Exclusief voor abonnees: Geldt dat ook voor gezondheidsnieuws?

Betaalmuren vormden de afgelopen periode opnieuw voer voor discussie: Moesten kranten hun coronanieuws gratis aanbieden? Zelf vonden ze van niet. Lieten ze zich dan louter leiden door economische belangen?

“Coronavirus in cijfers en kaarten”, “Deze maatregelen gelden vanaf maandag” of “Regering verstrengt regel van vier”: U wilt het wellicht nooit meer lezen. Of misschien kon u het nooit lezen? Heel wat artikels verdwijnen immers achter een betaalmuur. Dat is begrijpelijk, aangezien er vaak uren werk in een artikel zijn gekropen. Net als ieder ander commercieel bedrijf wil een nieuwsmedium deze kost dan ook terugverdienen.

Maar nieuwsmedia zijn meer dan commerciële bedrijven alleen. Ze hebben daarenboven de taak om het publiek te informeren over zaken van maatschappelijk belang. Gezondheidsnieuws en betaalmuren lijken daarom moeilijk te rijmen, al zeker tijdens een pandemie.

Werd het mondmaskerdebat bijvoorbeeld uitsluitend achter betaalmuren gevoerd? Of moesten economische belangen ditmaal het veld ruimen voor maatschappelijke verantwoordelijkheden?

Commerciële logica

Bij De Morgen en De Standaard was dit alleszins niet het geval. Zij hielden vast aan een commerciële logica. Desondanks vervulden zij grotendeels hun maatschappelijke plicht, zo blijkt uit een inhoudsanalyse van Febe Visart (UGent).

Voor haar masterproef vergeleek zij het gratis en betalende gezondheidsnieuws van deze twee kwaliteitskranten net na de eerste lockdown. Gezondheidsnieuws is in dit onderzoek synoniem voor coronanieuws, aangezien de berichtgeving op dat moment doordrongen was van het virus.

Het zal u waarschijnlijk niet verbazen dat betalende artikels heel wat langer zijn dan diegene die u gratis kan lezen. Verdiepende stukken, zoals reportages en interviews, zijn exclusief voor abonnees, terwijl korte nieuwsberichten beschikbaar zijn voor het grote publiek.

Af en toe voegen kranten een uitgebreider artikel toe aan hun gratis aanbod. Een interview met Marc Van Ranst, bijvoorbeeld, of eentje uit de categorie tips & tricks. Het gaat om artikels die gretig worden getweet, geliked en geshared en misschien een aantal nieuwe abonnees kunnen opleveren.

Spieken kost ook geld

Naast een verschil in lengte en de mate van verdieping, is er eveneens een onderscheid in de kwaliteit van de bronnen. Deze kan je afleiden uit het aantal bronnen en hun deskundigheid. Het betalende nieuws was steeds op minstens twee bronnen gebaseerd, waarvan zeker één met veel kennis van zaken.

Dat is veel in vergelijking met het gratis nieuws. Ongeveer de helft van deze artikels steunt immers op slechts één bron, meestal een persbericht of persconferentie.

Verder spieken nieuwsmedia ook wel eens bij elkaar. Meer dan eens zelfs. Zowel voor als achter betaalmuren behoren andere media tot de meest geliefde bronnen. Denk maar aan zinnen zoals “dat schrijft Het Laatste Nieuws” of “meldt de VRT” en aan de vele quotes uit De Zevende Dag, De Ochtend of VTM Nieuws. Daardoor betaalt de lezer soms voor wat hij her en der gratis kan vinden.

Waarom betalen?

Deze stelling is uiteraard iets te kort door de bocht. Niet alleen de inhoud van een artikel bepaalt of het achter een betaalmuur moet, maar vooral de hoeveelheid tijd, werk en geld die er zijn ingekropen.

Neem bijvoorbeeld een artikel over de beslissingen van de Nationale Veiligheidsraad met citaten van Erika Vlieghe uit Het Journaal en van Pierre Van Damme uit De Zevende Dag. Al deze bronnen kan u kosteloos raadplegen. De journalist deed het echter al voor u. Meer nog, hij heeft het relevante eruit gehaald en presenteert het u in de vorm van een aantrekkelijk artikel. 

Redacties gaan dus enerzijds na welke investeringen ze terugbetaald willen zien. Anderzijds vragen ze zich af wat waardevol genoeg is om achter een betaalmuur te stoppen. Zo bleken alle betalende artikels waar weinig werk aan te pas kwam, exclusief te zijn.

Daarnaast is er nog een derde reden in het spel. Visart controleerde namelijk of eenzelfde artikel ook in andere kranten was verschenen. Dit bleek dikwijls het geval. Gezien het veelvuldig gebruik van persberichten, is dit natuurlijk niet zo verwonderlijk. Maar er is meer.

Vriendjesjournalistiek

Om dat te begrijpen, moet u weten dat De Standaard deel uitmaakt van Mediahuis, net als Het Nieuwsblad, Gazet van Antwerpen en Het Belang van Limburg. De Morgen en HLN behoren beiden tot DPG Media.

Kranten van dezelfde mediagroep doen aan vriendjesjournalistiek: Ze wisselen regelmatig artikels uit. Vooral binnen DPG Media bestaan er hechte banden. Niet alleen tussen De Morgen en HLN, maar ook tussen De Morgen en de Nederlandse kranten De Volkskrant en Trouw. Hoewel Mediahuis eveneens Nederlandse nieuwsmedia in haar bezit heeft, bleek er voor gezondheidsnieuws geen samenwerking met De Standaard te zijn.

Bovendien lijken populaire kranten, zoals HLN en Het Nieuwsblad, vaker artikels door te geven aan kwaliteitskranten, zoals De Morgen en De Standaard, dan omgekeerd. Kortom, een artikel op de website van De Morgen is misschien exclusief voor abonnees omdat dit ook het geval is op de website van HLN.

Het ene sluit het andere niet uit

Tot zover de economische motieven. Maar hoe zit het nu met die maatschappelijke plicht?

Enkele grote Amerikaanse titels, zoals The New York Times, boden tijdelijk al hun coronanieuws gratis aan. Onze Vlaamse kranten deden dit bewust niet. Ze gebruikten de crisis net om aan te tonen hoe waardevol journalistiek is.  

Toch was essentiële gezondheidsinformatie vooral in het gratis aanbod aanwezig, net door die commerciële logica te volgen. Het gaat om artikels die de nieuwste maatregelen aankondigen of die ons attent maken op de risico’s van het virus. Dit zijn vaak korte opsommingen van feiten of kant-en-klare persberichten. Met andere woorden, commerciële belangen sluiten maatschappelijke niet uit.

De Morgen of De Standaard?

Tot slot schuift het onderzoek nog een verrassende conclusie naar voren: Het thema gezondheid blijkt belangrijker te zijn voor De Morgen dan voor De Standaard. Het gezondheidsnieuws van De Morgen was namelijk omvangrijker, exclusiever, meer verdiepend en bevatte kwaliteitsvollere bronnen dan dat van De Standaard, zeker wat het betalende aanbod betreft.

Is een abonnement op De Standaard zijn geld dan minder waard? Uiteraard niet. Als het onderzoek zich had toegelegd op politiek of economisch nieuws, hadden we misschien heel andere resultaten gekregen.