Emotionele situaties bij leerlingen in immersie

Abstract

In dit praktijkartikel staan taal en emoties centraal, met de focus op jonge kinderen van het eerste leerjaar die onderwijs volgen in een andere taal dan hun moedertaal. De onderzoeksgroep is een klas van het eerste leerjaar in de immersieschool Hollihaka te Kokkola, Finland, met leerlingen die thuis Fins praten maar onderwijs volgen in het Engels. Wat opvalt is dat, wanneer deze kinderen in emotionele situaties terechtkomen, zij meestal overschakelen naar de Finse taal, hun eerste taal en thuistaal. Hoe is dit te verklaren? Wat is de link tussen (meer)taligheid en emoties? Hoe kunnen deze kinderen ondersteund worden bij het communiceren van emoties in hun tweede taal: het Engels?

Op deze vragen werd een antwoord gezocht door middel van diepte-interviews. Uiteindelijk is er een ontwerp gemaakt, the animal methodology, om de leerlingen in 1e te ondersteunen bij het communiceren van emoties.

Methode

Eerst en vooral werd Ilona, de leerkrachte van 1e zelf, geïnterviewd. Dit om te onderzoeken hoe zij met het praktijkprobleem omgaat. 

Daarnaast werd ook Sanna, de zorgjuf van de eerste graad van Hollihaka school, geïnterviewd. De bedoeling van dit interview was om te weten te komen welke theorieën en hulpmiddelen Sanna al gebruikt om de kinderen van 1e te ondersteunen bij het communiceren over emoties in het Engels.

De laatste geïnterviewde experte was Susanna, een leerkrachte van de Internationale School van Leuven (ISL). Het doel van dit gesprek was vooral polsen naar welke methodieken er op de school waar zij werkt gebruikt worden.

Immersieonderwijs, wat is dat?

Immersieonderwijs, in het Engels CLIL (Content and Language Integrated Learning), is een synoniem voor taalbadonderwijs, wat wilt zeggen dat er in deze scholen twee of meerdere talen worden aangeboden vanaf de derde kleuterklas. De kinderen volgen dan meestal les in een andere taal dan hun moedertaal, maar hebben ook nog steeds een bepaalde duur les in hun moedertaal. Het doel van immersieonderwijs is additieve tweetaligheid, waarbij de moedertaal steeds belangrijk blijft en de tweede taal een minderheidstaal van het kind wordt. Het is niet de bedoeling dat de kinderen volledig perfect tweetalig worden (Van Tendeloo, 2011). 

Taal en emoties: niet te scheiden

Volgens Resnik (2018) is het zo dat het uitdrukken van emoties in een andere taal dan de moedertaal als een grote uitdaging wordt gezien door de meesten. Uit onderzoek blijkt immers dat de meeste mensen bij emotieve uitingen zoals taboewoorden, vermaningen en uitingen van liefde en woede de moedertaal prefereren boven een andere taal (Longerich, 2016). Volgens onderzoekers zou dit te maken hebben met het feit dat de meeste mensen een emotionele afstandelijkheid aanvoelen met de tweede taal, omdat ze normaalgezien aan die taal minder emotionele gebeurtenissen kunnen linken (Longerich, 2016).

Daaruit kunnen we concluderen dat taal en emoties weldegelijk samenhangen en niet te scheiden zijn van elkaar.

Resultaten van het onderzoek

Belang van moedertaal

Uit de interviews bleek dat de moedertaal van kinderen in immersieonderwijs belangrijk is en zeker een plaats moet krijgen binnen de schoolcontext. Volgens leerkrachte Ilona is het dan ook nodig dat de leerkrachten in immersiescholen zowel de immersietaal als de moedertaal beheersen, vooral in het eerste en tweede leerjaar. Dan is de immersietaal voor de kinderen nog relatief nieuw, waardoor ze snel naar hun moedertaal teruggrijpen. Daarom is het dus nodig dat de leerkracht de moedertaal kent, want dan kan hij/zij de woorden van het kind nazeggen in de immersietaal. In Ilona’s klas betekent dit concreet dat het kind iets in het Fins zegt, waarbij Ilona het Fins naar het Engels vertaalt en een antwoord geeft in het Engels. Zo leren de kinderen de Engelse taal zonder dat ze te horen krijgen dat de juf hen niet begrijpt en zonder het gevoel te hebben dat ze het niet kunnen.

Creatieve methoden

Uit mijn onderzoek blijkt ook dat creativiteit belangrijk wordt  geacht wanneer er met kinderen gewerkt wordt rond emoties.

Zo antwoordt Susanna op de vraag of zij creativiteit belangrijk vindt wanneer het over emoties gaat: “Very necessary, because that is the way of expressing our emotions. There is no better medium to do it” (S. Hamalainen, persoonlijke communicatie, 4 april 2022). Elk kind in haar klas heeft een kunstwerk gemaakt van met 3 emoties waarover Susanna met hen in gesprek is gegaan, onder andere over wat de kinderen nodig hebben om zich beter te voelen. 

Ook Sanna zegt dat ze creativiteit bij emoties uiten heel belangrijk vindt, omdat ze zelf merkt dat praten met de kinderen tijdens emotionele situaties niet altijd werkt. Volgens haar is er meer nodig dan enkel taal. Zo maakt zij gebruik van tekstkaartjes, tekeningen van goed en van niet aanvaard gedrag bij hevige emoties, een ‘blossom ball’ die je kan vergroten bij inademen en verkleinen bij uitademen om tot rust te komen, een methodiek bij groepsruzie waarbij de kinderen de gebeurtenis elk vanuit hun perspectief tekenen om dan samen daarover in gesprek te gaan...

Tijd en ruimte voor alle emoties

Volgens Susanna is dit een belangrijk thema.  “Creating a safe environment in the classroom where bad and good emotions are allowed and are respected. And are able to be visible” (S. Hamalainen, persoonlijke communicatie, 4 april 2022). Ook vindt Susanna dat alle emoties er mogen zijn. “No emotion is forbidden, even like the bad and negative emotions. They are all allowed and all important. It is what we do with the feeling” (S. Hamalainen, persoonlijke communicatie, 4 april 2022).

Conclusie

We kunnen dus concluderen dat de moedertaal, een veilige klascontext met tijd en ruimte en creatieve methoden noodzakelijk zijn om het bespreken van emoties met kinderen in de tweede taal te faciliteren.

Echter, in Hollihaka is er nog nood aan een extra concreet hulpmiddel om met kinderen te communiceren over emoties in de Engelse taal. Er wordt momenteel veel op klasniveau georganiseerd en er is vraag naar een 1-op-1 methodiek.

Als antwoord op deze nood ontwikkelde ik ‘The animal methodology’. Het ontwerp bestaat uit visualisaties van dieren met verschillende emoties om de kinderen via impliciete weg te ondersteunen bij het praten over emoties.

Hieronder uitgelegd + de zelfontworpen kaartjes: