Ook voor ouders is het geen gemakkelijke periode. Zij moeten leren hun kind los te laten, maar als hun tiener diabetes heeft is dit dubbel zo moeilijk.

Op zoek naar een eigen identiteit en identificatie met leeftijdsgenoten

Tijdens de adolescentie ontwikkelt de persoonlijkheid zich en jongeren krijgen een eigen gezicht. Er wordt een eigen ‘ik’ ontwikkeld en ze weten steeds meer wat ze willen. Ze streven naar autonomie, de drang om zelf beslissingen te nemen is groot. De toenemende onafhankelijkheid als adolescent en de afnemende controle van ouders moeten op elkaar worden afgestemd. De verplichtingen en de eisen die diabetes met zich meebrengen, geven vaak aanleiding tot conflicten.

Daarnaast worden leeftijdsgenoten tijdens de adolescentie steeds belangrijker, ook voor emotionele steun. Men wil door vrienden geaccepteerd worden. Adolescenten hebben een enorme behoefte om erbij te horen. Jongeren met diabetes vinden vaak dat diabetes hen ‘ anders’ maakt en dat is net wat men niet wil. Ze willen erbij horen, meedoen met de rest en daardoor dreigen ze de behandeling weleens te verwaarlozen.

Het onvolgroeide puberbrein

Tijdens de adolescentie zijn de hersenen zich nog aan het ontwikkelen, onder andere de hersengebieden die betrokken zijn bij het voelen van emoties. Er is nog geen balans tussen de emotionele en intellectuele ontwikkeling. Hierdoor kunnen emoties de overhand krijgen en reageren jongeren soms vrij emotioneel. Ze hebben het ook moeilijk om negatieve feedback te verwerken. Pas na het 16de levensjaar komen de hersendelen waarin planning- en controlefuncties gelegen zijn tot volle ontwikkeling. Deze functies zijn vooral van belang voor het hypothetisch en kritisch denken. Ze stellen een individu ook in staat het eigen gedrag te plannen, te programmeren en te evalueren. Alsook impulsen te remmen en te filteren en zich te verplaatsen in intenties en de beleving van anderen.

De schatkamer

Om ouders, jongeren en begeleiders zo goed mogelijk te informeren over diabetes type 1, heb ik een diabeteskoffer samengesteld. Hierin zitten leesboekjes voor verschillende leeftijden, brochures, educatieve gezelschapsspelen, knuffels, educatie- en demonstratiemateriaal. De koffer bevindt zich ondertussen in de schatkamer van het Gezondheidscentrum Meetjesland. Daarnaast schreef ik ook nog een brochure voor het VCLB Meetjesland waarin alle noodzakelijke informatie staat voor leerkrachten en begeleiders die een leerling met diabetes opvangen. Want ook dit verloopt niet altijd van een leien dakje. Tot slot heb ik nog een artikel geschreven dat in maart 2016 verscheen in het tijdschrift Diabetes Info 2.  Hierin schetste ik de psychologische en sociale aspecten van diabetes bij adolescenten met een aantal tips voor ouders om hiermee om te gaan.

Alle adolescenten zijn uiteraard verschillend en de problemen belangen niet alle jongeren op dezelfde manier en gelden ook niet voor de hele duur van de adolescentie. We kunnen echter wel besluiten dat het hebben van diabetes tijdens de adolescentie een dubbele uitdaging is, dit zowel voor de ouders als voor de puber.