De ziekte van Parkinson: waarom de bijnaam ‘beefziekte’ onterecht is en evenwichtsproblemen meer aandacht verdienen

Wist je dat er in België zo’n 35.000 mensen met de ziekte van Parkinson leven en dat het aantal gevallen wereldwijd blijft toenemen? De ziekte van Parkinson is ’s werelds meest voorkomende bewegingsstoornis en is, naast de ziekte van Alzheimer, de meest voorkomende neurodegeneratieve stoornis (een neurodegeneratieve stoornis wordt gekenmerkt door de afbraak van zenuwcellen in de hersenen). Wie nog nooit met Parkinson in aanraking kwamen, denkt doorgaans dat het een ouderdomsziekte is die mensen doet beven. Dit is niet geheel terecht. Zo treft de ziekte ook jonge dertigers en veertigers en is beven lang niet het enige mogelijke symptoom. Sommige patiënten zouden hier zelfs nooit last van hebben. Hoewel de ziekte en zijn symptomen al meer dan tweehonderd jaar geleden omschreven werden door de Britse arts James Parkinson (1817), zijn er nog veel zwarte gaten in onze kennis over de ziekte. Met mijn audiologische masterproef probeerde ik één van die gaten uit te klaren door de invloed van de ziekte van Parkinson op de werking van het evenwichtssysteem onder de loep te nemen.

Audiologie: wat is dat?

Audiologie is een paramedische wetenschap – net zoals logopedie, kinesitherapie en ergotherapie – die zich bezighoudt met het onderzoeken en behandelen van gehoor- en evenwichtsstoornissen. Audiologen worden voornamelijk gelinkt aan het afnemen van gehoortesten en hoortoestelaanpassingen bij slechthorenden, maar wat niet veel mensen weten is dat ze tegenwoordig meer en meer betrokken worden bij de diagnosestelling en behandeling van een evenwichtsstoornis, zoals de ziekte van Ménière en BPPV. In de volksmond wordt naar laatstgenoemde ook wel naar verwezen als de ‘ziekte van de loszittende kristalletjes’.

Het evenwichtssysteem in een notendop

Het evenwichts- of vestibulair orgaan is een minder bekend, maar heel belangrijk sensorisch orgaan  dat lichaamsbewegingen, hoofdbewegingen en hoofdposities ten opzichte van de zwaartekracht detecteert. Een goedwerkend evenwichtssysteem reageert op deze bewegingen en hoofdposities met verschillende reflexbanen die onder andere voor een correcte lichaamshouding en stabiele blik zorgen. Dankzij dit mechanisme moeten we geen moeite doen om ons te verplaatsen zonder te vallen en kunnen we punten in de omgeving fixeren zonder dat onze ogen meebewegen met iedere stap die we zetten. Voor mensen met een evenwichtsstoornis zijn de zonet genoemde automatismen helaas niet zo vanzelfsprekend. Een evenwichtsstoornis kan gediagnosticeerd worden met behulp van verschillende testen die deel uitmaken van het takenpakket van een audioloog.

De link tussen evenwicht en de ziekte van Parkinson

Het idee voor evenwichtsonderzoek bij parkinsonpatiënten ontstond voornamelijk uit eerdere studies waarin onderzoekers de subjectieve symptomen van patiënten met Parkinson bevroegen. Uit de studies bleek dat de participanten zich vaak onstabiel of duizelig voelden en zich erg moesten focussen om bepaalde activiteiten uit te voeren zonder te vallen. Dit zijn symptomen die aan een evenwichtsstoornis doen denken. Ook andere onderzoekers lieten patiënten verschillende evenwichtsonderzoeken ondergaan en publiceerden hier een paper over. De vermoedelijke oorzaak van evenwichtsproblemen bij parkinsonpatiënten zou niet zo vergezocht zijn. Bij Parkinson is er namelijk aantasting van heel wat zenuwcellen in de hersenen en hersenstam, waarbij mogelijks ook zenuwcellen die instaan voor een goede werking van het evenwichtssysteem beschadigd worden.

Testopzet masterproef

Voor mijn masterproef werden tien parkinsonpatiënten en tien volgens leeftijd en geslacht ‘gematchte’ gezonde controlepersonen onderzocht. Het eigenlijke doel van de studie was om na te gaan of de parkinsonpatiënten afwijkende resultaten vertoonden op verschillende evenwichtsonderzoeken in vergelijking met de gezonde groep. Uiteraard mogen we uit het vergelijken van twee groepen bestaande uit slechts tien personen geen al te sterke conclusies trekken, maar de masterproef had het format van een pilootstudie; dit is een klein ‘proefonderzoek’ dat gebruikt wordt om een eerste indruk te krijgen van de doelpopulatie. De participanten in beide groepen waren gemiddeld 67 à 68 jaar oud en de parkinsonpatiënten bevonden zich allemaal in het middelste ziektestadium. Het testprotocol bestond uit maar liefst zes evenwichtsonderzoeken, waaronder één subjectieve vragenlijst. Een uitgebreid testprotocol was belangrijk om alle delen van het evenwichtsorgaan van de deelnemers zo goed mogelijk in kaart te brengen.

Resultaten masterproef

De resultaten op de evenwichtsonderzoeken werden vaker afwijkend bevonden bij de parkinsonpatiënten ten opzichte van de gezonde controlepersonen. Het grootste statistische effect kwam voort uit de resultaten op de subjectieve vragenlijst die de evenwichtsklachten van de participanten bevroeg. Daarnaast werden statistisch significante verschillen tussen beide groepen gevonden bij objectieve ‘vestibular evoked myogenic potential’ of vestibulaire spierpotentiaalmetingen die de responsiviteit van de evenwichtsblaasjes (utriculus en sacculus) en verschillende takken van de evenwichtszenuw nagaan. Dit betekent dat in mijn masterproef de utriculus, sacculus en evenwichtszenuw beduidend minder goed bleken te reageren bij parkinsonpatiënten in vergelijking met de gezonde deelnemers, wat de slechtere score van de patiënten op de vragenlijst zou kunnen verklaren.

Belang van deze masterproef en verder onderzoek

Kunnen we door evenwichtsstudies de ziekte van Parkinson genezen? Nee. Maar kunnen we door evenwichtsstudies de levenskwaliteit van deze patiënten verhogen? Absoluut. Door evenwichtsproblemen van personen met Parkinson in kaart te brengen en te behandelen – denk aan: bewegingsopvoeding, het voorzien van stevig schoeisel, oefeningen voor blikstabiliteit en aangepaste medicatie – kunnen valincidenten vermeden worden en blijven patiënten gestimuleerd om deel te nemen aan sociale activiteiten. De helaas vaak gerapporteerde, maar onderschatte aantasting van het evenwichtssysteem hoeft geen belemmering te zijn wanneer er patiëntspecifiek naar een oplossing voor dit probleem gezocht wordt.

Take home messages:

• Parkinson staat niet (enkel) gelijk aan beven
• Evenwichtsstoornissen bij de ziekte van Parkinson zijn problematisch aangezien deze tot valincidenten kunnen leiden
• Evenwichtsproblemen worden onderschat bij parkinsonpatiënten, maar kunnen gelukkig behandeld worden op verschillende mogelijke manieren