Geheugendrager voor geheugenverlies: Architectuur voor mensen met dementie.

GEHEUGENDRAGER VOOR GEHEUGENVERLIES:
ARCHITECTUUR VOOR MENSEN MET DEMENTIE                                                                                                                                                                                                                                                                                             

LEAD
De vergrijzing vormt vandaag de dag een steeds groter maatschappelijk probleem. Mensen worden steeds ouder en naargelang de ouderdom ook vaak in toenemende mate hulpbehoevend. Uit statistieken is reeds bewezen dat er op termijn minder jonge mensen voor meer oudere mensen zullen moeten gaan zorgen. Het probleem van de vergrijzing gaat ook nog een stapje verder, zo is er ook nog het grote aantal personen met dementie dat steeds blijft stijgen. Voor deze mensen is het van groot belang dat er omgevingen worden gecreëerd die veilig voor deze personen zijn en die de nodige zorg bieden.

Er is dus duidelijk nood aan het creëren/ontwerpen van nieuwe woonzorgconcepten. Met dit onderzoek werd er dan ook gefocust op het ontwerpen van een woonzorgomgeving voor mensen met dementie, met als specifiek doel om het welbevinden van de bewoners te stimuleren zonder hierbij aspecten zoals veiligheid en functionaliteit uit het oog te verliezen.

“...alzheimer’s disease burdens an increasing number of our nation’s elders and their families, and it is essential that we Confront the Challenge it poses to our public health...”
President Barack Obama, United States of America, 2011
(Proclamation, 2011, p6).

BODY
Deze scriptie startte met een literatuuronderzoek. Er werd onderzocht wat dementie precies is, en in welke mate bepaalde karakteristieken van dementie mee in rekening gehouden moesten of zouden kunnen worden bij het ontwerpen van een omgeving voor personen die lijden aan dementie. Verder werd uiteraard onderzoek gedaan naar de invloed die een omgeving kan hebben op zijn gebruikers of bewoners. Zo werd er gekeken of er aspecten zijn die een rustgevend en geruststellend effect kunnen hebben op bewoners. Gezien de specifieke thematiek van dementie, werd er ook onderzocht op welke manier het aantal prikkels in een ruimte best ‘gedoseerd’ kunnen worden. Uit mijn onderzoek bleek onder andere dat invloed van daglicht, huiselijkheid, en normalisatie van de omgeving een positief effect kan hebben op mensen die lijden aan dementie, maar ook het kleur- en materiaalgebruik zijn van groot belang bij het ontwerpen van een omgeving waar mensen met dementie resideren.

Naast literatuuronderzoek was het belangrijk om de verzamelde theoretisch inzichten te confronteren met de realiteit. Door middel van een auto-etnografisch onderzoek werden dan ook een aantal kleinschalige woonzorgprojecten in Vlaanderen geanalyseerd. Door als het ware ‘in de huid van de verpleegster/ vrijwilligster te kruipen’ participeerde ik in de alledaagse activiteiten in de geselecteerde woonzorgprojecten. Door observatie in het en de interactie met de bewoners en het personeel trachtte ik erachter te komen wat de motivaties, meningen, wensen en behoeften van de bewoners zijn met betrekking tot leven en werken op de betreffende locatie en ‘thuis’ plek. Deze confrontatie was zeer interessant en boeiend om aan te gaan.

SLOT
Met de kennis die ik op die manier verzamelde, heb ik als uitloper van mijn masterscriptie een masterproject ontworpen. In dit project probeer ik antwoorden te bieden aan de noden, wensen en behoeften van de gebruikers, want de plek moet uiteindelijk zowel voor de begeleiders als voor de bewoners zelf een aangename verblijfplaats worden/zijn.

Toekomstgericht denk ik dat we meer op kleinschalig niveau moeten gaan denken en dit in combinatie met het herbestemmen van panden. Om een aangename herkenbare plek te creëren kan herbestemmen van oude gebouwen een pluspunt zijn. Een andere meerwaarde kan zijn dat we panden gaan kiezen die in de stad liggen of aan de rand van de stad. Hierdoor kunnen bewoners van voorzieningen toch nog gebruik maken van de sociale activiteiten en voorzieningen die in de stad aanwezig zijn, zoals bijvoorbeeld de kapper, enkele winkels,… Dit kan een stimulans zijn voor sociaal contact, wat ook een belangrijke factor blijkt in het ‘zich goed voelen’ op een bepaalde plek. Kortom, architecturaal is het duidelijk dat herbestemmen de toekomst is. Gezien de maatschappelijke tendensen dienen we mijns inziens dan ook optimaal gebruik te maken van dergelijke leegstaande en nieuw in te vullen panden.