Geallieerde Luchtfotografie en Cartografie in de Eerste Wereldoorlog

De link tussen de Landmeter en de Eerste Wereldoorlog

U zou zich kunnen afvragen: “Waarom schrijft een student Landmeten zijn eindwerk over de Eerste Wereldoorlog? Waar ligt hier de link tussen zijn opleiding en de oorlog honderd jaar geleden?”

Alle periodes uit de geschiedenis bevatten boeiende gebeurtenissen en interessante ontwikkelingen. Aangezien ik opgegroeid ben in Ieper, is de Eerste Wereldoorlog voor mij één van de interessantste periodes. Deze oorlog is nu ook weer brandend actueel omdat de gebeurtenissen zich honderd jaar geleden afspeelden.

Het leek mij dan ook interessant een link te zoeken tussen mijn opleiding en dit interesseveld. Ik heb mijn onderwerp afgebakend na gemaild te hebben met Piet Chielens en Birger Stichelbaut van het In Flanders Fields museum. Luchtfotografie en de werkwijzen om hier kaarten van te maken zou het onderwerp van mijn scriptie worden.

Landmeters, of mensen met een landmeetkundige kennis, namen zeker deel aan de oorlog. Onder andere voor artillerie was locatiebepaling zéér belangrijk. Naast de vijand schieten deed het verrassingseffect te niet en verspilde munitie. Voor de locatiebepaling werd daarom beroep gedaan op theodolieten, ofwel hoekenmeters. Door de hoeken te meten en wiskundige berekeningen uit te voeren kon zo de locatie van de vijand bepaald worden. Om dit nauwkeurig te doen bestonden er zogenaamde “vaste punten” in het landschap, waarvan de locatie in coördinaten gekend was.

Het was natuurlijk ook interessant om de positie van de vijand achter de loopgraven te kennen. Er was hier wel een essentieel probleem:

Het niemandsland lag tussen beide partijen in…

Al snel werd het duidelijk dat informatie van achter de vijandelijke linies halen niet zo evident was. Verkenners, spionnen en ruiters te paard, die in eerdere conflicten de informatie verzamelden, waren hier niet bruikbaar. Vliegtuigen waren de enige manier om nog achter vijandelijke linies aan informatie te geraken…

Hier werd voor deze scriptie de link gemaakt tussen landmeetkunde en WOI. Fotogrammetrie, het proces om van wat men op de foto ziet nauwkeurig op kaart te zetten, is vandaag weer aan een opmars bezig. Drones zijn goedkoper, compacter en bruikbaarder dan ooit, en als de wetgeving wat aanpassingen ondergaat, zal (lucht)fotografie een extra wapen zijn in het arsenaal van de moderne landmeter. Om het bestaan van luchtfotogrammetrie te vertellen is het echter essentieel de Eerste Wereldoorlog te bespreken. Voor WOI werd er hier en daar wat met fotogrammetrie geëxperimenteerd, maar het eerste echte gebruik ligt toch in de Grote Oorlog.

WOI was een strijd tussen verschillende grote partijen. Elke partij had zijn eigen vliegtuigen, camera’s en personeel. Tijdens de oorlog werd materiaal wel uitgewisseld tussen de partijen die samen vochten. Deze paper handelt over de materialen, vliegtuigen en technieken van de geallieerden aan het westelijk front. Kaarten waren héél belangrijk in de oorlog. Onder andere aanvallen en verdedigingen konden hiermee gepland worden. De partij die over duidelijke en nauwkeurige kaarten beschikte, was in het voordeel.

De Eerste Wereldoorlog is een zwarte pagina in de geschiedenisboeken, maar zorgde wel voor een technologische vooruitgang op verschillende vlakken. Eén hiervan is de luchtfotografie. Gepaard hiermee was er ook een gigantische vooruitgang in de luchtvaart, de luchtcamera’s, printers, gebruikte technieken, artillerie… Dit alles wordt besproken in de scriptie omdat het allemaal sterk gelinkt is aan de luchtfotografie.

Wanneer men denkt aan piloten en vliegtuigen in WOI beeldt men zich snel de zogenaamde “dogfights” of luchtgevechten in. Dat vliegtuigen uitgerust werden met wapens weet iedereen. Dat de camera één van deze wapens was, daar stellen mensen zich sneller vragen bij. Ik probeer met mijn scriptie geïnteresseerden iets bij te brengen over een minder voor de hand liggend aspect van de eerste wereldoorlog.