Hiphop en terrorisme: De impact van terreur op de lokale hiphopgemeenschap in New York en Brussel.

“Know your enemy, know yourself. That's the politic. George Bush is way worse than Bin Laden is.” 

Met deze woorden weet het New Yorkse hiphopduo Dead Prez een straffe boodschap neer te zetten. Het citaat komt uit het rapnummer “Know Your Enemy”, dat werd uitgebracht in 2002, slechts enkele maanden na de tragische terreuraanslagen op 11 september 2001. Het duo heeft het gemunt op de toenmalige Amerikaanse president George Bush en ze zijn niet bang om hem aan te duiden als de ware schuldige van de aanslagen in hun thuisstad. 

De rouwstadia

Deze reactie lijkt extreem en misschien zelfs onbegrijpelijk maar toch is het zeer menselijk. Elisabeth Kübler-Ross en David Kessler beschreven in hun boek On Grief and Grieving vijf rouwstadia. Het gaat om reacties die mensen uiten wanneer ze iets of iemand verliezen: ontkenning, woede, onderhandeling, depressie en acceptatie. Ten eerste wordt ontkenning omschreven als een verlammende fase. De rouwende voelt nog geen emoties en kan niet geloven dat het verlies echt is gebeurd. Ten tweede voelt de rouwende woede. Het is een complexe emotie waarachter verschillende andere gevoelens zoals verdriet, eenzaamheid en pijn verscholen zit. De woede kan gericht zijn tot een persoon, zichzelf, een god, de overledene. Dit verklaart meteen de reactie van Dead Prez in bovenstaand citaat. Ten derde kan men proberen onderhandelen. De rouwende wil terugkeren naar de periode voor het verlies en stelt zijn voorbije acties in vraag: “wat als ik dit anders had gedaan”. Ten vierde begint het verdriet echt door te dringen en voelt de rouwende zich depressief. Tot slot zal men het verlies accepteren en de realiteit waarin men nu in terecht is gekomen omarmen. Dit wil echter niet zeggen dat het verdriet weg is.  

De reactie van hiphopartiesten op terrorisme

Op basis van deze rouwstadia kunnen vier soorten reacties van hiphopartiesten op terrorisme worden afgeleid. De hiphopartiest voelt zich vaak sterk verbonden met de thuisstad. Over de hele wereld bezingen rappers de deelgemeenten, wijken, straten, inwoners, buurtwinkels, metrostations, postcodes, en andere kenmerken van hun stad. In het nummer “Brussel Bruisend” van de Brusselse rapgroep Stikstof komt dit aan bod: “Duizend is de postcode. Was rap post, dan was ik postbode. Van de negentien postcodes. En er zou post komen voor iedereen. We zijn met een miljoen en ik schrijf ze zo meteen”. De stad vormt als het ware de identiteit van de hiphopartiest. Wanneer deze stad wordt geraakt door terreur, lijkt het niet meer dan logisch dat hierop een stevige reactie volgt vanuit de hiphopgemeenschap. Zowel na de aanslagen van 11 september 2001 in New York als na de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel zijn vier soorten reacties te onderscheiden specifiek vanuit de hiphopgemeenschap. Deze vier categorieën werden opgemaakt op basis van de tekstinhoud, rijmpatronen, articulatie, ritme van de tekst en de samples (de instrumentale inhoud) van verschillende rapnummers uit New York en Brussel die in een tijdsspanne van vijf jaar na de desbetreffende aanslagen werden gepubliceerd.  

Ten eerste zullen hiphoppers de gebeurtenissen accepteren, dit komt overeen met het laatste rouwstadium van Kübler-Ross en Kessler. De artiesten willen een sterke vuist maken tegen de terreur en de angst dat het met zich meebracht. Ze willen laten zien dat ze krachtiger geworden zijn. Ze omarmen de stad zoals die is na de aanslagen en willen doorgaan met hun leven. Een goed voorbeeld vinden we in het nummer “An Open Letter to NYC” van de Beastie Boys: “Since 9/11, we're still living. And loving, life we've been given”.

Ten tweede zijn er rappers die kritiek leveren op de binnenlandse politiek. In New York keerden velen de rug toe naar president George Bush. Dit werd al duidelijk met het voorbeeld van Dead Prez. In Brussel zien we vooral een afkeer van de partijen N-VA en Vlaams Belang. Zoals al eerder werd aangegeven doen deze rappers dit uit woede, het tweede rouwstadium van Kübler-Ross en Kessler. De hiphoppers merken dat het imago van hun stad is besmeurd door uitspraken van politici in de media. Daarom bieden ze weerwoord. Onder andere Roméo Elvis doet dit in zijn nummer “La Belgique Afrique”. Hij steekt er de draak met N-VA-politicus Theo Francken.  

Ten derde voelden sommige hiphopartiesten de nood om het imago van hun stad op te krikken. In New York doen ze dit door verschillende nummers uit te brengen waarin ze letterlijk dingen uit hun stad opsommen waar ze trots op zijn. Dit zien we onder andere bij Jay-Z en Juelz Santana in het nummer “Welcome to New York City”: “Welcome to the Empire State, home of the World Trade. Birthplace of Michael Jordan. Home of Biggie Smalls, Roc-A-Fella headquarters”. In Brussel hebben rappers een tweeledige reactie. Enerzijds gaan ze net als in New York hun stad ophemelen, met nummer als “Bruxelles arrive” van Roméo Elvis en “BruxellesVie” van Damso. Anderzijds willen ze expliciet niet praten over het terrorisme omdat dit al te vaak wordt gedaan in de media. Ze willen dit stereotiepe beeld doorbreken door mensen een spiegel voor te houden. Stikstof doet dit in het nummer “Gele Blokken”. Ze spelen met de negatieve verwachtingen van de Belg over Brussel. Ze bouwen een spanning op in het nummer die niet wordt ingewilligd. Zo zien we in de videoclip bewakingsbeelden, alsof er criminele activiteiten gebeuren, alleen is dit niet het geval.

Tot slot zijn er hiphopartiesten die zichzelf relateren met terreur. Het is een manier om over zichzelf op te scheppen. Het lijkt er ook op dat dit eerder een commerciële zet is dan een ware sympathie voor terroristisch gedachtegoed. Ze proberen zichzelf te verkopen door het publiek te choqueren. Zo schreef de New Yorkse hiphopgroep The Diplomats in het nummer “Built this City”: “We on these streets like the wars on them streets of Afghanistan. Better yet of Pakistan. To America, Harlem's Al Qaeda”.

De complexe emoties van het rouwproces die de rapartiesten uitdrukken in deze nummers bewijzen nog maar eens hoe gelaagd hiphop is als muziekgenre. In een situatie van rouw kan ik dan ook aanbevelen om eens naar Jay-Z of Zwangere Guy te luisteren in plaats van het grijsgedraaide “Afscheid van een Vriend” van Clouseau.